Literatura z historii sztuki lwowskiej i muzealnictwo lwowskie wzbogaciło się o jeszcze jedną niezwykle cenną publikację. Jest to Katalog zbiorów „Rzeźby polskiej i z Polską związanej – wiek XIX-XX w Lwowskiej Narodowej Galerii Sztuki imienia B. Woźnickiego” pióra Igora Chomyna, znanego lwowskiego muzealnika i historyka sztuki.
Jest to monumentalna praca naukowa, która zawiera ponad 540 stron naukowego tekstu i kolorowych ilustracji. W nowej publikacji Igor Chomyn, kustosz i główny inwentaryzator Lwowskiej Narodowej Galerii Sztuki, kontynuuje swoją pracę inwentaryzacji bogatych zbiorów galerii lwowskiej, rozpoczętą publikacją w 2015 roku dwutomowego dzieła pt. „Katalog plakiet, medalionów i medali polskich i z Polską związanych w Lwowskiej Narodowej Galerii Sztuki” obejmującej 1245 zabytków. W nowej pracy naukowej I. Chomyn prezentuje kolekcję rzeźby polskiej w XIX i pierwszej połowie XX stulecia w liczbie 238 obiektów. Wydawcą „Katalogu rzeźby polskiej…” jest Stowarzyszenie Oświaty i Kultury Polskiej w Krakowie, zaś praca powstała pod redakcją znanego krakowskiego uczonego Jerzego T. Petrusa. Wydanie katalogu dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (MKiDN) pochodzących z Funduszu Promocji Kultury. Instytucją zarządzającą tym Programem występuje warszawski Narodowy Instytut Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą „Polonika”.
Jak napisał Jerzy T. Petrus: „Katalog jest jednym z licznych owoców trwającej od wielu lat współpracy polskich i ukraińskich historyków sztuki oraz muzealników. We Lwowie inicjatorem i patronem w tej dziedzinie był Borys Woźnicki, wieloletni dyrektor Lwowskiej Galerii, która obecnie nosi jego imię”. Warto podkreślić, że katalog został wydany w dwóch językach – polskim i ukraińskim. Wydanie wyróżnia wysoki standard druku – papier kredowy, zdjęcia kolorowe autorstwa wybitnego lwowskiego fotografa śp. Illi Lewina, a takżeOłenySubacz. Wysokiej klasy projekt graficzny wydania i projekt okładki autorstwa Anny Hałuniewicz.
Zbiór rzeźb Lwowskiej Galerii Sztuki obejmuje dzieła znanych polskich artystów, wykształconych w murach Krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, jak również w znanych centrach kultury Europy Zachodniej,którzy znaczną część swego życia i twórczości związani byli ze Lwowem. Wśród rzeźbiarzy wymienimy nazwiska Tadeusza Barącza, Tadeusza Błotnickiego, Luny Drexlerówny, Parysa Filippiego, Janiny Reichert-Toth, Jadwigi Horodyskiej. Tematycznie przeważają rzeźby portretowe, ale też rzeźba sakralna, modele pomników i nagrobków przeznaczonych dla lwowskich placów czy też Cmentarza Łyczakowskiego.
Tak różnorodny zespół rzeźb powstał w rezultacie połączenia zbiorów kilku przedwojennych lwowskich muzeów, instytucji i osób prywatnych. Tak radykalne posunięcia zostały wprowadzone w życie przez władzę sowiecką, która nie szanowała i nie ceniła wielowiekowego dorobku lwowskich mecenatów i muzealników i w latach 1939-1941 przekształciła lwowskie zbiory dzieł sztuki według własnych zasad ideologicznych i własnej mentalności. Dlatego we współczesnej kolekcji Lwowskiej Galerii sztuki są dzieła nie tylko ze zbiorów Galerii Narodowej Miasta Lwowa, „której obecna lwowska instytucja muzealna jest kontynuatorką”, ale też z bezmyślnie zlikwidowanego Muzeum Książąt Lubomirskich, czy zbiorów Bolesława Orzechowicza, tworzących oddział Muzeum Narodowego im. Króla Jana III Sobieskiego, które też nie przeżyło w przedwojennych kształtach i padło ofiarą działalności czerwonych komisarzy.
