Moja siostra, profesor Maria Tarnawiecka, odeszła dwa lata temu w wieku 85 lat. Była wykładowcą gry na fortepianie w Akademii Muzycznej we Lwowie. Wykształciła ponad stu wielkiej klasy pianistów, a także wielu przedstawicieli innych kierunków muzycznych. Była uznanym autorytetem świata muzyki w powojennym Lwowie. Bardzo mi jej brakuje.
Dzieciństwo spędziłyśmy w pięknym domu rodzinnym przy ulicy Kadeckiej 15, zbudowanym przez naszego ojca, Piotra Tarnawieckiego, znakomitego architekta lwowskiego. W mojej pamięci utrwalił się taki szczegół: pewnego dnia moja siostra, wychodząc do szkoły, ubrana w piękny różowy płaszczyk z tornistrem na plecach, odwróciła się i pomachała ręką mnie i mamie na pożegnanie. A my stałyśmy na balkonie i wzrokiem odprowadzałyśmy ją w dół Kadeckiej. Dalej skręcała w kierunku swojej szkoły – pw. św. Marii Magdaleny.
Maria urodziła się 30 marca 1932 r. we Lwowie. Nasz ojciec Piotr Tarnawiecki herbu Topór był architektem, twórcą nowego modernistycznego stylu w architekturze miasta Lwowa – lwowskiej secesji, funkcjonalizmu oraz dekoracyjności. Założył Związek Architektów i Budowniczych Lwowa, a także pełnił funkcję radcy Izby Przemysłowo-Handlowej. Trzykrotnie utrzymywał godność „Króla” Bractwa Kurkowego.
Matka, Helena Tarnawiecka, pracowała jako nauczycielka. Prowadziła chór w szkole przy kościele św. Marcina we Lwowie. Za swoją wieloletnią pracę została odznaczona brązowym medalem „Za Wieloletnią Służbę”.
Maria naukę rozpoczęła w szkole pw. św. Marii Magdaleny. Ksiądz proboszcz Józef Kłos udzielił nam sakramentu Pierwszej Komunii świętej. Pamiętam, że ksiądz zapraszał nas na swoje imieniny, 19 marca. Nasza mama piekła na tę okazję wspaniały sernik pokryty białym lukrem i skórką pomarańczową.
Siostra była inteligentną i bardzo zdolną osobą, w szkole uczyła się doskonale. Podczas okupacji hitlerowskiej chodziła na tajne komplety. Równocześnie z nauką w szkole rozpoczęła naukę gry na fortepianie w Lwowskim Liceum Muzycznym. Czytać nuty nauczyła ją jeszcze mama, absolwentka konserwatorium. W naszym domu, pamiętam, muzyka była obecna od zawsze. Ojciec tak kochał muzykę, że kupił sobie nawet fonolę z nagraniami na płytach muzyki Paderewskiego. Miał wielu znajomych i przyjaciół ze środowiska artystycznego, z którymi spotykał się w słynnej kawiarni „Szkockiej” przy dawnej ulicy Akademickiej.
Po ukończeniu z wyróżnieniem szkoły i liceum muzycznego Maria kontynuowała studia w Lwowskim Konserwatorium im. M. Łysenki. Naukę gry na fortepianie pobierała u wybitnej pianistki prof. Iriny Krych. Podczas studiów Maria obcowała z wybitnymi muzykami Lwowa – A. Sołtysem, T. Majerskim, S. Ludkiewiczem, W. Barwińskim, M. Kołessą, co miało znaczny wpływ na kształtowanie jej muzycznej twórczej osobowości.
Następnie Maria kontynuuje naukę na studiach doktoranckich w Moskiewskim Konserwatorium im. P. Czajkowskiego. Tam poznała i zaprzyjaźniła się ze wspaniałymi ludźmi, światowej sławy muzykami. Wśród nich był Polak – prof. Henryk Neuhaus, wybitny pianista, erudyta, który wzbogacił jej muzyczną osobowość. Wielki mistrz fortepianu odkrywał przed Marią piękno muzyki Beethovena, Brahmsa, Schumanna, Schuberta, Chopina, a także zainteresował siostrę twórczością Karola Szymanowskiego. Dużo wiadomości z dziedziny muzyki przekazał jej również prof. Jakow Milstein. Autor wielu cennych prac naukowych, w tym o twórczości F. Lista, namówił siostrę do dalszej pracy badawczej nad twórczością Szymanowskiego, rozszyfrowania i publikacji nieznanych utworów i rękopisów kompozytora. W Moskwie Maria poznała też znanego muzykologa Igora Bełzę, Polaka z pochodzenia. Jego dom, wspominała, stał się jej drugim domem rodzinnym, gdzie znalazła ciepło i wielką przyjaźń. Zafascynowana atmosferą muzyczną stolicy chodziła na koncerty, spektakle i wystawy artystyczne.
