Konferencja o tym tytule została zorganizowana na KUL przez Centrum „Ucrainicum” KUL, Katedrę Literatury Ukraińskiej KUL, Katedrę Stosunków Międzynarodowych Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Chełmie, Instytut Polski Wołyńskiego Uniwersytetu Narodowego im. Łesi Ukrainki, NSZZ „Solidarność” Regionu Środkowowschodniego oraz Polski Związek Katolicko-Społeczny.
„Na progu trzeciego tysiąclecia, 24-26 września 2002 r., w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim odbył się Międzynarodowy Kongres pt. „Chrześcijaństwo w dialogu kultur na ziemiach Rzeczypospolitej, – opowiadał rektor uczelni Stanisław Wilk podczas otwarcia konferencji. – W dyskusji nad kształtem jednoczącej się Europy, organizatorzy zaproponowali ukazanie polskich doświadczeń, wynikających ze współistnienia wielu religii, narodów i kultur w jednym organizmie państwowym. W życiu społeczno-politycznym, gospodarczym i kulturalnym Rzeczypospolitej współuczestniczyli bowiem katolicy, prawosławni, protestanci, wyznawcy judaizmu, karaimi i mahometanie. Pogranicze Rzeczypospolitej, stanowiące obecnie części terytoriów Polski, Rosji, Litwy, Białorusi i Ukrainy, było miejscem spotkania, dialogu i rozwoju chrześcijaństwa wschodniego i zachodniego, judaizmu i islamu, kultury łacińskiej i bizantyjskiej. Często dochodziło do sporów, sypały się iskry, ale żaden inny region Europy nie był świadkiem tak wielu unii i porozumień. (…) Przedmiotem naukowej analizy organizatorzy Kongresu uczynili bardzo ważny temat. W ocenie Ojca Świętego Jana Pawła II, wyrażonej w telegramie do uczestników, „przyczynia się on do tworzenia wizji Europy, w której nie brak miejsca na spotkanie różnych kultur i która nie waha się czerpać z chrześcijańskiego dziedzictwa narodów”.
Kongres sam w sobie stał się doświadczeniem dialogu. Nie tylko mówił o nim, ale stwarzał wyjątkową okazję do kontaktu hierarchów różnych wyznań i religii oraz uczonych na co dzień związanych ze swymi macierzystymi Kościołami: katolickim, prawosławnym i protestanckim. Obrady toczyły się pod auspicjami Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, dla którego była to kolejna inicjatywa naukowa poświęcona analizowaniu procesów kulturowych na ziemiach polskich i szerzej – Europy Środkowo-Wschodniej.
W przekonaniu Jana Pawła II: „uniwersytet – to najbardziej właściwe miejsce do namysłu nad dialogiem kultur”. Katolicki Uniwersytet Lubelski w 1991 r. przeprowadził Międzynarodowy Kongres Teologów Europy Środkowo-Wschodniej, a w 2000 r. Międzynarodowy Kongres Kultury. Czyni to z niego ważne środowisko kompetentnej refleksji kulturologicznej wśród światowych centrów akademickich.
Naukowe debaty objął honorowym patronatem prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Bronisław Komorowski. List prezydenta do uczestników konferencji odczytał dr hab. Włodzimierz Osadczy. „Pragnę przekazać serdeczne pozdrowienia uczestnikom i organizatorom konferencji zorganizowanej z okazji 20-lecia uznania przez Polskę niepodległej Ukrainy. Witam przybyłych do Lublina gości z Ukrainy, wybitnych przedstawicieli środowiska naukowego, na czele z ambasadorem Ukrainy oraz rektorem Narodowego Uniwersytetu Wołyńskiego w Łucku. Cieszę się, że w 20. rocznicę wydarzenia symbolizującego bliskie więzi między naszymi krajami, odbywa się naukowa debata poświęcona polsko-ukraińskim relacjom na przestrzeni wieków. Składam wyrazy uznania inicjatorom tego cennego przedsięwzięcia, zwłaszcza Ośrodkowi badań Wschodnioeuropejskich – Centrum „Ukrainicum” Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, – pisał prezydent. – Polska popiera podpisanie Umowy Stowarzyszeniowej Ukraina – UE, a w jej ramach, utworzenie pogłębionej strefy wolnego handlu i dochodzenia do systemu bezwizowego. Wierzę, że Polska i Ukraina mogą razem zbudować pomyślną przyszłość, opartą na szacunku dla historycznej prawdy, pojednaniu i poczuciu solidarności. Życzę Państwu owocnych obrad” – podsumował.
