Wisłoujście

Wisłoujście

Od strony lądu wieniec otaczają domy dla rodzin oficerów służących w twierdzy (Fot. pl.wikipedia.org)Gdańsk powstał na skraju Żuław, niskiego i podmokłego terenu w delcie Wisły, którego niektóre połacie położone są wręcz poniżej poziomu morza. Wisła ledwo już płynie, mając spadek liczony w centymetrach, a przez to traci siłę nośną i zastawia przez setki, a może i tysiące lat wciąż od nowa, miliony ton piasku i rzecznego mułu niesionego dotychczas z terenu praktycznie całej Polski. Powstaje teren płaski, bagienny, nadzwyczaj urodzajny. Bardzo dobry dla rolnictwa, ale niezbyt zdrowy dla ludzi. Jedyny teren nadający się pod zabudowę, chociaż już często wzmacniany był palowaniem, jest właśnie okolica na południe od ujścia Motławy, tam gdzie zaczęto Gdańsk budować.

Suchsze tereny wśród ogromnego bagniska porozmieszczane były wyspowo, co dało w konsekwencji miasto składające się dość dziwnie z kilku, niepołączonych ze sobą osad. Powstał wiec najpierw gród o charakterze budowli typowo wojskowej, a obok niego tak zwane Stare Miasto, czyli ów okropny Gzddanyzc. Na wolnej powierzchni pomiędzy nimi z upływem lat utworzyło się podgrodzie Osiek. Bardziej na południe od Starego Miasta powstanie, ale to już za panowania Krzyżaków, tak zwane Główne Miasto, czyli ta część Gdańska, którą potocznie uznaje się teraz za gdańską starówkę, z ratuszem Głównego Miasta, Dworem Artusa i Fontanną Neptuna. Krzyżacy zainicjują też budowę następnego, tak zwanego Młodego Miasta, czyli miasta nad brzegiem Wisły. Osady położonej najbardziej na północ od istniejącej wtedy zabudowy.

Kres szaleństwu powstawania wciąż nowych, konkurujących ze sobą Gdańsków położyli Polacy, którzy nie czekając na koniec wojny trzynastoletniej z zakonem Krzyżackim, już w roku 1457 przyłączyli Gdańsk do Polski i utrzymali go przez okres 336 lat, bo aż do drugiego rozbioru Polski w roku 1793. W tym czasie Gdańsk bez żadnej wątpliwości należał do Polski. Mieszkańcy Gdańska zostali zrównani w prawach z mieszkańcami Polski, a Polacy zaczęli traktować Gdańsk jak swoje miasto, zaczęli w nim mieszkać i realizować w nim niemałe inwestycje. Tej polskiej obecności w Gdańsku wystarczyło, pomimo rozbiorów, aż do końca I wojny światowej!

Powstanie twierdzy Wisłoujście
Jeszcze od czasów książąt pomorskich ujścia Wisły do Bałtyku chronił ziemno-drewniany gród z załogą wojskową. W czasach krzyżackich, pomorski gródek został kilkakrotni odnawiany i przebudowywany. Pełnił on bardzo pożyteczną rolę ochrony miasta i portu od strony morza. W roku 1433 spalili go husyci, a odbudowany po spaleniu, został kompletnie zdemolowany przez fale morskie podczas szczególnie silnego sztormu w roku 1465. Należało się zdecydować na jakąś bardziej solidną budowlę, ale problem zdawał się przerastać inwestorów.

Teren ujścia Wisły miał grunt tak niestabilny, że wydawało się, nie zniesie on żadnych poważniejszych obciążeń. Wreszcie zdecydowano się postawić nową twierdzę dosłownie na wodzie, wykorzystując do tego tak zwane kaszyce, czyli wielkie i masywne skrzynie zatapiane, osadzane na dnie, a następnie zasypywane gruzem i kamieniami. Na takim podłożu, na styku morza i prawego brzegu uchodzącej do niego Wisły, wzniesiono w roku 1482 początkowy, centralny element fortecy, czyli okrągłą ceglaną wieżę. Wieża miała swoje przeznaczenie obronne, ale jednocześnie była latarnią morską, bo na jej szczycie nocami płonęło ogromne ognisko sygnalizujące swym światłem, statkom znajdującym się na morzu, położenie wejścia do gdańskiego portu.

Budowanie wszystkiego na kaszycach było uciążliwe, pracochłonne i bardzo drogie, dlatego następne elementy fortu powstawały stopniowo i dopiero po latach. W roku 1562 wokół wieży wybudowano trzypiętrowy murowany wieniec ze stanowiskami artyleryjskimi, a po następnych latach czterobastionowy fort, zaprojektowany przez znanego flamandzkiego fortyfikatora Antoniego van Obberghena. Fort otoczony był fosami, a wjazd do fortu zamykała brama i most zwodzony. Pierwsze, co się rzuca w oczy patrząc na twierdzę, czy to z naszej perspektywy, czy z lotu ptaka, to wrażenie, że twierdza jest budowlą piękną. Powstawała bowiem w czasach, kiedy twórcom szczególnie zależało, żeby ich produkty były ładne. Upiększano wtedy nawet broń palną, nawet kule armatnie pokryte były grawerowanymi ornamentami.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

X