Startuje kolejny sezon polsko-ukraińskich prac konserwatorskich na terenie Cmentarza Łyczakowskiego.
Tradycja tych prac sięga 2008 roku. Przez te lata zrobiono naprawdę bardzo dużo, grupa ukraińskich i polskich konserwatorów ma czym się szczycić. W ciągu tylu lat ułożyły się dobre stosunki między wykonawcami, również dyrekcją rezerwatu-muzeum Cmentarz Łyczakowski, zarządem Ochrony Środowiska Historycznego Lwowskiej Rady miejskiej i stroną polską, którą reprezentuje polskie Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego (MKiDN), Fundacja Dziedzictwa Kulturowego (prezes Michał Laszczkowski), a w ostatnich latach również powołany w 2017 roku Narodowy Instytut Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za granicą POLONIKA (dyrektor Dorota Janiszewska-Jakubiak).
Prace konserwatorskie na Cmentarzu Łyczakowskim z każdym rokiem nabierają obrotów, dzięki uczestnictwu różnych organizacji rosną możliwości powstania nowych ambitnych projektów. Wspólne polsko-ukraińskie prace dopełniają znaczne prace ratunkowe i remontowe, które prowadzi dyrekcja rezerwatu-muzeum (dyrektor Mychajło Nagaj).
Wspólna komisja konserwatorska oceniła wykonanie prac w sezonie 2018 roku i zaaprobowała propozycje ekspertów na nowy sezon 2019 roku. Wybrano do ratowania i renowacji 10 nagrobków, grobowców i cennych rzeźb figuralnych. Osobno Instytut POLONIKA planuje objąć opieką znajdujące się na Cmentarzu Łyczakowskim kaplice cmentarne. Jest ich na cmentarzu 24 i tworzą razem okazały zespół, który w znacznej mierze decyduje o wyglądzie artystycznym całego terenu muzeum. Tym bardziej, że większość znajduje się przy głównych alejach i bezpośrednio przy wejściu na cmentarz. Prawie każda z tych kaplic wymaga fachowego remontu i konserwacji. Jest to praca na wiele lat, a może i dziesięcioleci. Na razie Instytut POLONIKA skupi się na dwóch kaplicach, mianowicie kaplicy Krzyżanowskich i mauzoleum Barczewskich. Obydwa obiekty są w stanie znacznego zniszczenia i nie były poddawane pracom remontowym od czasu ich powstania. Pierwsza z nich była zbudowana według projektu Jana Kudelskiego i Jana Lewińskiego, druga w 1885 roku według projektu architekta Władysława Halickiego.
Instytut POLONIKA finansuje również konserwację dwóch grobowców – architekta Edmunda Żychowicza i rodziny hrabiów Karnickich. Pierwszy znajduje się obok kaplicy Barczewskich i prace dookoła tego grobowca pozwolą też na oczyszczenie i uporządkowanie terenu za kaplicą. Edmund Żychowicz (1870-1924), absolwent Politechniki Lwowskiej, był wziętym architektem lwowskim. Prowadził samodzielną pracownię projektową, współpracował również ze znanymi lwowskimi architektami Michałem Łużeckim, Józefem Kajetanem Janowskim, Adolfem Pillerem. Wśród jego projektów są liczne kamienice i budynki użyteczności publicznej, na przykład gmach Muzeum Przemysłu Artystycznego (wspólnie z J.K. Janowskim), budynek Banku Naftowego przy ul. L. Sapiehy, czy Banku Austro-Węgierskiego przy ul. Mickiewicza. W 1911 roku odnowił i przebudował zabytkową Czarną Kamienicę w Rynku 4. Grobowiec Edmunda Żychowicza zbudowała firma Ludwika Tyrowicza.
Okazały grobowiec Eweliny Beaty z Czackich hrabiny Karnickiej i Feliksa hr. Karnickiego znajduje się przy głównej alei, niedaleko Cmentarza Orląt. Neogotycki pomnik prawdopodobnie wykonał Cyprian Godebski. Grobowiec jest znacznie uszkodzony, zaniedbany, ale zachowały się jego najważniejsze części i rzeźby. Dzięki temu na pewno uda się przywrócić dawną jego świetność.
