Praca znanego z wielu prac historyka i eseisty Jerzego Besali prezentuje długie panowanie Zygmunta Starego na tle istotnych wydarzeń międzynarodowych zmagań militarnych Wielkiego Księstwa Litewskiego z Moskwą nacisku Turcji Sulejmana Wspaniałego na Węgry i Habsburgów wojny z Zakonem w latach 1519-1521 czy też reformacji i jej coraz silniejszego oddziaływania także na Koronę i Litwę.
Autor daje jednak przede wszystkim Czytelnikowi wszechstronny obraz stosunków panujących na dworze królewskim w I połowie XVI wieku. Ukazuje także wiele ciekawych epizodów z życia intymnego zarówno pary królewskiej jak i jej syna – Zygmunta Augusta – oraz złożone relacje pomiędzy nim a Boną. Największą uwagę autor skupił właśnie na bohaterach swojej pracy, przedstawiając Zygmunta Starego, jego żonę oraz rodzinę w sposób rzadko spotykany w narracji historycznej, szukając odpowiedzi czym kierowali się w swym postępowaniu, jaki wpływ na ich decyzje wywierały odziedziczone cechy charakteru oraz wychowanie.
Złożone skomplikowane relacje pomiędzy poszczególnymi państwami czy dynastiami znajdują się w szeroko potraktowanym tle. Panowanie Zygmunta było przy tym okresem kształtowania się ruchu szlacheckiego – egzekucji dóbr i praw – i autor odniósł się również do relacji Zygmunta I ze szlachtą i elitami politycznymi państwa. Praca robi duże wrażenie i to nie ze względu na jej objętość, ale sposób narracji oraz wykorzystanie olbrzymiej literatury.
Jerzy Besala
Zygmunt Stary i Bona Sforza
Wydawnictwo Zysk i S-ka
Poznań 2012
