W czasie jubileuszowej pielgrzymki wiernych z archidiecezji lwowskiej do Rzymu papież zwrócił się do pielgrzymów w języku ukraińskim: „Ze wzruszeniem myślę o niezliczonej liczbie świeckich i duchowieństwa, którzy z odwagą i męstwem wytrwali aż do końca wraz z Chrystusem i jego Kościołem, nie zważając na więzienia i wywózki do obozów i miejsc pracy przymusowej. Wielu z nich za tę wierność Bogu, Kościołowi katolickiemu i Stolicy Apostolskiej zapłaciło własnym życiem. Za to Kościół dziękuje wam i braciom wschodniego obrządku”. W dalszej części przemówienia papież zachęcił zebranych oraz wszystkich wiernych w archidiecezji, za przyczyną Matki Bożej Łaskawej, wytrwać w tej wierze do końca życia. Abp Marian Jaworski w duchu dziękczynienia za łaskę pielgrzymki do Watykanu napisał 3 czerwca 2000 roku list do papieża, w którym stwierdzał: „Bardzo dziękuję za ostatnią gościnę, a także za szczególne wyróżnienie naszej pielgrzymki archidiecezjalnej przez osobne przyjęcie i słowa powitania na Placu Świętego Piotra. Z opowiadań pielgrzymów wnoszę, że głęboko przeżyli oni religijny sens jubileuszowej pielgrzymki do Progów Apostolskich. Będzie to owocować pogłębieniem więzi z następcą Świętego Piotra. Osobno dziękuję Ojcu Świętemu za sfinansowanie tej pielgrzymki. Mogła się ona odbyć dzięki temu, że ks. abp Crescenzio Sepe przekazał pieniądze na nią”.
Jubileusz 50-lecia święceń kapłańskich
Po powrocie do Lwowa metropolita Marian Jaworski świętował własny jubileusz 50-lecia święceń kapłańskich, które zaplanowano na 24 czerwca 2000 roku. Na uroczystość złotego jubileuszu specjalne zaproszenie do kapłanów i wszystkich diecezjan skierował biskup Stanisław Padewski, sufragan lwowski, który zaproszenie motywował w następujący sposób: „Za ogrom duszpasterskiej, profesorskiej i biskupiej posługi wykonywanej w ciągu 50. lat, za niezliczone łaski udzielane przez Zbawiciela w tej posłudze, chcemy z całą archidiecezją złożyć Panu Bogu gorącą podziękę. Pragniemy również Najdostojniejszemu Jubilatowi okazać wyrazy wdzięczności, miłości, hołdu i przywiązania całego Ludu Bożego archidiecezji”.
Uroczystą mszę św. 24 czerwca 2000 roku w katedrze lwowskiej o godzinie 11:00 odprawił sam jubilat. Przybyli biskupi rzymskokatoliccy z Ukrainy oraz biskup pomocniczy Kościoła greckokatolickiego, przedstawiciele Kościoła prawosławnego wszystkich odłamów, duchowieństwo z Kościoła ormiańskiego. Z Kościoła prawosławnego byli obecni jedynie ich przedstawiciele, a nie członkowie ich episkopatów, choć należy zauważyć, że w następnych latach przychodzili również biskupi.
Na uroczystości byli obecni przedstawiciele miejscowej władzy oraz wojskowi, a na szczególną uwagę zasługiwała obecność generała Ludwika Kobierskiego zastępcy komendanta Zachodniego Okręgu Wojskowego Ukrainy, który przybył wraz z chórem wojskowym. Tak liczna obecność zaproszonych gości mogła świadczyć o zmianie nastawienia do Kościoła rzymskokatolickiego i jego zwierzchnika, w którym widziano pasterza i nauczyciela, któremu należy się szacunek.
