Korzystając ze słonecznej jesiennej pogody, z pięknego złotego lwowskiego września, do naszego miasta zawitała kolejna polsko-ukraińska komisja konserwatorska. Celem ekspertów komisji na czele z Michałem Michalskim, przedstawicielem polskiego Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego (MKiDN), była ocena stanu wykonania licznych prac konserwatorskich na terenie Lwowa, finansowanych ze środków polskich.
Obok MKiDN prace konserwatorskie wspierają finansowo również inne polskie organizacje i instytucje. Są to Senat Rzeczypospolitej, Narodowy Instytut Polskiego Dziedzictwa Kulturalnego za Granicą „Polonika”, Fundacja Dziedzictwo Kresowe, Fundacja Dziedzictwa Kulturowego, Stowarzyszenie Absolwentów Akademii Dziedzictwa. Na wybranych obiektach pracują wspólne polsko-ukraińskie grupy konserwatorskie, które składają się z wysoko wykwalifikowanych specjalistów z Warszawskiej i Krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych i Lwowskiej Akademii Sztuki. Wspólnym pracom konserwatorskim patronuje Konsulat Generalny RP we Lwowie. W pracach komisji wziął udział również konsul Rafał Kocot, zaś na Cmentarzu Łyczakowskim – siostry zakonne ze Zgromadzenia Zakonu Świętego Józefa, które opiekują się grobem św. księdza Józefa Gorazdowskiego.
Wrześniowa komisja konserwatorska miała zbadać stan prac na wszystkich obiektach, ocenić ich postęp i jakość, poczynić uwagi ekspertów i przygotować wnioski. Rezultaty całego sezonu konserwatorskiego będą podsumowane w końcu października, po zakończeniu wszystkich prac zaplanowanych w 2019 roku.
W rzymskokatolickim kościele katedralnym pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny pracuje kilka zespołów konserwatorów. Mieszkańcy Lwowa codziennie mogą obserwować prace związane z renowacją ogrodzenia katedry i sześciu barokowych figur apostołów. Prace te są finansowane ze środków Senatu Rzeczypospolitej w ramach programu „Opieka nad Polonią i Polakami za granicą” i Fundacji Dziedzictwa Kulturowego z Warszawy. Mamy nadzieję, że odnowione figury, jak też wyremontowane i uzupełnione ogrodzenie i postumenty pod figury znacznie wzbogacą zewnętrzny wygląd nie tylko katedry, ale i całego placu dookoła. Obok znajduje się zabytkowa XVII-wieczna Kaplica Boimów, perła architektury lwowskiej. Jej konserwacją interesuje się Narodowy Instytut Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą „Polonika”. Dobrze rozumiemy, że jest to praca na wiele lat, która wymaga znacznego wysiłku finansowego, ale pierwszy krok Instytut „Polonika” już robi w sezonie 2019 roku.
Instytut „Polonika” finansuje również prace konserwatorskie w dawnym kościele ojców jezuitów pw. św. Piotra i Pawła (obecnie greckokatolicka cerkiew garnizonowa). Ratowanie XVIII-wiecznej polichromii ściennej pędzla Ecksteinów fascynuje kierownika prac konserwatorskich prof. Pawła Bolińskiego z Krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych im. Jana Matejki i liczny zespół jego młodych pomocników i – śmiało można powiedzieć – uczniów ze Lwowa i Krakowa. Konserwatorzy czynią cuda ratując cenne zabytkowe freski. W tymże kościele praktycznie zakończono prace związane z konserwacją epitafium Marianny z Kazanowskich Jabłonowskiej, małżonki Stanisława Jabłonowskiego, wielkiego hetmana koronnego. Epitafium składa się z dwóch części – niewielkiej marmurowej XVIII-wiecznej tablicy z tekstem w części dolnej i późniejszej dużej tablicy z medalionem (niestety utraconym) w części górnej. Obydwie marmurowe tablice zostały odnowione przez Paulę Musiał, doktorantkę Krakowskiej ASP, której praca otrzymała wysoką ocenę komisji konserwatorskiej i obecnych ekspertów. Prace konserwatorów polskich i ukraińskich w tym kościele finansuje obok Instytutu „Polonika” parafia greckokatolicka. Proboszcz o. Stepan Sus wziął też aktywny udział w pracach komisji i jako gospodarz świątyni jest razem ze swoimi wikarymi bardzo pomocny ekipie konserwatorów.
