Borysław to miasto położone nad rzeką Tyśmienicą, znajduje się w rejonie drohobyckim obwodu lwowskiego. W czasach zaboru austriackiego, międzywojennej Polski oraz Związku Radzieckiego stanowił ważny ośrodek przemysłu naftowego. Tę rolę pełni także w niepodległej Ukrainie.
Gwałtowny rozwój kresowego miasta przypada na wiek XIX, gdy na wielką skalę zaczęto eksploatować złoża nafty. Borysław jest więc miastem przemysłowym. Z lekkiej ręki Stanisława Niciei, autora Kresowej Atlantydy, ten obszar – Borysław wraz z położonymi obok Drohobyczem i Truskawcem – zaczęto nazywać Kresowym Trójmiastem.
Borysław nie posiada tak licznych zabytków, jak, powiedzmy, pobliski Drohobycz, ale pragnę podkreślić, że ma bardzo dużo zieleni. Usytuowanie Borysławia wśród karpackich lasów dodaje mu uroku i malowniczego wyglądu. Zwiedzanie miasta zacząłem od najbardziej znanego zabytku, jakim jest dawny kościół pw. św. Barbary, który znajduje się przy ulicy Włodzimierza Wielkiego. Obecnie jest to cerkiew greckokatolicka pw. św. Anny. Obiekt sakralny został wybudowany w stylu neogotyckim z elementami neoromańskimi. Wskutek tego, że zabytek obecnie jest użytkowany przez grekokatolików, uzyskał wiele elementów typowych dla architektury cerkiewnej. Wieżyczki, które na pierwszy rzut oka wyglądają jak gotyckie, nie są ostre, lecz zakończone małymi baniami. Witraże oraz malowidła są pięknie wykonane, z charakterystycznymi elementami dla wschodnich obrządków chrześcijańskich. Z dawnego wyposażenia budowli nie pozostało prawie nic. Do dziś zachowała się tylko ambona. Cerkiew słynie z tego, że gromadzi relikwie wielu świętych, które przyciągają rzesze pielgrzymów z całej Ukrainy i nie tylko. Będąc w świątyni we wrześniu ubiegłego roku, zastałem prace remontowe. Cerkiew pw. św. Anny niewątpliwie jest wizytówką Borysławia.
W pobliżu cerkwi św. Anny usytuowany jest rzymskokatolicki kościół pw. św. Barbary. Jest to nowy kościół, którego budowę rozpoczęto na początku XXI wieku. Konsekracja świątyni miała miejsce w 2013 roku. Msze święte w miejscowej parafii odbywają się w języku polskim. Kościół został wybudowany w stylu modernistycznym, jest nieduży, pokryty czerwoną dachówką, ze strzelistą wieżą. Na placu przykościelnym usytuowane jest lapidarium z tablicami, które upamiętniają wybitnych ludzi związanych z Borysławiem. Świątynia jest nie tylko ośrodkiem religijnym, ale też miejscem spotkań miejscowych Polaków. Kościół odgrywa olbrzymią rolę w polskim życiu kulturalnym miasta. Miejscowi Polacy z dużym zapałem dbają o swoją świątynię. Teren przy kościele jest uporządkowany i zadbany.
Warto nadmienić, że w Borysławiu działa Polskie Kulturalno-Oświatowe Towarzystwo „Zgoda”, które ma na celu promowanie kultury polskiej. Przy organizacji działa Koło Teatralne oraz zespół „Borysławiacy”. Towarzystwo prowadzi także zajęcia z języka polskiego. Organizacja niewątpliwie integruje polskich mieszkańców Borysławia.
Nieopodal kościoła, przy ulicy Włodzimierza Wielkiego, znajduje się cmentarz rzymskokatolicki, założony w XIX wieku. Do dzisiaj zachowały się nagrobki z polskimi napisami.
Centralnym punktem miasta jest plac Iwana Franki, otoczony budynkami pochodzącymi z okresu powojennego. W dużej mierze są to obiekty mieszkalne. Niedaleko znajduje się również rada miejska. Wprawdzie nie jest to ratusz, lecz współczesny gmach, wybudowany za czasów ZSRR.