Z racji złotego jubileuszu abpa Mariana Jaworskiego papież Jan Paweł II skierował specjalny list, w którym przypomniał drogi przyjaźni od pierwszych lat kapłaństwa, dziękując dostojnemu jubilatowi za wierność Kościołowi, zapewniając przyjaciela o modlitwie i udzielając specjalnego błogosławieństwa. W archiwum archidiecezji lwowskiej we Lwowie zachował się szereg gratulacji, przesłanych listownie przez duchowieństwo i przedstawicieli władzy. Kard. Franciszek Macharski pisał: „Archidiecezja krakowska składa metropolicie lwowskiemu serdeczne gratulacje, wyraża wdzięczność za wspaniały wkład w życie Kościoła i społeczeństwa krakowskiego, w szczególności za formację pokoleń kapłanów, i modli się o Boże błogosławieństwo w apostolskiej pracy w metropolii lwowskiej”.
Przewodniczący Państwowego Komitetu do spraw religii W. Bondarenko w specjalnym liście odczytanym w katedrze, kreślił następujące zapewnienie: „Państwowy Komitet Ukrainy do spraw religii wysoko sobie ceni działalność Ekscelencji jako znanego teologa i kościelnego działacza, który niósł i niesie światu chrześcijańskie wartości, broni i propaguje idee humanizmu, miłosierdzia i ogólnoludzkich wartości. Szeroko wiadome są starania Ekscelencji skierowane na podtrzymywanie tworzenia państwa w niepodległej Ukrainie, działania charytatywne celem odnowienia duchowych skarbów narodu, które łączą ludzi i dają nadzieję na przyszłość. Szczególnie cenimy starania w celu tworzenia cywilizowanych stosunków między Kościołami w Ukrainie oraz między Kościołem a państwem. Również osobisty wkład w pracę Ogólnoukraińskiej Rady Kościołów i religijnych organizacji. Jednak najcenniejszym jawi się zbawienie dusz i szerokie pole dobrych spraw hojnie zasianych przez Ekscelencję”.
Słowa pozdrowień napłynęły również od greckokatolickich biskupów ze Stanisławowa Sofrona Dmyterki i Sofrona Mudrego. Na temat bezgranicznej miłości do Boga i ludzi, w tym rozsądku i tolerancji w postępowania ze strony abpa Mariana Jaworskiego, pisał przewodniczący lwowskiej rady wojewódzkiej S. Senyk. Wiele innych gratulacji i życzeń w tym dniu spłynęło na ręce arcybiskupa Mariana Jaworskiego.
W uroczystej homilii jubilat skoncentrował się na temacie otwarcia na dary Opatrzności Bożej. Mówiąc o sobie, tak stwierdzał: „Dając powołanie, Opatrzność tak kieruje wydarzeniami, tak prowadzi, aby mogło się ono zrealizować. Wyraźnie to widzę teraz w moim życiu. W latach 1941–1944 nie było szkoły średniej we Lwowie. Mimo to mogłem w 1945 roku nadrobić zaległości i złożyć maturę. A przedtem ze względów zdrowotnych nie zostałem wcielony do wojska. Gdyby nie to wszystko, jakżeż inaczej zapewne potoczyłoby się moje życie. I wreszcie! Mogłem wstąpić do seminarium – i dzięki zabiegom śp. abpa Eugeniusza Baziaka, który przeniósł je do Kalwarii Zebrzydowskiej, otrzymać w 1950 roku z jego rąk święcenia kapłańskie. Przedziwne są drogi Opatrzności Bożej.
Mówię o tym do was, Drodzy Bracia kapłani, bo wy sami też musieliście nieraz przebyć trudną drogę, ażeby otrzymać święcenia kapłańskie. Chcę wam powiedzieć, że moja droga do kapłaństwa wyglądała na swój sposób czasami tak nierówna, iż wydawało się, że nie będzie można nią zdążać do Boga. Ale Opatrzność Boża tak pokierowała tymi wydarzeniami, że mogłem otrzymać święcenia kapłańskie”.
Jako podstawową dewizę życiową arcybiskup wskazał na posłuszeństwo Kościołowi, „posłuszeństwo Chrystusowi żyjącemu w Kościele, który objawia nam swoją wolę przez przełożonych. Posłuszeństwo jest fundamentem całej współpracy z łaską Chrystusa. I chcę wam dzisiaj wyznać. Nie byłbym dzisiaj tutaj pośród was, gdybym chciał iść tzw. swoją drogą, swoimi przemyśleniami i wyborami w decydujących momentach życia – potwierdzał przyrzeczenia dane przy święceniach kapłańskich”.
