W kulturalnym środowisku Lwowa prywatne galerie, które odgrywają ważną rolę w prezentacji nowych nazwisk i nowych trendów w rozwoju sztuki lwowskiej, od dawna wpisały się w artystyczną aurę naszego miasta. Prezentowane wystawy dzieł sztuki współczesnych artystów, również twórców starszego pokolenia, znajdują swoich wdzięcznych odbiorców. Kameralność, niewielka przestrzeń wystawowa większości z nich nie przeszkadza w ocenie wysokich walorów artystycznych dzieł artystów, a nawet często je podkreśla i skupia na nich uwagę. Obecnie wystawa własnych obrazów czy rzeźb w „Zielonej Kanapie”, „IconArt”, czy „Madam Palmgren”, jest nie mniej prestiżowa, aniżeli w salach Lwowskiej Galerii Sztuki czy też Akademii.
Przez wiele lat w takich wystawach biorą udział nie tylko lwowscy artyści, lecz również przedstawiciele innych miast Ukrainy i jest dla nich zaszczytem wystawiać swe dzieła we Lwowie na sąd wyrafinowanej artystycznie i wymagającej publiczności lwowskiej. „Mała scena” jest, powiedzmy, niczym nie gorsza od sal wielkich muzeów.
Na możliwości twórczej nieformalnej współpracy z odbiorcą ukraińskim zwrócili też uwagę artyści z innych krajów. I w tej współpracy międzynarodowej prywatne galerie również odnalazły swoje miejsce, miejsce organizatorów i ambasadorów dobrej sztuki. Otóż lwowianie mieli możliwość oglądać w prywatnych galeriach dzieła współczesnych artystów z Polski czy też malarzy węgierskich. Wystawom tym patronowały zazwyczaj lwowskie towarzystwa kultury węgierskiej lub też polskiej – Konsulat Generalny RP we Lwowie, czy Węgier w Użhorodzie.
Niestety, agresja Rosji i wojna przerwały te kontakty, ale w tej drodze wszystko przed nami. Odwrotnie, właśnie z początkiem wojny Ukraina i jej twórcy stali się bardziej zauważalni w europejskiej przestrzeni kulturalnej. Naszych artystów zapraszają na prestiżowe wystawy zagraniczne, zaś lwowskie galerie stały się nie tylko ambasadorami współczesnej sztuki ukraińskiej, ale też donoszą do europejczyków prawdę o walce Ukraińców z agresorem rosyjskim i ogromnym cierpieniu ukraińskiej ludności cywilnej, o koszmarze zniszczeń ukraińskich miast, o obstrzałach rakietowych obiektów cywilnych.
Jedną z takich akcji była, na przykład, prezentacja w stolicy Chorwacji Zagrzebiu wystawy „Terra Ukraina”, organizowanej w dniach 15–19 września 2022 roku, podczas dni jarmarku międzynarodowego „Art Zagrzeb”. W organizacji tej wystawy wzięły udział pięć galerii lwowskich, mianowicie „Madam Palgren”, „Gallery101”, „IconArt”, „Zielona Kanapa”,” Ya Gallery”, które przedstawiły prace dziesięciu artystów ukraińskich. Wśród przedstawionych dzieł znajdowały się obrazy Mykołaja Małyszko (Dnipro), Miry Baczkur (Kijów – Lwów), Jurija Kowala (Lwów), Dmytra Mołdowanowa (Mikołajów), Denisa Metelina (Simferopol – Lwów), Ołeny Smaga (Lwów), Weroniki Czeredniczenko (Chersoń – Lwów), Jurija Szapowała (Połtawa), Aliny Jałozy (Charków – Odessa), Igora Janowicza (Kijów – Lwów).
