Skałat fot. Dmytro Poluchowycz

Skałat

Stary zamek i „nieszczęśliwy” kościół

Uważa się, że zamek w Skałacie powstał w 1630 roku i wystawił go miecznik Krzysztof „Pomian” Wichrowski. Wprawdzie umocnienia w Skałacie wspominane są już w XVI wieku, co zostało potwierdzone podczas niedawnej konserwacji obiektu.

Obecny stan niewiele przypomina pierwotną fortyfikację. Pod koniec XIX wieku z fundacji członka władz miejskich i posła na Sejm Galicyjski Moryca Rozensztoka von Rostockiego przeprowadzono „restaurację”. Słowo to nie przypadkowo wziąłem w cudzysłów – była to prawdziwa przebudowa w dość fantastycznym stylu. Projekt opracował architekt Teodor Marian Talowski, autor wspaniałego kościoła św. Elżbiety we Lwowie.

Koło zamku wznosi się wspaniały i ładny neogotycki kościół św. Anny. Ktoś myśli, że jest tak stary, jak sąsiednia forteca. Jest on jednak zupełnie współczesny – wzniesiony w 2002 roku.

Rycina z roku 1898

Pierwotna świątynia w tym miejscu powstała jeszcze w 1642 roku. W okresie wojen z Turkami i władzy osmańskiej na Podolu świątynia ucierpiała znacznie. Dlatego w latach 1702–1703 trzeba było odbudować go dosłownie „od zera”. Co stało się później ze świątynią nie wiadomo: czy się spalił, czy może zawalił się po poprzednich rujnacjach. Trzeba go było rozebrać znów. Wiadomo, że trzecią świątynie zaczęto wznosić w 1817 roku i konsekrowano ją dopiero po 10 latach – pod wezwaniem Wniebowzięcia NPM. Można przypuszczać, że świątyni jednak nie rozebrano wówczas zupełnie, lecz wykorzystano jako część główną przyszłego kościoła. Kościół ten przetrwał do 1898 roku – do kolejnego pożaru. Do naszych czasów zachowały się liczne jego zdjęcia. Potwierdza to wersję, że nie było budowy „od zera”, a jedynie rozbudowa poprzedniej budowli.

Ostatecznie nie wiadomo, jak było w latach 1817–1827, ale po pożarze w 1898 roku Talowski budował świątynię od podstaw. Kościół ukończono w 1900 roku. Wybudowano go z funduszy ówczesnego właściciela miasteczka Maurycego Rostockiego i starosty Antoniego Szydłowskiego.

Zdjęcie z początku XX wieku

Wydaje się, że nad kościołem ciążyło jakieś fatum. Podczas walk wojsk sowieckich z Niemcami o Skałat w 1944 roku kościół znów zrujnowano. Powiadano, że jeden z pocisków wpadł przez wieżę do wnętrza świątyni podczas nabożeństwa. Ostatecznie mury świątyni rozebrano w 1959 roku.

W 1990 roku społeczności katolickiej miasteczka zwrócono ocalały budynek plebanii i wkrótce urządzono w nim kaplicę św. Anny. Po pięciu latach na starym miejscu kolejnych świątyń wmurowano kamień węgielny pod kolejną budowę. 26 lipca 2002 roku nowy kościół został konsekrowany pod wezwaniem istniejącej kaplicy.

Miejmy nadzieję, że los tej świątyni będzie szczęśliwszy od jej poprzedniczek.

Dmytro Poluchowycz

Tekst ukazał się w nr 12 (376), 29 czerwca – 15 lipca 2021

Dmyto Poluchowycz. Za młodu chciał być biologiem i nawet rozpoczął studia na wydziale biologii. Okres studiów przypadał na okres rozpadu ZSRS. Został aktywistą Ukraińskiego Związku Studentów. Brał udział w Rewolucji na Granicie w styczniu 1991 roku. Był jednym z organizatorów grupy studentów, która broniła litewskiego Sejmu. W tym okresie rozpoczął pracę jako dziennikarz. Pierwsze publikacje drukował w antysowieckim drugim obiegu z okresu 1989-90. Pracował w telewizji, w prasie ukraińskiej i zagranicznej. Zainteresowania: historia, krajoznawstwo, podróże.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

X