Niniejszy temat arcybiskup Jaworski kontynuował też w odniesieniu do Maryi, również w czasie mszy św. dziękczynnej za 50-lecie święceń kapłańskich 18 sierpnia 2000 roku w Kalwarii Zebrzydowskiej. Arcybiskup uzasadniał, że to właśnie Maryja jawi się jako „wspaniały wzór dla nas, gdy i my stajemy w ogniu próby i doświadczeń, kiedy i my chcemy uciec od krzyża Pana Jezusa, odrzucając te próby i te doświadczenia, które mają nas uświęcić. Błogosławiona ukazuje nam, że i my powinniśmy tak jak Ona wytrwać do końca wtedy, kiedy wszystko zdaje się być bezsensem i w niejednej duszy zalega ciemność wiary i doświadczamy tej pokusy wielkiej – nie ma Boga. Trzeba nam uczyć się w tych naszych czasach tej głębokiej wiary i zawierzenia, jakie daje nam Matka Najświętsza”.
„Przybyłem tutaj jako młody seminarzysta – kontynuował kaznodzieja – w 1945 roku jesienią. Od tego czasu buduję się wiarą i pobożnością niezliczonej liczby pątników. Muszę powiedzieć, że kiedy przybyłem tutaj do Kalwarii, byłem bardzo poruszony tym, co tutaj zobaczyłem, tymi odbywającymi się pielgrzymkami po stacjach dróżek, budowałem się tymi ludźmi, którzy na kolanach obchodzili ołtarz, a robili to rzeczywiście z najgłębszego przeżycia religijnego. I budowałem się wiarą tych ludzi, którzy przychodzili w pokorze tak, jak i do kratek konfesjonałów, ażeby doświadczyć miłosierdzia Bożego. Wszytko to za pośrednictwem Pani Kalwaryjskiej. I stąd także zaczerpnąłem kult do Pani Kalwaryjskiej. Jakżeż nie być wdzięcznym Matce za to, że mogłem tutaj przez 5 lat w trudnych latach powojennych pod Jej płaszczem studiować, mogłem być w seminarium, ażeby tutaj, przed Jej ołtarzem dostąpić święceń kapłańskich. Ci pielgrzymi prowadzili mnie od samego początku do Tej, która uzdrawia, króluje i pociesza, a nade wszystko, która prowadzi do swojego Syna”.
Jubileusz 10-lecia odrodzenia struktur Kościoła katolickiego
Na jubileusz 10-lecia odrodzenia struktur Kościoła katolickiego na Ukrainie 16 stycznia 2001 roku abp Marian Jaworski po raz kolejny zwołał do katedry wszystkich pracujących w archidiecezji kapłanów i rzesze wiernych, które wypełniły katedrę mimo dnia powszedniego. Homilię wygłosił senior kapłanów, pamiętający czasy przedwojenne – ks. infułat Ludwik Rutyna, który podzielił się wspomnieniami z 1991 roku, gdy w katedrze o. Rafał Kiernicki lekko łamiącym się głosem ogłosił, że „dzisiaj papież wskrzesił całą hierarchię Kościoła katolickiego na Ukrainie. Ogólne zaskoczenie, przecież marzyliśmy, żeby na Ukrainie był bodaj jeden biskup. A tu nagle – obsadzone diecezje”. Kaznodzieja również przypomniał, że przez 10 lat w archidiecezji pracowały z wielką ofiarnością całe zastępy kapłanów – ochotników z różnych diecezji z Polski. Coraz więcej zgromadzeń zakonnych męskich i żeńskich przybywało, aby służyć temu Kościołowi, w którym po wielkim ucisku pozostało niewielu kapłanów, a siostry zakonne – jeżeli były – przeważnie miejscowe – nie mogły nosić habitów zakonnych.
