Wspólne polsko-ukraińskie prace konserwatorskie na terenie Lwowa prowadzone są jednocześnie na kilku obiektach.
Wszystkie projekty są finansowane ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego PR (MKiDN) i realizowane we współpracy z Zarządem Ochrony Środowiska Historycznego Lwowskiej Rady Miejskiej. Tak cenne inicjatywy wspiera i obejmuje swoim patronatem Konsulat Generalny RP we Lwowie.
W 2017 roku koszt prac konserwatorskich w obiektach wspólnego dziedzictwa kulturowego Polski i Ukrainy we Lwowie wynosi 1,2 mln PLN (około 8,2 mln UAH). Znaczną pomoc w realizacji programu prac okazują gospodarze obiektów, w których prace są prowadzone. Są to parafie przy katedrze rzymskokatolickiej pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, katedry ormiańskiej, dawnego kościoła oo. jezuitów, kościoła pw. św. Antoniego z Padwy na Łyczakowie. Po raz pierwszy w 2017 roku rozpoczęto prace na terenie dawnego szpitala św. Łazarza.
W katedrze ormiańskiej prace konserwatorskie prowadzone są od 2006 roku. Koszt planowanych w 2017 roku prac wynosi 133.500 PLN (około 913.000 UAH). Łączny koszt prac konserwatorskich zrealizowanych w samej katedrze i w zaułku ormiańskim w latach 2006–2016 wyniósł około 2 mln PLN (około 13,7 mln UAH). Michał Michalski, przedstawiciel Departamentu Dziedzictwa Kulturowego za Granicą i Strat Wojennych MKiDN, powiedział zwracając się do komisji ekspertów i gospodarzy świątyni, że jest bardzo wdzięczny za możliwość podjęcia prac w prezbiterium katedry przy malowidle Jana Henryka Rosena „Ukrzyżowanie” i przy marmurowym pomniku arcybiskupa Izaaka Mikołaja Isakowicza.
– Staramy się wykonać prace jak najsprawniej i jak najszybciej oraz zawsze na wysokim poziomie artystycznym. Jest to dziesiąty, jubileuszowy etap prac w katedrze ormiańskiej. Dużo razem przeżyliśmy i rezultat jest dobrze widoczny – mówił Michał Michalski.
Zakończono prace przy polichromii Jana Henryka Rosena w nawie głównej i przystąpiono do prac w prezbiterium, gdzie znajdują się trzy duże kompozycje: „Ukrzyżowanie”, „Ustanowienie Najświętszego Sakramentu” i „Pokłon pasterzy betlejemskich”. W 2017 roku będzie poddana konserwacji największa – „Ukrzyżowanie” na ścianie południowej, a także bordiura złocona dookoła tego malowidła. Jest to dodatkowy element prac konserwatorskich, który wcześniej nie był zaplanowany, ale polsko-ukraińska ekipa konserwatorów znalazła możliwość rozszerzenia zasięgu prac. Paweł Baranowski, kierownik prac konserwatorskich w Katedrze Ormiańskiej, w imieniu Stowarzyszenia Absolwentów Akademii Dziedzictwa powiedział, że postara się jak najmniej zakłócić funkcjonowanie świątyni i umieści rusztowania w taki sposób, żeby nie przeszkadzać odprawianiu nabożeństw przy ołtarzu głównym. Również będą to prace bardzo ostrożne, żeby nie uszkodzić cennego zabytkowego wyposażenia i ozdobienia prezbiterium. Prace konserwatorskie potrwają około dwóch miesięcy. Konserwatorzy będą pracować po 12 godzin na dobę i codziennie. Malowidło „Ukrzyżowanie” znajduje się w złym stanie, w niektórych miejscach znacznie zniszczone. Jest to wynik kilku okoliczności, ale też nieudanych prób konserwacji wcześniejszych, kiedy przemalowano niektóre części polichromii, a z czasem farby wtórne całkiem wyblakły.
Konserwator Andrzej Kazberuk opowiedział komisji ekspertów o technologii odnowienia pomnika arcybiskupa Izaaka Isakowicza, który znajduje się w przejściu z nawy do prezbiterium. Pomnik został wykonany w 1905 roku. Autorem projektu był lwowski rzeźbiarz prof. Juliusz Wojciech Bełtowski. Będzie to delikatna konserwacja.
