Jeszcze w tym miesiącu odbędzie się w Kijowie prezentacja albumu „Walka z Cesarstwem Rosyjskim w rycinach Artura Grottgera”, który po raz pierwszy wydano na Ukrainie.
Pomnik nagrobny Artura Grottgera na Cmentarzu Łyczakowskim jest dobrze znany, jednak jego spuścizna artystyczna, zwłaszcza ikoniczna wizja Powstania Styczniowego artysty nie jest szeroko rozpowszechniona w tym kraju. Wypełnić tę lukę postanowił dr Łukasz Adamski, zastępca dyrektora Centrum Dialogu im. Juliusza Mieroszewskiego, jeden z uczestników Spotkań Jaremczańskich. W wywiadzie dla Kuriera wyjaśnił:
– Wydanie po ukraińsku albumu „Walka z Cesarstwem Rosyjskim w rycinach Artura Grottgera” było inicjatywą moją. Jestem historykiem, a XIX wiek to jeden z moich obszarów badawczych. Od dawna żałowałem, że walka o odbudowę Polski – rozumianej jako dawna Rzeczpospolita – jest na Ukrainie słabo znana albo przedstawiana wręcz w sposób karykaturalny, pełen sowieckich interpretacji bądź klisz upowszechnianych przez ukraińskich narodowców sprzed ponad 100 lat. Zarazem z racji funkcji – wicedyrektora Centrum Mieroszewskiego, czyli polskiej instytucji powołanej ustawą Sejmu przede wszystkim dla wspierania dialogu intelektualnego z Ukraińcami – myślałem też o przedsięwzięciach, które pozwolą przybliżyć Ukraińcom wspólne z Polakami elementy przeszłości Ukrainy, a takowym jest z pewnością Powstanie Styczniowe. Dostrzegałem wreszcie, że Powstanie jako element wspólnych dziejów dwukrotnie zostało wymienione w deklaracjach politycznych – tej podpisanej przez prezydentów Polski, Ukrainy i Litwy we Lwowie, w styczniu tego roku, a wcześniej w innej, wileńskiej, sygnowanej przez ministrów spraw zagranicznych Polski, Litwy i Ukrainy. W tej sytuacji zwróciłem się do dyrektora prestiżowego wydawnictwa „Mystectwo”, Serhija Ponoczownego i zaproponowałem mu wydanie albumu o Powstaniu Styczniowym. Opowiedziałem mu, że najpiękniejsze rysunki o powstaniu wyszły spod ręki Artura Grottgera – polskiego malarza, urodzonego niedaleko Żydaczowa, a zmarłego w wieku zaledwie 30 lat i pochowanego we Lwowie. Dyrektor podchwycił ideę i prace ruszyły. Napisałem esej dla ukraińskich czytelników o przyczynach polskich zrywów o niepodległość i wpływie Powstania Styczniowego na losy ziem ukraińskich, a inny badacz XIX w., prof. Grzegorz Bąbiak, na moją prośbę przybliżył postać samego Grottgera. Ogromny wkład w powstanie albumu miał też Andrij Prybieha z wydawnictwa „Mystectwo”, który go zaprojektował od strony artystycznej. W efekcie powstał album pokazujący wszystkie pięć cykli rysunków Grottgera – Warszawa I i Warszawa II o antyrosyjskich demonstracjach ludu Warszawy w latach 1861–1862, a następnie Polonia, Lithuania i Wojna. Z inicjatywy A. Prybiehy w albumie znalazły się też reprodukcje znanych obrazów Grottgera poświęconych powstaniu – niektóre z nich znajdowały się we Lwowskiej Galerii Obrazów, lecz zostały stamtąd zrabowane w 1992 roku.
Album „Walka z Cesarstwem Rosyjskim w rycinach Artura Grottgera” można będzie nabyć w księgarniach ukraińskich lub zamówić w kijowskim wydawnictwie „Mystectwo”.
Konstanty Czawaga
Tekst ukazał się w nr 21 (433), 17 – 29 listopada 2023
Konstanty Czawaga
Przez całe życie pracuje jako reporter, jest podróżnikiem i poszukiwaczem ciekawych osobowości do reportaży i wywiadów. Skupiony głównie na tematach związanych z relacjami polsko-ukraińskimi i życiem religijnym. Zamiłowany w Huculszczyźnie i Bukowinie, gdzie ładuje swoje akumulatory.