Na zakończenie tej liturgii ks. kanclerz Marian Buczek odczytał skierowany do Ojca Świętego telegram wdzięczności od duchowieństwa i świeckich archidiecezji lwowskiej, w którym pisano:
„Wasza Świątobliwość! Umiłowany Ojcze Święty! Arcybiskup, duchowieństwo, alumni Wyższego Seminarium Duchownego we Lwowie, siostry zakonne i wierni świeccy zgromadzeni na dziękczynnej Eucharystii w katedrze przed Panią Łaskawą w 10-lecie wskrzeszenia przez Ojca Świętego struktur diecezjalnych Kościoła katolickiego na Ukrainie przesyłają Waszej Świątobliwości wyrazy głębokiej wdzięczności za tę błogosławioną decyzję, dzięki której nasze kościoły diecezjalne się odradzają, w seminariach przygotowują się nowe szeregi kapłanów, odnawia się życie zakonne, świeccy rozpoznają swoje powołanie w Kościele w duchu Soboru Watykańskiego II”.
Pierwszy kardynał na stolicy bł. Jakuba Strzemię
Na konsystorzu 21 lutego 1998 roku papież Jan Paweł II powołał abpa Mariana Jaworskiego na członka Kolegium Kardynalskiego, jednak zachował tę decyzję w tajemnicy „in pectore”, ze względu na niepewną reakcję miejscowych władz oraz toczące się jeszcze wówczas rozmowy Watykanu z władzami ukraińskimi i łotewskimi. Do publicznej wiadomości ta informacja została podana dopiero pół roku przed wizytą Apostolską na Ukrainie, czyli 28 stycznia 2001 roku, a 21 lutego 2001 roku w Rzymie z rąk papieża Jana Pawła II kard. Jaworski odebrał biret i pierścień kardynalski, otrzymując tym samym kościół tytularny w Rzymie pod wezwaniem św. Sykstusa.
Gest nadania funkcji kardynalskiej świadczył o wadze, jaką przywiązywał papież do normalizacji spraw Kościoła katolickiego na Ukrainie. Wraz z kard. Marianem Jaworskim godność tę otrzymał również Arcybiskup Większy Lwowa greckokatolicki metropolita Lubomir Huzar. Był to pierwszy konsystorz kardynalski w nowym tysiącleciu. Wówczas obok kardynałów ze Lwowa tej godności dostąpiło również 42 purpuratów z 27 krajów na czterech kontynentach.
22 lutego 2001 roku w Rzymie, w auli Pawła VI nowo ustanowiony kardynał przyjmował życzenia od gości, a w godzinach wieczornych w Domu Polskim w Rzymie wydał uroczystą kolację dla zaproszonych gości z racji wyniesienia do godności kardynalskiej. Następnego dnia uczestniczył w podobnej kolacji, wydanej przez kard. Lubomira Huzara. Należy przy tym zauważyć, że od tego wydarzenia relacje pomiędzy tymi Kościołami uległy znacznemu polepszeniu, co przejawiało się w licznych wspólnych spotkaniach i celebrach. Jedną z nich były każdorazowe wspólne spotkania dwóch kardynałów Lwowa 1 listopada na Cmentarzu Orląt i Strzelców Siczowych, kiedy to dwaj kardynałowie nawiedzali rok rocznie te cmentarze i modlili się przy grobach poległych, zachęcając swym przykładem do prawdziwego pojednania w duchu prawdy.
Cmentarz Orląt symbolem pojednania
Cmentarz Orląt po zakończeniu II wojny światowej został poddany przez nowe władze systematycznej dewastacji. Odbudowa zniszczonej nekropolii rozpoczęła się na początku lat 90. XX wieku. Od 1995 roku w uroczystość Wszystkich Świętych każdego roku przybywał tu abp Marian Jaworski, by sprawować mszę św. W poprzednich latach Cmentarz Łyczakowski nawiedzał prywatnie, modląc się przy grobach pochowanych tu kapłanów, w tym ks. Zygmunta Gorazdowskiego.