fot. Jurij Smirnow / Kurier Galicyjski
Proboszcz rzymskokatolickiej parafii katedralnej ks. kanonik Jan Nikiel też jest bardzo troskliwym opiekunem konserwatorów i robi wszystko, żeby prace postępowały jak najszybciej. Świadczą o tym, na przykład, postępy w odnowieniu witraży katedralnych. Już zbliża się czas, kiedy wszystkie zostaną odnowione. Obecnie drugi rok trwają prace przy największym witrażu „Matka Boska Królowa Aniołów” projektu Teodora Axentowicza, znajdującym się w oknie nad chórem muzycznym. Prace prowadzi zespół polskich konserwatorów małżeństwo Ewelina i Robert Kędzielewscy. Już w październiku 2019 roku będzie zakończona górna część witraża, zaś w 2020 roku całość.
fot. Jurij Smirnow / Kurier Galicyjski
W katedrze odnawiany jest również kolejny XVIII-wieczny konfesjonał. Takich konfesjonałów, ustawionych w nawach bocznych, jest cztery, a jeden już został poddany renowacji w 2018 roku.
Instytut „Polonika” podjął decyzję by jeszcze w 2019 roku przystąpić do prac przy odnowieniu monumentalnych zabytkowych schodów prowadzących od ulicy Łyczakowskiej do kościoła pw. św. Antoniego, który, jak wiadomo zbudowany jest na niewielkim pagórku nad ulicą. Prace będą kontynuowane w 2020 roku, całkowity koszt projektu wyniesie ponad 660.000 złotych. Prace konserwatorskie będą realizowane w ramach Programu Strategicznego „Ochrona Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą”. Wykonawcą prac jest spółka z o.o. ZKR (Zabytki, Konserwacja, Remonty). Schody zostały zbudowane w końcu XVIII wieku. Wtedy też była ustawiona figura Niepokalanego Poczęcia NMP adorowana przez dwa aniołki. W 1901 roku schody zostały gruntownie przebudowane i od tego czasu nie były poddawane konserwacji. Za ponad wiek schody są bardzo uszkodzone, mają w niektórych miejscach znaczne zniszczenia kamienia, kamiennych okładzin i balustrad. Ogólny techniczny charakter stanu schodów przez fachowców charakteryzuje się jako zły. W latach 2019-2020 będzie przeprowadzony demontaż elementów kamiennych, wymiana części zniszczonych z pełnym odtworzeniem ich pierwotnej formy. W planach jest również wykonanie prac konserwatorskich przy rzeźbie Niepokalanego Poczęcia NMP.
Grupa konserwatorów polskich i ukraińskich pracuje również przy Kapliczce Sykstów obok kościoła pw. św. Marii Magdaleny. Prace nieco się przeciągnęły z powodu różnych formalności, związanymi z przekazaniem kamiennych części kapliczki z Narodowego Muzeum Ukraińskiego, gdzie znajdowały się od lat 60. XX wieku, czyli od czasu zrujnowania kapliczki przez władze sowieckie. Teraz wszystkie sprawy zostały załatwione i kapliczka do końca października zostanie odnowiona, uzupełniona i zaprezentowana publiczności i wiernym katolickiej parafii św. Marii Magdaleny.
Znaczne prace konserwatorskie kontynuowano w Katedrze Ormiańskiej. Od lat prace przy odnowieniu (a faktycznie ratowaniu) polichromii Jana Henryka Rosena prowadzi Stowarzyszenie Absolwentów Akademii Dziedzictwa z Warszawy pod kierownictwem Pawła Baranowskiego. Polsko-ukraińską grupą konserwatorów kieruje profesor Joanna Czernichowska, zaś w ostatnich latach prace finansuje Instytut „Polonika”. W 2019 roku faktycznie zakończono konserwację ostatniego dzieła J.H. Rosena w Katedrze Ormiańskiej. Jest to sztalugowy obraz „Pokłon pasterzy betlejemskich”. Komisja konserwatorska stwierdziła, że prace wykonano na wysokim poziomie artystycznym i są one faktycznie na zakończeniu. Znacznie więcej prac pozostało przy monumentalnej mozaice autorstwa Józefa Mehoffera, wykonanej w 1913 roku w zakładach mozaikowych w Murano (we Włoszech). Niezwykle cenna mozaika nie była jeszcze poddawana renowacji i rozpoczęcie prac konserwatorskich w 2019 roku było jak najbardziej na czasie. Tak poważna praca wymaga wysokich kwalifikacji wykonawców, również znacznych wysiłków finansowych Instytutu „Polonika”. Komisja MKiDN potwierdziła wykonanie wszystkich prac według harmonogramu.
fot. Jurij Smirnow / Kurier Galicyjski
W prezbiterium Katedry Ormiańskiej są prowadzone również prace przy kamiennym lawatarzu, który pochodzi jeszcze z XVII wieku. Wykonuje prace zespół pod kierownictwem Andrzeja Kazberuka z Warszawskiej ASP, który już od wielu lat pracuje przy odnowieniu i konserwacji kamiennych i drewnianych elementów wyposażenia Katedry Ormiańskiej i jej otoczenia.
Jurij Smirnow
