Prace konserwatorskie w katedrze łacińskiej.
W dniach 16-17 września 2020 roku we Lwowie pracowała wspólna polsko-ukraińska komisja konserwatorska organizowana przez warszawski Instytut Narodowy Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą „Polonika” w porozumieniu z Zarządem Ochrony Środowiska Historycznego Lwowskiej Rady miejskiej i przy udziale przedstawicieli Konsulatu Generalnego RP we Lwowie.
Tradycyjnie przejściowe wyniki prac konserwatorskich (ostatecznie sezon konserwatorski będzie zakończony w październiku-listopadzie w zależności od pogody) oceniali eksperci ze strony ukraińskiej (Lilia Onyszczenko) i polskiej (przedstawiciele Instytutu „Polonika” Agnieszka Tymińska, Piotr Ługowski, Maria Gąsior, Marta Szymska, Marta Kruczyńska). Konsulat Generalny RP reprezentował konsul Rafał Kocot. Na każdym obiekcie byli obecni przedstawiciele polsko-ukraińskich zespołów konserwatorskich, którzy dokładnie relacjonowali przebieg prac w trudnych warunkach pandemii koronawirusa na Ukrainie i w Polsce.
Przedstawiciele Instytutu „Polonika” informowali obecnych, że budżet przeznaczony na realizację projektów w roku 2020 na terenie Lwowa i obwodu lwowskiego wynosi 3.300.000 złotych (około 24 mln hrywien ukraińskich). W 2020 roku Instytut realizuje 57 programów konserwatorskich w różnych krajach poza granicami Polski, z nich 20 programów jest w trakcie realizacji w obwodzie lwowskim, z czego 12 dotyczy obiektów na terenie samego Lwowa, zaś 8 kolejnych są rozmieszczone w jego okolicach. Są to prace konserwatorskie w Złoczowie, Żółkwi, Sąsiadowicach, Stryju, Mościskach, Hruszowie, Rawie Ruskiej, Drohobyczu.
We Lwowie prace konserwatorskie prowadzone są na Cmentarzu Łyczakowskim, Cmentarzu Janowskim, w kościele pojezuickim pw. św. Piotra i Pawła (obecnie cerkiew garnizonowa UGKC), kościele pw. św. Antoniego, katedrze łacińskiej, katedrze ormiańskiej, Kamienicy Królewskiej (Rynek 6). Większość prac na wymienionych obiektach jest prowadzona już od lat i komisja oceniała kolejne etapy, planując również zadania na następne sezony konserwatorskie.
W katedrze łacińskiej wyniki prac uważnie oglądał razem z komisją proboszcz ksiądz kanonik Jan Nikiel. Przy obiektach w katedrze pracuje kilka zespołów konserwatorskich. Specjalną uwagę eksperci poświęcili pracom przy figurach apostołów w ogrodzeniu katedry. Konserwację sześciu zabytkowych rokokowych figur i samego ogrodzenia rozpoczęto w 2019 roku i trwała ona dwa lata. Kamienne elementy ogrodzenia były wyremontowane i odnowione w 2019 roku, zaś we wrześniu 2020 roku zostały zamontowane na swoich miejscach odnowione figury apostołów. Właśnie odnowienie figur apostołów wywołało duże zainteresowanie wśród krajoznawców lwowskich i w szerokich warstwach społeczeństwa (w niektórych komentarzach niezdrowe), niestety mało poinformowanych o przebiegu prac konserwatorskich, o historycznych poszukiwaniach historyków sztuki czy też o poprzednich niekompetentnych, często nieudanych próbach odnowienia tych figur. Krytykom na Facebooku zabrakło nie tylko wiedzy o stylu i epoce, w której owe rzeźby powstały, ale również zwykłego zapoznania się z literaturą przedmiotu, z opisami poprzednich prac konserwatorskich, czy też chęci poszukiwania materiału fotograficznego z XIX – początku XX wieku. Kierownik zespołu konserwatorów Anna Kudzia wyjaśniła, że figury zostały zrekonstruowane według starych zdjęć z 1910 roku, opublikowanych m.in. w tygodniku „Nasz Kraj”. Gesty rąk św. Jakuba i św. Jana Ewangelisty, które można było zobaczyć przed ostatnią konserwacją, były wtórne i nieoryginalne. Same ręce były wykonane z betonu w końcu lat 80. XX wieku. „Nie nawiązywały w żaden sposób stylistycznie do formy rokokowych figur. Ich aktualne rekonstrukcje wykonane zostały na podstawie zachowanych archiwalnych fotografii, szerokiej kwerendy historycznej oraz analizy porównawczej innych rzeźb z tego czasu i stylu. Decyzja o wykonaniu rekonstrukcji podjęta została przez komisję ekspertów, konserwatorów dzieł sztuki oraz historyków sztuki z Ukrainy i Polski. Wtórne betonowe dłonie są zachowane i zabezpieczone” – dodała Anna Kudzia. Polsko-ukraińska komisja konserwatorska oceniła bardzo wysoko wykonane prace i omówiła trzeci etap prac przy ogrodzeniu katedry, mianowicie odnowienie elementów żeliwnych, wykonanych w latach 1858-1859. Ten etap będzie realizowany już w 2021 roku.