Po ukończeniu studiów doktoranckich o jej dalszym losie zadecydowały właściwie słowa ówczesnego rektora lwowskiego konserwatorium prof. Mykoły Kołessy, który przyszedł do naszego domu i pamiętam jak powiedział: „Maria potrzebna jest nam tutaj, we Lwowie, we lwowskim konserwatorium”. Maria wróciła do Lwowa i od 1959 r. pracuje w Lwowskim Państwowym Konserwatorium im. M. Łysenki, gdzie prowadzi wykłady. Od 1965 r. – docent katedry Fortepianu Głównego, a od 1988 r. profesor tejże katedry. Tytuł naukowy profesora zwyczajnego przyznano jej w 1993 roku.
Klasę fortepianu głównego Marii Tarnawieckiej ukończyło ponad stu studentów, otrzymując dyplomy wykonawcy koncertowego solisty, akompaniatora i pedagoga. Są wśród nich laureaci konkursów międzynarodowych i republikańskich: B. Janiwski, T. Kalmuczyn, N. Połowynka, N. Połodiuk, S. Hryhorenko, S. Kudryński. Byli studenci Marii Tarnawieckiej pracują jako soliści, akompaniatorzy i nauczyciele fortepianu w wyższych i średnich szkołach muzycznych Ukrainy oraz za granicą. Regularnie biorą udział w tzw. „koncertach klasy” lub występują z koncertami solowymi. Moja siostra była bardzo szlachetną osobą, kochała swój zawód, uczniów, którzy odwdzięczali się jej podobnymi uczuciami.
Brała czynny udział w pracach komisji Ministerstwa Kultury i Sztuki Ukrainy, zajmującej się planowaniem i udoskonaleniem naukowo-metodycznej działalności wykonawczych wydziałów wyższych uczelni muzycznych Ukrainy, a także opracowaniem wymogów programowych dla studentów ze specjalizacją „fortepian główny”. Była niejednokrotnie członkiem Republikańskiej Komisji Atestacyjnej przy przewodach kwalifikacyjnych wykonawców koncertowych, jak również członkiem jury Republikańskich Konkursów Pianistów, przewodniczącą Państwowych Komisji Egzaminacyjno-Kwalifikacyjnych w wyższych uczelniach muzycznych oraz liceach muzycznych Ukrainy. W 1986r. w dowód uznania została wyróżniona przez MKiS Ukrainy za organizację i przeprowadzenie przesłuchań do Międzynarodowego Konkursu Pianistów im. F. Lista.
Była stałym gościem honorowym Międzynarodowego Konkursu im. F Chopina w Warszawie, Międzynarodowego Festiwalu Muzyki współczesnej „Warszawska jesień”. Należała do współzałożycieli Towarzystwa Muzycznego im. F. Chopina, założonego we Lwowie w 2005 r. Przewodniczyła również jury I Międzynarodowego Konkursu – Festiwalu im. F. Chopina we Lwowie. Była honorowym gościem Biennale K. Szymanowskiego w Krakowie w 1987 r., Międzynarodowego Festiwalu i Sympozjum Naukowego w 60. rocznicę śmierci K. Szymanowskiego w Zakopanem i Krakowie w 1997 r., gdzie występowała z referatami „Nieznane pieśni K. Szymanowskiego”. W 1982 r. podczas Międzynarodowego Sympozjum w Moskwie w siedzibie Związku Kompozytorów z okazji 100. rocznicy urodzin Szymanowskiego po raz pierwszy lwowska śpiewaczka Maria Bojko wykonała piosenki „Trzmiel i Żuk”, „Smutek”, Maria Tarnawiecka akompaniowała na fortepianie.
Siostra uczestniczyła jako juror w IV Międzynarodowym Konkursie im. K. Szymanowskiego w Łodzi w 1997 r., jak również w V Międzynarodowym Konkursie im. K. Szymanowskiego. Była członkiem międzynarodowych towarzystw „Uniwersalizmu” i „Neoplatonizmu”. Wielokrotnie występowała z referatami naukowymi na międzynarodowych kongresach, sympozjach, konferencjach w kraju i zagranicą, m.in. na I światowym kongresie Uniwersalizmu w Warszawie w 1993 r., I polskim kongresie Uniwersalizmu w 1994 r., I i II Europejskich Kongresów Uniwersalizmu w 1997 r. i 1999 r., III kongresie Uczonych Polskiego Pochodzenia w 1989 r., gdzie otrzymała Medal „Nauka wobec problemów współczesności”.
