2 czerwca 2014 roku w ramach XLII Spotkania Ossolińskiego odbyło się spotkanie z profesor Ireną Lipowicz, znaną działaczką społeczną, politykiem, naukowcem, Rzecznikiem Praw Obywatelskich RP.
Przedstawiając prelegenta dyrektor Ossolineum Adolf Juzwenko powiedział, że prof. Irena Lipowicz pozostaje aktywnym politykiem, człowiekiem, który stale walczy o sprawiedliwość: „Brała bezpośredni udział w wielu ważnych wydarzeniach w najnowszej historii Polski i ma swój osobisty wkład w to, że 25 lat temu w Polsce skończył się komunizm”.
Wykład prof. Lipowicz był poświęcony rozwojowi demokracji i społeczeństwa obywatelskiego w Polsce. W krótkim zarysie przedstawiła polską drogę do Europy, polskie działania w sprawie demontażu komunizmu w kraju. Omówiła najważniejsze kwestie związane z budową nowej rzeczywistości, nowego systemu stosunków społecznych i obywatelskich. Podkreśliła, że Unia Europejska przyjmuje do rodziny europejskiej państwa i narody, które nie tylko deklarują swoją chęć bycia w Europie, ale też pracują w tym kierunku. Społeczeństwo powinno wziąć w swoje ręce odpowiedzialność za losy państwa. Siła władzy komunistycznej polegała między innymi na tym, że władza ta miała podzielić naród na różne antagonistyczne, niechętne wobec siebie grupy. W 1980 roku, kiedy powstała „Solidarność”, naród polski nie dał się podzielić i wygrał. Jest to bardzo dobra nauka również dla Ukraińców. Zmiany ustroju w Polsce były bardzo trudne, reformy ekonomiczne bardzo drastyczne. Ale w krótkim czasie udało się to wszystko przezwyciężyć również dzięki solidarności narodu. Elity rządzące i zwykli obywatele byli pełni chęci ratowania państwa. Nie wszystko udało się dokonać według zamiarów. Zdaniem prof. Lipowicz należało konsekwentnie przeprowadzić lustrację, rozliczyć funkcjonariuszy komunistycznego reżimu. Natomiast konsekwentne wprowadzenie zmian ustrojowych i gospodarczych było znakiem czasu.
„Największa ofiarność ludzi będzie zmarnowana, gdy nie będą ofiarnie i konsekwentnie działać władze najwyższe, nie odbędzie się reforma i lustracja sądu i prokuratury. Trzeba przeprowadzić reformę samorządową i reformę administracji centralnej. Trzeba powołać organy antykorupcyjne. Tylko wtedy ludzie masowo uwierzą, że poradzą sobie z gospodarczą działalnością. Z jednej strony państwo powinno sprzyjać wyzwoleniu inicjatywy obywatelskiej, z drugiej zaś powinno być uczciwym wobec ludzi” – słowa Ireny Lipowicz stały się też nawiązaniem do obecnej sytuacji na Ukrainie. Rzecznik Praw Obywatelskich podkreśliła też, jak ważna i trudna jest budowa społeczeństwa obywatelskiego. Budowa nowego społeczeństwa obywatelskiego w Polsce wciąż trwa. Za 25 lat Polska przeprowadziła głębokie reformy polityczne, gospodarcze, społeczne. Zmienia się mentalność ludzi. Kraj żyje nie tylko według zasad demokracji, ale i we wspólnym europejskim domu. Komentując sytuację na Ukrainie prof. Lipowicz, wskazała na zaniedbania w rozwoju społecznym, narodowym, ekonomicznym. „Państwo ukraińskie długie lata przebywało w stagnacji i teraz ma może ostatnią szansę radykalnej zmiany sytuacji”.
Jurij Smirnow
Tekst ukazał się w nr 11 (207) za 17-30 czerwca 2014