Jeszcze bardziej tragicznymi były losy kolekcji prywatnych, które zostały po prostu znacjonalizowane i rozparcelowane po różnych muzeach, przy czym część dzieł sztuki po prostu zginęła.Niektóre osoby prywatne przekazywały swoje zbiory do muzeów w depozyt mając nadzieję odzyskać je po wojnie, cojednak nigdy nie nastąpiło, zaś niejeden właściciel zginął na Syberii, w Kazachstanie lub w Katyniu.
W latach powojennych w kolekcji Lwowskiej Galerii Sztuki gromadzono również dzieła sztuki z zamkniętych przez władzę sowiecką kościołów, a nawet rodzinnych kaplic. W ten sposób w zbiorach galerii znajdujemy np. rzeźby z kościoła św. Marii Magdaleny (marmurowy pomnik Marii Mikolaschowej) czy kościoła Matki Boskiej Gromnicznej (alabastrowy ołtarz, dzieło Jadwigi Horodyskiej, który powstał w alabastrowni książąt Czartoryskich w Żurawnie). Autorstwa Jadwigi Horodyskiej jest też piękna alabastrowa postać św. Stanisława Kostki, która również pochodzi z tegoż kościoła.
Autor katalogu kustosz Igor Chomyn szczególną uwagę zwrócił na grupę modeli pomników i nagrobków. Część z nich nigdy nie była zrealizowana, część została wykonana w nieco innych kształtach „pozwalających niekiedy na śledzenie procesu twórczego” artystów. Jeszcze bardziej ciekawe są projekty konkursowe, które nie doczekały się realizacji. W zbiorach Lwowskiej Galerii Sztuki znajdują się modele pomników Adama Mickiewicza, Juliusza Słowackiego, Tadeusza Kościuszki, Józefa Korzeniowskiego, a także pomnika lotników amerykańskich i pomnika ofiar Talerhofu. Wśród projektów na pewno najbardziej znany szerokiej publiczności jest model popiersia Marii Konopnickiej autorstwa Luny Drexlerówny przeznaczony na pomnik na grobie wybitnej poetki. Pomnik został odsłonięty w 1935 roku na Cmentarzu Łyczakowskim, ale został zniszczony w czasie II wojny światowej. Dzięki modelowi z Galerii Sztuki popiersie zostało zrekonstruowane w 1950 roku przez ukraińskiego rzeźbiarza WołodymyraSkołozdrę.
We wstępie do katalogu Igor Chomyn pisze, że „celem publikacji jest wypełnienie luki w wiedzy o zabytkach prezentujących jedną z dziedzin twórczości artystycznej, zgromadzonych w największej lwowskiej instytucji muzealnej. Kolekcja ta jest stosunkowo mało znana zarówno w Polsce, jak i na Ukrainie. Tylko znikoma jej część trafiła do stałych ekspozycji Galerii we Lwowie oraz do jej działów w Olesku i Złoczowie. Prezentacja zasobu muzealnego Galerii ma również za zadanie wyjaśnienie obiegowych opinii o jej zawartości i liczebności”. Na łamach prezentowanego katalogu autor złożył podziękowania ludziom i instytucjom, bez którychżyczliwej pomocy to dzieło być może nigdy by nie powstało. Autor serdecznie podziękował pracownikom Departamentu ds. Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą w MKiDN śp. dyrektorowi Jackowi Milerowi, Dorocie Janiszewskiej-Jakubiak oraz Michałowi Michalskiemu, a także Jerzemu T. Petrusowi, byłemu wicedyrektorowi Zamku Królewskiego na Wawelu.
Ze swojej strony życzymy autorowi Igorowi Chomynowi twórczego natchnienia w dalszej pracy nad następnymi publikacjami poświęconymi zbiorom Lwowskiej Galerii Sztuki. Mamy równieżnadzieję, że przykład Igora Chomyna zainteresuje pracowników naukowych innych muzeów lwowskich i z czasem powstaną również katalogi cennych dzieł sztuki i historii zgromadzonych w ich cennych zbiorach.
Jurij Smirnow