Trzeci rok trwają też prace konserwatorskie przy największym witrażu w katedrze – witrażu nad chórem muzycznym „Matka Boska Królowa Aniołów” projektu Teodora Axentowicza. Prace prowadzone są pod opieką Stowarzyszenia Oświaty i Kultury Polskiej, zaś dofinansowanie według programu MKiDN RP wynosi 120.000 złotych. Wykonawcami są Ewelina i Robert Kędzielewscy, którzy mają w swoim dorobku już kilka odnowionych witraży w katedrze i innych obiektach we Lwowie. Górna część witraża została zrekonstruowana i zamontowana w 2019 roku, montaż środkowej zaplanowany jest na październik 2020 r. Prace będą kontynuowane w 2021 roku.
Od 2018 roku trwają prace przy odnowieniu barokowych XVIII-wiecznych konfesjonałów. Teraz mamy III etap prac konserwatorskich, prowadzonych również przez Stowarzyszenie Oświaty i Kultury Polskiej z dofinansowaniem 90.000 złotych ze środków MKiDN RP. Z XVIII wieku pochodzi również duży olejny obraz o wymiarach 315 x 168 cm „Modlitwa w Ogrójcu”, który służy zasłoną w bocznym ołtarzu Przemienienia Pańskiego. Jest to jeden z 37 obrazów, które w 1774 roku arcybiskup Wacław Hieronim Sierakowski zamówił u Józefa Chojnickiego, znanego malarza, ucznia i zięcia Stanisława Stroińskiego, głównego dekoratora katedry. Chojnicki „realizował sukcesyjnie to zamówienie do roku 1782”. Konserwacją obrazu zajmuje się grupa polskich i lwowskich konserwatorów pod kierownictwem Pawła Baranowskiego z polecenia Stowarzyszenia Absolwentów Akademii Dziedzictwa z dofinansowaniem ze środków MKiDN RP. Obraz miał liczne utraty oryginalnego malowania i gruntu, deformacje, przemalówki, a nawet dziury. Nie zważając na to wszystko, prace konserwatorskie będą zakończone już w 2020 roku, zaś w 2021 roku będzie odnowiony następny duży olejny obraz „Przemienienie Pańskie” z tegoż ołtarza.
W katedrze łacińskiej prowadzone są też zespołowe prace konserwatorskie i remontowe kruchty zachodniej, gdzie znajduje się główne wejście do świątyni. Prace prowadzi Stowarzyszenie Oświaty i Kultury Polskiej z dofinansowaniem 150.000 złotych według programu MKiDN RP. Ks. Jan Nikiel, proboszcz katedralnej świątyni, powiedział, że było to jego marzeniem, by główne wejście do kościoła miało tak dostojny i wyremontowany wygląd.
Trudne zadanie stoi przed zespołem konserwatorów, którzy zajmują się odnowieniem marmurowych nagrobków arcybiskupów Wacława Hieronima Sierakowskiego i Ferdynanda Onufrego Kickiego. Pomniki wystawił właśnie abp Kicki „w roku 1784 w Kaplicy Chrystusa Ukrzyżowanego (Jabłonowskich) […] obydwa przez Franciszka Olędzkiego przy współpracy Piotra Borzyckiego i Józefa Duńczewskiego” wykonane. Pomniki mają już prawie 240 lat, dużo ubytków i praca przy ich konserwacji wymaga wielkiej umiejętności i przygotowania. Prace finansuje Fundacja Pomoc Polakom na Wschodzie z dofinansowaniem MKiDN RP. W tejże kaplicy zostanie również wyremontowana posadzka, co zakończy wieloletnie prace zespołowego odnowienia kaplicy i wszystkich dzieł sztuki, które się w niej znajdują.
Polskie MKiDN, Instytut „Polonika” i pozarządowe organizacje realizują bardzo obszerny program prac konserwatorskich na terenie Lwowa. O tym w następnym reportażu.
Jurij Smirnow
Tekst ukazał się w nr 19 (359), 16–29 października 2020