Mimo zabiegów władz państwowych i kościelnych, zarówno ze strony polskiej jak i ukraińskiej, chcących uczynić tu miejsce pojednania, sporadycznie dochodziło do aktów profanacji grobów. W 1998 roku abp Jaworski odprawił już tradycyjnie mszę św. i złożył kwiaty wraz z konsulem generalnym RP we Lwowie Piotrem Konowrockim na płycie grobu Nieznanego Żołnierza oraz pod krzyżem Strzelców Siczowych, gdzie niebawem wzniesiono Memoriał Żołnierzy Ukraińskiej Armii Galicyjskiej, dając tym samym wyraz poszanowania walczącym po obu stronach.
Jednak już w roku 1999 nastąpiło apogeum nienawiści, kiedy to w przeddzień uroczystości Wszystkich Świętych doszło do licznych aktów malowania i niszczenia odnowionych nagrobków. Abp Jaworski także wówczas sprawował mszę św., mimo obawy rozruchów.
Po nominacji kardynalskiej dwóch lwowskich hierarchów Marian Jaworski i Lubomir Huzar zwrócili się do społeczności miasta ze specjalnym apelem. Dwaj hierarchowie tak wówczas apelowali do wszystkich ludzi dobrej woli: „Napięta sytuacja, która zaistniała wokół wojskowych mogił na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie, jak również namiętności, które zdążyły już zatruć wiele ludzkich dusz – skłaniają nas do odpowiedzialności i obowiązku, aby zaznaczyć w tej sprawie naszą wspólną pozycję.
Nieustannie zwracając się do Boga z naszymi wspólnymi modlitwami za dusze poległych żołnierzy, pragniemy przede wszystkim wyrazić naszą szczerą wdzięczność prezydentom Ukrainy i Polski: Najdostojniejszemu Panu Leonidowi Kuczmie i Najdostojniejszemu Panu Aleksandrowi Kwaśniewskiemu za ich dobre zamiary oddziaływania w kierunku zbliżenia narodów ukraińskiego i polskiego. Udostępnienie odnowionych mogił na Łyczakowie – Cmentarza Orląt i Memoriału żołnierzy Ukraińskiej Armii Galicyjskiej, może stać się symbolem pojednania obydwu narodów oraz dobrą okazją, by postawić kreskę nad problemem krzywdy i obrazy przeszłości i uwolnić od tego współczesność oraz otworzyć drogę dla braterskiej współpracy.
Przeto zachęcamy wszystkich, kto pragnie zgody i wzajemnego zrozumienia między obiema stronami, aby sprzyjali zażegnaniu tego konfliktu. Osobliwie zwracamy się do mężów stanu, aby potrafili cierpliwie dojść do zgody i porozumienia i przyjęli rozważne postanowienie. Wszystko to, co zostało przez nas powiedziane, odnośnie szacunku względem wojskowych mogił, nie powinno być powiązane z opiewaniem wojny, która przecież niesie ogromne zniszczenia dla poszczególnych osób oraz dla całych narodów: należy jedynie zrozumieć, że każdy, który przelewa własną krew, broniąc interesów ojczyzny, zasługuje na należny szacunek.
Ze swojej strony nie zamierzamy rozstrzygnąć, kto ma rację, czy też wyszukiwać odpowiedzi w przyszłości. Pragniemy raczej oddać należny szacunek poległym wojskowym za ich wielką ofiarność, a do żywych, zgodnie z nauką św. Ewangelii, zaapelować o zgodę”.
Powyższy dokument został podpisany przez dwóch kardynałów i podany do wiadomości społeczności Lwowa.
Marian Skowyra
Tekst ukazał się w nr 15 (427), 18 – 30 sierpnia 2023
Struktury archidiecezji lwowskiej i jej rządca Marian Franciszek Jaworski (1991–2008). Część 1
Struktury archidiecezji lwowskiej i jej rządca Marian Franciszek Jaworski (1991–2008). Część 2
Struktury archidiecezji lwowskiej i jej rządca Marian Franciszek Jaworski (1991-2008). Część 4
