83 lata temu, 17 września 1939 r. łamiąc polsko-sowiecki pakt o nieagresji Armia Czerwona wkroczyła na teren Rzeczypospolitej Polskiej, tym samym realizując ustalenia zawarte w tajnym protokole paktu Ribbentrop-Mołotow. Efektem współpracy Hitlera ze Stalinem był rozbiór osamotnionej Polski.
17 września nad ranem Armia Czerwona, współdziałając z wojskami niemieckimi, wkroczyła na wschodnie tereny Rzeczypospolitej. Już rano Dowództwo Okręgu Korpusu we Lwowie otrzymało meldunek o wkroczeniu wojsk sowieckich i ich posuwaniu się w głąb kraju. Tego dnia po południu gen. Langnerowi został przekazany rozkaz Naczelnego Dowództwa: „Sowiety wkroczyły. Nakazuję ogólne wycofanie na Rumunię i Węgry najkrótszymi drogami. Z bolszewikami nie walczyć, chyba w razie natarcia z ich strony albo próby rozbrojenia oddziałów. Zadanie Warszawy i miast, które miały się bronić przed Niemcami – bez zmian. Miasta, do których podejdą bolszewicy, powinny z nimi pertraktować w sprawie wyjścia garnizonów do Węgier lub Rumunii”.
W kierunku na Lwów maszerowała 6 Armia (Frontu Ukraińskiego) pod dowództwem komkora Filipa Golikowa. W nocy z 18 na 19 września czołówka wojsk zmotoryzowanych i czołgów dotarła do rogatki Łyczakowskiej od strony Winnik. Doszło do starcia i rozpoczęła się walka załogi lwowskiej przeciwko dwóm najeźdźcom.
W 83. rocznicę tego tragicznego dnia działacze Polskiego Towarzystwa Opieki nad Grobami Wojskowymi we Lwowie z prezesem Januszem Balickim, Pierwszy Radca Wydziału Polityczno-Ekonomicznego Konsulatu Generalnego RP we Lwowie konsul Tomasz Grzybkowski i ks. Roman Broda, wikariusz Bazyliki Metropolitalnej Katedry pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny we Lwowie, oddali cześć na cmentarzach, gdzie spoczęli obrońcy Rzeczypospolitej Polskiej – żołnierze września 1939 roku. Podczas tego wyjazdu modlono się, złożono wieńce i zapalono znicze na cmentarzach w Malechowie, na Zboiskach, w Hołosku, w Jaśniskach, Lelechówce oraz w lasach jaworowskich przy tzw. Trzech Kopcach.
– Historia lubi się powtarzać – powiedział ks. Roman Broda. – Agresja jest ciągle obecna w relacjach pomiędzy ludźmi. Jedyne miejsce, w którym możemy pokonywać tę agresję to przebaczenie, ale przebaczenie w prawdzie. Naród, który pamięta o swojej historii, to naród, który żyje. Dla nas to jest właśnie ten ważny moment, żeby żyć należy pamiętać o tej historii. Pamiętać o historii, która przeminęła, która nie była łatwa, ale która jest. Tą historią trzeba żyć, tę historię trzeba znać i tę historię należy kultywować, co dziś razem czynimy.
fot. Aleksander Kuśnierz / Nowy Kurier Galicyjski
W wielu miejscach pochówki nie zachowały się, pamięć o bohaterach 1939 roku nadal podtrzymują symboliczne pomniki wzniesione przez Polaków. Tak o tym opowiedział prezes Janusz Balicki:
– Jesteśmy teraz podczas tradycyjnego objazdu miejsc pamięci związanych z bohaterami września 1939 roku. Teraz przebywamy na cmentarzu na Zboiskach. Cmentarz został zlikwidowany w latach siedemdziesiątych XX w., a na nim były też pochówki żołnierzy Wojska Polskiego z 1939 roku. Aktualnie nagrobki nie zachowały się. Dwa lata temu zostały przeprowadzone badania, które potwierdziły miejsce spoczynku polskich żołnierzy. Na podstawie umowy ze stroną ukraińską, szczątki powinny zostać ekshumowane i przeniesione na cmentarz wojskowy w Mościskach. Symboliczna mogiła została postawiona tu na tym cmentarzu w czasach gdy we Lwowie trwały prace związane z odnowieniem Cmentarza Obrońców Lwowa. Krakowska firma Energopol z dyrektorem Jerzym Bobrowskim, wraz z członkami Polskiego Towarzystwa Opieki nad Grobami Wojskowymi we Lwowie, wiedząc, że są tu pochowani żołnierze Wojska Polskiego, postawili ten pomnik, przy którym co roku spotykamy się aby upamiętnić poległych.
Konsulat Generalny RP we Lwowie wspiera działalność Polaków na rzecz zachowania pamięci narodowej. Tym razem delegacji towarzyszył konsul Tomasz Grzybkowski, który tak oto opisał dzisiejsze wydarzenie:
– Co roku wraz z polskimi organizacjami opiekującymi się grobami polskich żołnierzy wspominamy ten dzień, w którym nastąpiła agresja sowiecka na Polskę. Kiedyś zaczynaliśmy taki objazd 1 września, ale z powodu wojny i związanych z nią braków kadrowych to dziś upamiętniamy wszystkich tych, którzy zginęli od początku II wojny światowej. Jest to bardzo szczytna idea i my bardzo cieszymy się, że nadal tu są ludzie, którzy opiekują się tymi grobami, dbają o nie, zbierają informacje i przekazują nam, a my staramy się publikować te ustalenia.
Do dnia dzisiejszego nie jest znana dokładna liczba poległych żołnierzy. Walki pod Lwowem trwały od 12 do 22 września 1939 roku. Garnizon i wojska zgromadzone wokół miasta broniły Lwów przed wojskami niemieckimi, a od 17 września także sowieckimi. Według różnych danych zginęło około 1,5 tysiąca żołnierzy Wojska Polskiego.
Artur Żak