Swoją wdzięczność konserwatorom za umiejętną pracę wyraził ks. proboszcz o. Tadeos Geworgian i przedstawiciel Ormian lwowskich Wardkes Arzumanian.
W kościele pw. św. Antoniego z Padwy w 2015 roku rozpoczął się projekt kompleksowej konserwacji ołtarza głównego. W latach 2015-2016 koszt prac wynosił 55.000 PLN (około 380.000 UAH). W 2017 roku zostanie zrealizowany trzeci etap prac konserwatorskich, koszt tegorocznego etapu prac wyniesie 137.000 PLN (około 945.000 UAH). Prace prowadzi polsko-ukraiński zespół konserwatorów pod kierownictwem Jana Wiłkojcia z Krakowa. On też od lat kieruje pracami konserwatorskimi w Katedrze Łacińskiej.
Kilka lat trwały prace kompleksowe w kaplicy Wiśniowieckich, które zakończono z sukcesem i na wysokim poziomie artystycznym. W 2017 roku będą kontynuowane prace w uznanej za jedną z najcenniejszych w katedrze kaplicy Chrystusa Ukrzyżowanego (kaplicy Jabłonowskich). Zostanie poddany konserwacji ołtarz z wielkim krucyfiksem z XVI wieku oraz malowidła ścienne Stanisława Stroińskiego z XVIII wieku, marmurowe nagrobki arcybiskupów lwowskich, witraże w oknach. Prace obliczono na szereg następnych lat. Koszt tegorocznego etapu wynosi 217.000 PLN (około 1,47 mln UAH). W prezbiterium katedry będzie odnowiony następny już witraż z przedstawieniem Matki Bożej Ostrobramskiej i Pana Jezusa Ubiczowanego. Ten witraż został wykonany w 1895 roku według szkicu Jana Matejki i kartonu jego ucznia Tomasza Lisiewicza. Renowację witraża powierzono Ewelinie i Robertowi Kędzielewskim z Warszawy, którzy od lat fachowo prowadzą prace przy renowacji witraży w katedrze lwowskiej.
Zupełnie nowym obiektem wspólnych prac konserwatorskich jest teren dawnego szpitala i kościoła św. Łazarza przy ulicy Kopernika. Na razie polscy konserwatorzy podjęli prace przy renowacji, a faktycznie ratowaniu, czterech tablic XVII-wiecznych wmurowanych w mur otaczający zespół szpitalny. Są to dwie tablice z łacińskimi i polskimi napisami i dwie płaskorzeźby z odpowiednimi napisami. Na płaskorzeźbach przedstawione są kompozycje „św. Łazarz przed domem bogacza” i „Łazarz na łonie Abrahama”. Wszystkie tablice i płaskorzeźby wykonane są w kamieniu. W latach powojennych zostały znacznie uszkodzone i pobite, stąd bardzo trudne zadanie stoi przed konserwatorem dzieł sztuki z Polski Anną Kudzią, która pracuje pod kierownictwem prof. Janusza Smazy. We Lwowie młoda konserwator jest już dobrze znana ze swoich prac w Katedrze Łacińskiej, bierze ona również udział w pracach konserwatorskich w kościele podominikańskim w Kamieńcu Podolskim. Koszt prac przy murze szpitala św. Łazarza w 2017 roku wyniesie 84.000 PLN (około 575.000 UAH). Obok tego obiektu znaczne prace wykonują również konserwatorzy ukraińscy. Remont muru prowadzi Zarząd Ochrony Środowiska Historycznego Lwowskiej Rady Miejskiej. Są znaczne problemy z jego odwodnieniem, uporządkowaniem terenu dookoła, naprawieniem dróżki pod murem, budową ogrodzenia (częściowo zachowały się m.in. stare słupy kamienne). W planach Zarządu jest również konserwacja dwóch zabytkowych lwów kamiennych w dolnej części ulicy Kopernika i uporządkowanie całej skarpy, co też wymaga znacznych środków finansowych.
Jurij Smirnow
Tekst ukazał się w nr 14 (282) 28 lipca – 14 sierpnia 2017
