Październik już mamy za sobą. 1 listopada przeżywamy uroczystość Wszystkich Świętych, dzień później modlimy się za zmarłych oczekujących na ich przyjęcie do nieba. Tradycyjnie na grobach, na lwowskich cmentarzach, zapłoną znicze. Odwiedzamy groby swoich biskich i znajomych i też zapalamy znicze na grobach, które nikt nie odwiedza. A takich grobów bardziej czy mniej znanych osób jest sporo.
Nie tak dawno, dzięki pomocy życzliwych ludzi, udało się odnaleźć grób Stefana Szczuckiego, pierwszego męża Zofii Kossak. To właśnie on namówił żonę do napisania wspomnień z Wołynia. Tak w 1922 r. powstała „Pożoga”, pierwsza książka wybitnej powieściopisarki katolickiej, w której opisała w przejmujący sposób okrucieństwo bolszewików, bestialstwo dokonywanych przez nich mordów i wiarę mieszkających tam Polaków w to, że wojsko odrodzonej ojczyzny przyjdzie im z pomocą. W książce są obecne dwie powiązane ze sobą tradycje, katolicyzm i patriotyzm, które inspirowały potem cały dorobek artystyczny pisarki. Zapoczątkowała ona kilkadziesiąt następnych książek, które przyniosły autorce międzynarodową sławę.
Mimo wcześniejszych starań rodziny, podjętych w 2006 roku, mogiły męża Zofii Szczuckiej nie udało się zlokalizować. Tymczasem teraz, w przededniu 100. rocznicy śmierci Stefana Szczuckiego, poszukiwania się powiodły. Nagrobek przetrwał 99 lat! Okazało się, że administracja cmentarza Łyczakowskiego kilkanaście lat temu nie dysponowała jeszcze skomputeryzowanym archiwum. Teraz sytuacja się zmieniła.
Grób śp. Stefana Szczuckiego znajduje się na cmentarzu Łyczakowskim (pole nr 73), w bliskim sąsiedztwie mogiły św. Zygmunta Gorazdowskiego, założyciela Zgromadzenia sióstr józefitek. Na grobie widoczny jest napis:
D.O.M.
STEFAN SZCZUCKI
* 2 IX 1883
+ 1 III 1923
„ZASNĄŁEM I WSTANĘ”.
Warto dodać, że tuż obok, po lewej stronie, sąsiaduje z nim inna mogiła (patrz fotografia nr 1 i nr 2). Na nagrobku można przeczytać napis:
JAŚ ROMAŃSKI
* 17.IV.1904 + 12.XI.1920
ZOFIA ROMAŃSKA
* 19.4.1861 +9.5.1946
Zofia Kossak-Romańska była córką Juliusza Kossaka (malarza) i siostrą Wojciecha Kossaka (malarza) oraz ciocią Zofii Kossak. To u niej w latach 1919–1923 mieszkała pisarka z dwójką dzieci, gdy utraciła dom na Wołyniu. Mieszkanie znajdowało się we Lwowie, w kamienicy przy ul. Obozowej 6 m. 4, dziś Andrija Woloszczaka nr 6. Okna w salonie na pierwszym piętrze wychodziły na ul. Obertyńską, obecnie Zaryćkych (patrz fotografia nr 3). Po śmierci Stefana Szczuckiego Zofia Kossak przeniosła się z dziećmi do Górek Wielkich na Śląsku Cieszyńskim.
Z kolei Jaś Romański, syn Zofii Kossak-Romańskiej został uwieczniony na obrazie swojego wujka Wojciecha Kossaka, Orlęta. Dzieło przedstawia obronę Lwowa w 1918 roku, chłopiec widoczny jest na pierwszym planie (patrz ilustracja nr 4).
Należy dodać, że również na cmentarzu Łyczakowskim pochowana została prababcia Zofii Kossak, Antonina z Sobolewskich Kossak. Mogiła znajduje się na polu nr 15 (patrz fotografia nr 5). Napis na nagrobku jest następujący:
TU SPOCZYWAJĄ
ANTONINA z SOBOLEWSKICH KOSSAK
*1800 + 3/10 1884
LUDWINA KOSSAK
* 1828 + 24/1 1870
POKÓJ ICH POPIOŁOM
Dziś zainteresowanie może wzbudzić także szereg artykułów publicystycznych Zofii Kossak z lat trzydziestych dwudziestego wieku. Pisarka zwracała uwagę na potrzebę szerokiej współpracy polsko-ukraińskiej. Ale to już temat na osobny artykuł.
Julia Bert
o. Adam Szczygieł SSP