W pobliżu placu centralnego stoją dwa okazałe budynki, wybudowane jeszcze w okresie międzywojennym. W jednym z nich mieści się Pałac Kultury, a w drugim, wykonanym z czerwonej cegły – urząd pocztowy. Naprzeciwko omawianych obiektów zobaczyć można pomnik poświęcony mieszkańcom Borysławia, którzy brali udział w likwidacji skutków katastrofy w Czarnobylu.
Przy ulicy Karpacka Brama usytuowane jest Muzeum Nafty i Gazu, które gromadzi stare fotografie Borysławia z XIX wieku, lampy naftowe, monety, znaczki, książki, narzędzia używane w przemyśle naftowym i itp. Naprzeciwko muzeum znajduje się park miejski. W parku możemy zobaczyć szyby naftowe. Niektóre z nich mają swoje imiona, takie jak Zdzisław, Edward czy Klajner. Do dnia dzisiejszego szyby są czynne, a ich pracę można obserwować spacerując parkiem. Uważam, że szyby naftowe, które można napotkać w różnych częściach miasta, są jedną z najciekawszych atrakcji Borysławia i mają olbrzymią wartość historyczną. Warto byłoby wpisać je do rejestru zabytków. W parku stoi także pomnik Adama Mickiewicza, na którym widnieje napis w języku ukraińskim, treść podaję w tłumaczeniu na polski: „Adam Mickiewicz 1798–1855. Od pracowników przemysłu naftowego miasta Borysław”. Park jest doskonałym miejscem, w którym można miło i pożytecznie spędzić wolny czas. Dzieci mają do dyspozycji plac zabaw, piaskownicę czy też huśtawki. Nieopodal parku znajduje się duży gmach szkoły oraz stare kamienice.
Przy drodze w kierunku Schodnicy znajduje się Muzeum Krajoznawcze. Ekspozycje muzealne podzielone są na następujące działy: przyrodniczy (fauna, flora, klimat okolic Borysławia), historyczny (historia miasta od czasów zamierzchłych do współczesności), jeszcze inny dotyczy przemysłu naftowego (narzędzia wykorzystywane w celu wydobywania nafty, fotografie szybów naftowych itd.). W muzeum można także obejrzeć obrazy współczesnych artystów. Muzeum znajduje się wśród starej zabudowy, pochodzącej z przełomu XIX i XX wieku. W jednym z budynków mieści się biblioteka dla dzieci i młodzieży.
Miałem również okazję zwiedzić dawny kościół rzymskokatolicki w Mraźnicy – dzielnicy Borysławia. Budowla sakralna powstała w latach trzydziestych ubiegłego wieku. Obiekt jest doskonałym przykładem architektury dwudziestolecia międzywojennego. Obecnie jest to cerkiew prawosławna. Obiekt sakralny ma bardzo wysoką wieżę, która niegdyś była płasko zakończona. Dzisiaj natomiast jest uwieńczona banią. Fasada jest schodkowa. Okna budowli ostrołukowe. Będąc obok świątyni we wrześniu 2019 roku, zauważyłem prace remontowe.
W Borysławiu znajduje się także kilka drewnianych cerkwi. Cerkiew pw. św. Jana Chrzciciela pochodzi z roku 1879, cerkiew Pokrowy z roku 1902. Najnowszym obiektem architektury drewnianej kresowego miasta jest cerkiew Narodzenia Najświętszej Marii Panny wybudowana w 2014 roku.
Borysław – miasto, które może zauroczyć podróżnika dużą ilością zieleni, jest schludne i czyste, lecz jego główną atrakcją są przede wszystkim szyby naftowe, które świadczą o dawnej świetności oraz bogactwie złóż naturalnych tej miejscowości. Warto też przy okazji poznać niezwykle ciekawą historię przemysłu naftowego na Ziemi Drohobyckiej.
Andrzej Pietruszka
Tekst ukazał się w nr 6 (346), 31 marca – 27 kwietnia 2020
