Podczas konferencji w Rzeszowie historycy zwrócili uwagę na konieczność poszukiwania nowych źródeł w archiwach oraz na potrzebę całościowego spojrzenia na konflikt polsko-ukraiński w latach II wojny światowej i po jej zakończeniu.
Naukowcy z Polski i Ukrainy uczestniczyli w konferencji naukowej nt. „Stosunki polsko-ukraińskie 1939–1947. Stan badań i perspektywy badawcze”, która odbyła się 19–20 września br. na Uniwersytecie Rzeszowskim. Konferencję zorganizował rzeszowski oddział Instytutu Pamięci Narodowej oraz Instytut Historii Uniwersytetu Rzeszowskiego. W dyskusji oprócz pracowników IPN wzięli udział przedstawiciele polskich uczelni, m.in. z Białegostoku, Gdańska, Koszalina, Krakowa, Lublina, Opola, Rzeszowa, Przemyśla, a także badacze z Kijowa, Lwowa czy Łucka, reprezentujący różne nurty i podejścia badawcze, w tym pracownicy i doktoranci Instytutu Historii oraz Instytutu Socjologii UR. Ich wystąpienia dotyczyły szerokiego spektrum problemów związanych z relacjami polsko-ukraińskimi. W trakcie obrad i w kuluarach toczyły się gorące nieraz dyskusje o różnych aspektach omawianych zagadnień. Przysłuchiwało się im liczne grono słuchaczy, m.in. przewodnicy PTTK.
W pierwszym dniu obrad odbyła się sesja plenarna, podczas której historycy przedstawili stosunki polsko-ukraińskie z różnych perspektyw i w świetle różnorodnych źródeł. Bardzo interesujący referat wygłosił m.in. dr hab. Czesław Partacz, w którym przedstawił ideologiczne założenia programowe OUN będące przyczyną zbrodni ludobójstwa na Kresach południowo-wschodnich. Z kolei dr Lucyna Kulińska dokonała omówienia materiałów sporządzonych przez profesora Józefa Widajewicza. Dotyczą one liczby Polaków zamordowanych przez nacjonalistów ukraińskich z OUN-UPA, ukraińskich formacji kolaborująch z niemcami i miejscowej ludności ukraińskiej w latach II wojny światowej. Natomiast dr hab. Jan Pisuliński przedstawił aktualny stan badań dotyczący stosunków polsko-ukraińskich na Rzeszowszczyźnie w latach 1944-1947. Z kolei prof. dr hab. Włodzimierz Bonusiak wygłosił referat „Konflikt polsko-ukraiński w świetle dokumentów Okręgowej Delegatury Rządu na Kraj we Lwowie”.
W drugim dniu obrad dyskusje odbywały się w kilku blokach tematycznych. Był też blok poświęcony roli Kościołów w konflikcie polsko-ukraińskim. Kwestię tę omawiał m.in. dr Zdzisław Konieczny z Przemyśla i dr Adam Kulczycki z Instytutu Socjologii UR. Natomiast w panelu dotyczącym mikrohistorii przedstawiono konkretne przykłady kształtowania się stosunków polsko-ukraińskich. Tomasz Róg (doktorant KUL) przedstawił szczegółowy przebieg napadu UPA na Rudkę w gminie Cieszanów w dniu 19 IV 1944 r., a dr Artur Brożyniak, pracownik IPN, omówił czystkę etniczną OUN-UPA w Bieszczadach Zachodnich w 1944 r. Z kolei Arkadiusz Karbowiak ukazał udział w akcjach antyukraińskich ppor. Edwarda Cieśli ps. „Zabawa”.
Konferencję zakończył panel dyskusyjny nt. „Badania nad stosunkami polsko-ukraińskimi (1939-1947). Postulaty badawcze” z udziałem dr hab. Romana Drozda, dr hab. Grzegorza Motyki, dr hab. Czesława Partacza, dr hab. Andrzeja Leona Sowy. Moderatorem dyskusji był dr hab. Jan Pisuliński. Naukowcy, zgodnie przyznali, że brakuje jeszcze rzetelnych opracowań dotyczących gestapo czy granatowej policji. Paneliści, mimo zróżnicowanego podejścia do interpretacji konfliktu polsko-ukraińskiego, zgodnie uznali, że warunkiem rzetelności badań i rozmów na płaszczyźnie historycznej powinna być też dobra wola. Ich zdaniem, niełatwo będzie dojść do wspólnych wniosków i porozumienia, ale mimo emocji w rozstrzyganiu kwestii historycznych, nawet przy różnicy zdań, powinien dominować język naukowy. Przysłuchujący się dyskusji rektor UR, prof. dr hab. Aleksander Bobko, w wystąpieniu kończącym obrady, podkreślił wagę i potrzebę tego rodzaju spotkań dla polsko-ukraińskiego dialogu historycznego.
KG