Inne osiem nagrobków zostaną odnowione dzięki finansowaniu Fundacji Dziedzictwa Kulturowego. Fundacja od lat prowadzi prace konserwatorskie na terenie Cmentarza Łyczakowskiego. Dzięki jej staraniom odnowiono dziesiątki cennych pomników, wśród nich Juliana Konstantego Ordona, Karola Brzozowskiego, wszystkie dzieła Parysa Filippiego, pomnik na grobie Wojciecha Kętrzyńskiego.
W 2019 roku zaplanowane jest odnowienie pomników na grobach Marii Aulich (kwatera 6), Pawła Kossakowskiego, radnego magistratu, zmarłego w 1853 roku, Wołodymyra Iwasieczka (1861-1916), radnego prokuratorii, prawnika, doktora prawa (kwatera 22).
Na grobie Franciszka Ksawerego Jaegermanna (1812-1864), prezesa Wyższego Sądu Krajowego, i Józefa Abgarowicza (1786-1851) będzie odnowiona postać Chrystusa upadającego pod krzyżem, wraz z sarkofagiem, na którym jest ustawiona, i fundamentami. Jest to cenne dzieło rzeźbiarza Jana Schimsera. Będzie odnowione jeszcze jedno dzieło J. Schimsera, mianowicie nagrobek ku pamięci Agathy Strańskiej (zmarła w 1837 roku), „wdowy po konsyliarzu apelacyjnym”. Nagrobek jest bardzo podobny do wcześniej wymienionego, przedstawia również upadającego pod krzyżem Chrystusa i znajduje się przy tejże alejce.
Komisja konserwatorska zwróciła również uwagę na nagrobek na grobie Wilhelma Jana Wychery (1872-1936) i Piotra Józefa Kiniarza (1879-1940). Ekspresyjną postać kobiety wykonano w firmie Henryka Periera. Profesor Stanisław Sławomir Nicieja przypisuje autorstwo pomnika znanemu rzeźbiarzowi lwowskiemu Zygmuntowi Kurczyńskiemu. Do tej atrybucji skłania się też lwowski profesor Jurij Biriulow. Ciekawe, że jest to jeden z nielicznych artystycznych nagrobków na cmentarzu, wykonany z betonu. Figura jest uszkodzona w kilku miejscach, podobnie jak płyta, na której jest ustawiona.
W 2019 roku będzie poddany renowacji grobowiec Józefa Kajetana Janowskiego, architekta, ucznia prof. Juliana Zachariewicza, bardzo popularnego i wziętego we Lwowie wykonawcy, zwłaszcza wśród kleru katolickiego.
Specjalną uwagę zwraca włączenie na listę obiektów pomnika na grobie księdza Zygmunta Gorazdowskiego (1845-1920), świętego Kościoła katolickiego. Jest on jedną z najbardziej znanych i zasłużonych postaci pochowanych na Cmentarzu Łyczakowskim. Urodzony w Sanoku, całe życie owocnie pracował we Lwowie jako proboszcz parafii pw. św. Mikołaja. Był założycielem zakładu dla nieuleczalnie chorych, zgromadzenia sióstr józefitek, filantropem, opiekunem żebraków i bezdomnych, zwany we Lwowie „księdzem dziadów”. Beatyfikowany przez papieża Jana Pawła II w 2001 roku, kanonizowany w 2005 roku przez papieża Benedykta XVI. Pomnik na grobie świętego wykonał lwowski architekt i rzeźbiarz Bronisław Wiktor. Pomnik przedstawia Chrystusa z jagnięciem na ramionach – kompozycja znana pod tytułem „Chrystus Dobry Pasterz”. Dzięki opiece sióstr józefitek i duchowieństwa katedry katolickiej grób świętego znajduje się w dobrym stanie, ale wymaga fachowej konserwacji. Osobno komisja konserwatorska zwróciła uwagę na ogromne suche gałęzie potężnych drzew rosnących obok pomnika. Trzeba je wyciąć, i jest to zadanie dla administracji cmentarza trudne i wymagające precyzji.
Grupy polskich i ukraińskich konserwatorów już przystąpiły do pracy na terenie cmentarza. Są to fachowi i doświadczeni wykonawcy, od lat współpracujący ze sobą. Ogólne kierownictwo i nadzór powierzono, podobnie jak w latach ubiegłych, Januszowi Smazie, profesorowi ASP w Warszawie, i Jurijowi Ostrowskiemu, profesorowi Akademii Sztuki we Lwowie.
Jurij Smirnow
