O działalności Lwowskiego Towarzystwa Miłośników Dziedzictwa Kultury Polskiej „Zabytek”.
Dobry człowieku!
Znajdź
Opuszczony choć jeden grób,
Zapal świeczkę, porządek zrób.
Ktokolwiek tam leży to mu się należy,
Pamięć o nich musi żyć
I polskie napisy muszą być!
/Alicja Romaniuk/
Minęło trzy lata od chwili założenia Lwowskiego Towarzystwa Miłośników Dziedzictwa Kultury Polskiej „Zabytek” (dalej Towarzystwo „Zabytek”). Czas więc najwyższy podsumować ten okres jego działalności. O pracach Towarzystwa „Zabytek” pisał już Kurier Galicyjski w nr 4 (272) za rok 2017.
Członkowie Towarzystwa i liczni sponsorzy naszej działalności są świadomi tego, że aktualne prawo Ukrainy nie gwarantuje zachowania grobów, które nie są objęte opieką rodzin: nie pobiera się opłaty za zachowanie pochówku, stąd groby pozbawione opieki są przekopywane, a na ich miejscu powstają nowe pochówki. Co dzieje się ze szczątkami – nikt nie wie. Należy wobec tego ocalić od zapomnienia pamięć o Polakach, księżach rzymskokatolickich, obrońcach Lwowa czy uczestnikach powstań. Walczyli oni o odzyskanie niepodległości i zachowanie wiary, a ich bohaterstwo podtrzymywało ducha narodowego w społeczeństwie. Towarzystwo „Zabytek” dokłada wszelkich starań, aby ocalić od zapomnienia te mogiły i nagrobki.
Naszą działalność wspiera Konsulat Generalny RP we Lwowie, fundacje Pomoc Polakom na Kresach im. ks. dr. Mosinga, Wolność i Demokracja, Stowarzyszenie Wspólnota Polska, a także oddziały TML i KPW oraz liczne darowizny od osób prywatnych i firm.
Chętni mogą przelewać pieniądze na konto TML i KPW w Warszawie o numerze:
97 1940 1076 3135 8930 0000 0000
z dopiskiem: dla TMDKP „Zabytek” na cmentarz Janowski.
Od naszych rodaków z Polski otrzymaliśmy lub za uzyskane pieniądze zakupiliśmy sprzęt, potrzebny do prowadzenia prac na cmentarzu Janowskim: betoniarkę, agregat prądotwórczy, kosiarkę spalinową, łopaty, grabie, nożyce i inne. Sprzątane śmiecie pakujemy w worki, a uporządkowane pochówki ozdabiamy lampionami z biało-czerwonymi wstęgami. Takież lampiony ustawiamy i na innych cmentarzach lwowskich: na Zniesieniu, Hołosku Małym, Zamarstynowie.
W poszukiwaniu zapomnianych lub już nieistniejących pochówków i inskrypcji na grobach zasłużonych i wybitnych Polaków korzystamy z dostępnych wydawnictw, w tym z wydanej w 2017 roku dwutomowej monografii „Cmentarz Janowski we Lwowie” autorstwa Barbary Patlewicz i Ryszarda Tomczyka, profesorów Uniwersytetu Szczecińskiego. Jest to wprost nieoceniona kopalnia wiedzy przy odszukiwaniu i oznaczaniu miejsc pochówków.
W taki sposób zainteresowaliśmy się nieistniejącym już pochówkiem Stefana Grabińskiego (1887-1936), pisarza-fantasty, twórcy nowego trendu literackiego – metafizyki, przedstawiciela nurtu grozy w polskiej literaturze. W przedwojennych księgach cmentarnych odszukaliśmy jego miejsce pochówku i od podstaw w 2018 roku odtworzyliśmy jego nagrobek.
Dzięki pracom członków Towarzystwa przy głównej alei wyremontowana została kapliczka z Matką Boską na grobie Rutkowskich i Mazurkiewiczów. Usunięto również drzewo, którego korzenie nie dawały możliwości wyrównania nagrobka kpt. Jana Napierały na polu 42. Następnie uporządkowano sam nagrobek i zabetonowano spękane jego obramowanie.
Z myślą odnowienia nagrobków polskich lotników z 6 Eskadry Lotniczej, stacjonującej we Lwowie, poległych w pierwszej połowie XX wieku, również spoczywających na polu 42, wykonaliśmy 10 nowych betonowych nagrobków i mamy w planie odnowić schody, prowadzące kiedyś na tę kwaterę.
W ciągu trzech lat naszej działalności uporządkowaliśmy i wykonaliśmy betonowe obmurowanie na wielu ziemnych grobach na kw. 1,12, 12a, 16, 23. Wycięliśmy drzewa i krzewy i przywróciliśmy pochówkom ich dawną świetność.
W tym sezonie prac planujemy jeszcze ustawienie nagrobka na pochówku Kazimierza Nałęcz-Rychtowskiego (1878-1941). Był on polskim dziennikarzem, poetą i tłumaczem. W czasach sowieckich jego grób został doszczętnie zniszczony. W celu jego odbudowania w księgach cmentarnych odszukaliśmy miejsce jego pochówku. Odnaleźliśmy również jego krewnych w Polsce.
2 listopada 2018 roku członkowie polskich organizacji we Lwowie zapalili na cmentarzu Janowskim około 6500 lampionów, co nie starczyło jednak na wszystkie zapomniane groby. Lampiony zapalano też na innych cmentarzach.
Na cmentarzu Janowskim ofiarnie pracują przy odnawianiu i porządkowaniu nagrobków również osoby nie zrzeszone w Towarzystwie „Zabytek”: Krzysztof Rumiński i Władysław Wolański (uporządkował on samodzielnie ponad 50 grobów ziemnych). Oby takich patriotów było jak najwięcej! Bardzo pożyteczne są okresowe akcje porządkowe, do których angażujemy młodzież i wolontariuszy z polskich towarzystw we Lwowie, a również uczniów i studentów, przyjeżdżających z Polski.
Na cmentarzu Janowskim znajduje się bardzo wiele zaniedbanych pochówków księży rzymskokatolickich. Prace porządkowe przy nich zapoczątkował swego czasu ks. Marian Skowyra. Trwają one do dziś i prowadzone są staraniem naszego Towarzystwa.
Wreszcie po wielu latach starań dzięki dofinansowaniu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego ruszyły fachowe prace konserwatorskie na cmentarzu Janowskim (materiały o pracach konserwatorskich na terenie Lwowa są umieszczone w nr 12 i 13 za rok 2019 Kuriera Galicyjskiego).
Na Facebooku utworzyliśmy grupę Towarzystwo Miłośników Dziedzictwa Kultury Polskiej „Zabytek”. Wszystkich chętnych zapraszamy dołączyć do tej grupy. Piszemy tu o naszej działalności, o życiu i spotkaniach Polaków we Lwowie, zamieszczamy zdjęcia z wynikami naszych prac:
Zarząd Towarzystwa „Zabytek” zaprasza wszystkich chętnych dołączyć się do naszej działalności i tym samym wspomóc prace porządkowe na cmentarzu Janowskim we Lwowie. Wasza działalność w Towarzystwie – to wkład w utrwalanie pamięci o tych, którzy kiedyś mieszkali, pracowali i tworzyli dziedzictwo kultury polskiej w naszym mieście.
Osoby zainteresowane prosimy o kontakt telefoniczny:
+38 066 447 55 08 lub +38 095 339 81 95
Stanisław Maldziński