Maria Tarnawiecka była współzałożycielką Towarzystwa Kultury Polskiej we Lwowie. Niejednokrotnie brała udział w organizacji koncertów muzyki polskiej we Lwowie, w Dniach Kultury Polskiej na Ukrainie.
W latach 1997–2005 prowadziła klasę fortepianu na Uniwersytecie w Rzeszowie oraz kursy mistrzowskie w Krakowie i Rzeszowie. W 2013 roku przewodniczyła jury Konkursu Młodych Pianistów im. Wasyla Barwińskiego w Drohobyczu.
Jej praca twórcza ostatnich lat poświęcona była rozszyfrowaniu nieznanych rękopisów Karola Szymanowskiego, co m.in. doprowadziło do odkrycia i opublikowania nieznanych wokalnych utworów twórcy „Stabat Mater”. Publikacja „Nieznane autografy Szymanowskiego z zagadnień metody twórczej pracy kompozytora” wydana w jubileuszowej księdze w setną rocznicę urodzin K. Szymanowskiego była bardzo pozytywnie oceniona w recenzjach wybitnych muzykologów rosyjskich ( I. Bełza, I. Niestiew, K. Martynow) i polskich (K. Meyer, L. Erhardt, J. Cegiełka, Z. Sierpiński). Na podstawie publikacji Tarnawieckiej były wprowadzone konieczne zmiany do „Katalogu twórczości K. Szymanowskiego”. Monografia „Nieznane rękopisy Karola Szymanowskiego”, a także praca „III Fortepianowa Sonata i problemy interpretacji utworów Karola Szymanowskiego” została oddana do druku PWM, zaś artykuł „Narodowe i uniwersalne pierwiastki w twórczości K. Szymanowskiego” przyjęło wydawnictwo PAN.
Maria Tarnawiecka zmarła 26 maja 2017 roku. Została pochowana w grobowcu rodzinnym na Cmentarzu Łyczakowskim.
Ważniejsze publikacje Marii Tarnawieckiej
Druga Sonata K. Szymanowskiego, Ministerstwo Kultury Ukrainy, Akademia Nauk, Ukraińska Muzykologia, Kijów 1966
III Fortepianowa Sonata i problemy interpretacji utworów Karola Szymanowskiego, Muzyczne wykonawstwo, Moskwa 1975
Utwory kompozytorów radzieckich. Repertuar pedagogiczny dla liceów muzycznych na fortepian. Redakcja i wybór, Muzyka, Moskwa 1979
Współdziałanie narodowych i ogólnoludzkich pierwiastków w twórczości Karola Szymanowskiego, Ministerstwo Kultury Ukrainy, odeskie Państwowe konserwatorium im. N. Nieżdanowej, Odessa 1982
Nieznane rękopisy K. Szymanowskiego „Kołysanka Dzieciątka Jezus” op.13 nr 2, II Symfonia op.19 „Barwne pieśni” op.22, „Słopiewnie” op.46-bis, „Rymy dziecięce” op.49, Ruch muzyczny, Warszawa 1983, nr 3
Nieznane autografy Szymanowskiego. Z zagadnień metody twórczej pracy kompozytora, „Karol Szymanowski”, Wspomnienia, artykuły Moskwa 1984
Muzyka fortepianowa dla szkół muzycznych (Klasy średnie) – Edycja 15, wyd. 1-e. redakcja i wybór, Kompozytor, Moskwa 1984
Muzyka fortepianowa dla szkół muzycznych (Klasy starsze) – Edycja 15, wyd. 1-e. redakcja i wybór, Kompozytor, Moskwa 1984
Nagrody
Pamiątkowy Medal Karola Szymanowskiego z okazji 100. rocznicy urodzin kompozytora, 1982 r.
Pamiątkowy Medal III Ogólnoświatowego Kongresu uczonych polskiego pochodzenia „Nauka wobec problemów współczesności”, 1989r
Odznaka „Zasłużony dla Kultury Polskiej’, nadana przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego RP, 1988 r.
Odznaka honorowa za znaczący osobisty wkład w tworzenie wartości duchowych i wysoki profesjonalizm nadana przez ministra Kultury i Sztuki Ukrainy, 2002 r.
Helena Tarnawiecka
Tekst ukazał się w nr 6 (322) 29 marca – 15 kwietnia 2019