W projekcie „Terra Ukraina” artyści przedstawili obrazy, które powstały już podczas wojny i agresji Rosji lub w przeczuciu jej i jednoznacznie osądzają z wielką dezaprobatą agresywne działania RF w Ukrainie. W Zagrzebie dzieła naszych artystów znalazły gorące przyjęcie i zrozumienie. Chorwacja jest krajem, który przeżył wojnę domową i tam dobrze rozumieją sytuację, która teraz zaistniała w Ukrainie. Jak napisał kurator artystyczny wystawy Pawło Hudimow: „Wystawa raz jeszcze podkreśliła, że ukraińską duszą i siłą jest wola, twórczość i wrodzone poczucie wolności”.
Jeszcze bardziej znaczącym i prestiżowym był udział galerii „Zielona Kanapa” w wenecjańskim Biennale „Personal Structures Reflection-2022”. Lwowska galeria przedstawiła na osąd wymagających widzów cykl obrazów młodego artysty Piotra Smetany pod tytułem „Zmartwychwstanie”. Po zakończeniu Biennale obrazy Smetany w ciągu siedmiu miesięcy były przedstawione w Wenecji na jego wystawie personalnej. Wystawę w Wenecji można było zwiedzić do 27 listopada 2022 roku i odwiedziło ją ponad 600 000 widzów. Był to fantastyczny sukces!
Dyrektor galerii „Zielona Kanapa” Ołesia Domaradzka powiedziała: „Jesteśmy tacy dumni. Po raz pierwszy w 127-letniej historii Biennale w Wenecji odbyła się wystawa ukraińskiego artysty z miasta Lwowa. Ukraina jest w stanie zaskoczyć cały świat swoim silnym narodem, armią, kulturą. Mimo rozpoczęcia wojny na pełną skalę, udało się nam przeprowadzić akt dyplomacji kulturalnej, do której nie doszłoby bez wsparcia sponsorów ze Lwowa, Kijowa, Wiednia i Winnicy. Przedstawione na obrazach obiekty są konkretnymi gmachami fabrycznymi znaczenia historycznego (na przykład fabryka Krajan w obwodzie odesskim). Otwarcie projektu (wystawy) odbyło się w czasie wojny w Ukrainie, która trwa już ponad osiem lat. Ale z powodu agresji Rosji naród ukraiński cierpi już przez stulecia. W czasie trwania wystawy Rosjanie niszczyli i niszczą nadal miasta ukraińskie, pozostawiając ruiny. Rosjanie niszczą życie zwykłych cywilów – obywateli Ukrainy. Przedstawione na wystawie obrazy nie są fantazją, nie są proroctwem, lecz realnością strasznej wojny”.
I oto nowy projekt lwowskich organizatorów – wystawę Piotra Smetany zobaczy stolica Ukrainy – Kijów. Nie zważając na wojnę i ostrzały, obrazy Piotra Smetany w dniach 3 lutego – 5 marca 2023 roku zostaną przedstawione w salach Kijowskiej Galerii Obrazów. Inicjatorem i kuratorem wystawy występuje niestrudzona i pełna idei twórczych Ołesia Domaradzka, zaś współorganizatorami – Iwona Łoban (stowarzyszenie „Natchnione Pinslem”) i Aleksander Janowicz (galeria „Biały świat”). Do prezentacji wystawy dzieł Piotra Smetany w Kijowie Ołesia Domaradzka przygotowała film autorski pod bardzo symbolicznym tytułem „Zmartwychwstanie z Ukrainy”. Montaż filmu wykonał Aleksander Szyszak, idea i tekst – Ołesi Domaradzkiej. Otwarcie wystawy i prezentacja filmu w Kijowskiej Galerii Obrazów miała miejsce 3 lutego 2023 roku.
Mieszkańcy i goście stolicy Ukrainy mieli możliwość zobaczyć wystawę do 5 marca. Realizacja projektu, który trwa prawie rok (Wenecja – Kijów) wymagała wielkiego zaangażowania wszystkich z nim związanych, również znacznych funduszy, co byłoby niemożliwym bez pomocy sponsorów, którzy dbają o rozwój i prezentację kultury ukraińskiej i twórczości młodych artystów nawet w trudnych warunkach trwającej wojny.
Jurij Smirnow
Tekst ukazał się w nr 5 (417), 16 – 30 marca 2023
