Dzięki współpracy rodziny z Instytutem POLONIKA nagrobki Dzieduszyckich na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie odzyskują dawną świetność.
Jednym z miejsc we Lwowie, w którym została zachowana pamięć o rodzinie Dzieduszyckich, stał się najstarszy w Europie Cmentarz Łyczakowski. Właśnie ukończono renowację dwóch historycznych nagrobków, w których pochowani zostali zasłużeni dla ojczyzny członkowie tej rodziny zmarli w XIX i pierwszej połowie XX wieku.
Większość z 15 udokumentowanych nagrobków rodziny Dzieduszyckich, znajdujących się na Cmentarzu Łyczakowskim, zachowana jest we względnie dobrym stanie, ale konserwatorzy alarmują, że to jest ostatni moment, aby te historyczne upamiętnienia nie zaczęły popadać w ruinę. Wyjątek stanowi kaplica rodzinna, która jako jedyny obiekt na Cmentarzu Łyczakowskim została zniszczona podczas II wojny światowej przez „zawieruszoną” niemiecką bombę. Ocalałe resztki fundamentów mają być w przyszłości poddane konserwacji i zabezpieczone przed deptaniem. Ma się też pojawić tablica pamiątkowa, aby oddać hołd spoczywającym tutaj zasłużonym dla ojczyzny potomkom Dzieduszyckich.
Członkowie rodziny Dzieduszyckich od wielu lat odwiedzają groby swoich bliskich we Lwowie. Zostali tu pochowani ludzie często niezwykle zasłużeni dla ojczyzny, jej dziedzictwa materialnego, historycznego i artystycznego. Pamięć o nich i ich dokonaniach stanowi ważną część polskiego dziedzictwa za granicą.
Podczas mszy dziękczynnej inaugurującej działalność Związku Rodowego Dzieduszyckich w 1907 roku odprawionej w kaplicy Dzieduszyckich w kościele jezuickim we Lwowie, znamienne słowa wygłosił ksiądz Alfred Wróblewski: „Gdzie jesteście? W mieście, w którym choćby Was nie stało, pamięć rodu Waszego nie zginie”.
Związek Rodowy Dzieduszyckich herbu Sas podjął starania, w wyniku których dzięki pomocy Instytutu POLONIKA w 2020 roku zostały poddane renowacji dwa XIX-wieczne nagrobki rodzinne położone niedaleko głównego wejścia na cmentarz, przy jego najbardziej uczęszczanych alejach. Zadania podjął się zespół konserwatorów pracujących pod kierownictwem Anny Kudzi i nadzorem prof. Janusza Smazy.
Nagrobek z krzyżem i koroną cierniową znajduje się w kwaterze 68. Oznaczony jest sygnaturą Henryka Périera, wybitnego lwowskiego rzemieślnika, twórcy niezwykle cennych artystycznie łyczakowskich upamiętnień. Nagrobek wykonany z piaskowca wieńczy monumentalny, prosty w formie krzyż z koroną cierniową. Na jego powierzchni w wielu miejscach widoczne są ślady po kulach, będące świadkiem walk prowadzonych na cmentarzu podczas drugiej wojny światowej. Odnowiony przez konserwatorów został również wyposażony w nowe tablice inskrypcyjne, ponieważ po starych zachował się tylko fragment płytki kamiennej z kilkoma literami. Dzięki zachowanym dokumentom wiadomo, że są tu pochowani trzej potomkowie protoplasty starszej linii rodziny Tadeusza Gerwazego (1724-1777), z których Edward Maria (1896-1928) za czyny wojenne 1918-1920 został odznaczony Krzyżem Walecznych i Orderem Virtuti Militari.
Drugi poddany konserwacji nagrobek z filigranową figurą Matki Boskiej, wykonaną z wapienia, tzw. Nagrobek z Matką Boską, znajduje się w kwaterze 5, tuż obok grobu Artura Grottgera. Pochowanych jest tutaj ośmiu członków rodziny Jana Karola Dzieduszyckiego, syna Dominika Herakliusza (1727-1831), który zapoczątkował młodszą linię Dzieduszyckich. W pierwszej kolejności zostały usunięte warstwy zanieczyszczeń atmosferycznych i mikrobiologicznych, a następnie odnowione marmurowe tablice z inskrypcjami, które zostały również pięknie pozłocone. Rekonstrukcji poddano także zniszczone ogrodzenie nagrobka. Oba nagrobki pieczołowicie zaimpregnowano, aby jak najdłużej zostały zachowane efekty pracy konserwatorów.
Żyjący potomkowie rodziny Dzieduszyckich kontynuują patriotyczne i społeczne tradycje rodziny. W przekazanym na rzecz społeczności lokalnej pałacu Dzieduszyckich w Zarzeczu prowadzone jest Muzeum Dzieduszyckich z bogatą działalnością kulturalną, a ich rodzinne stowarzyszenie Związek Rodowy Dzieduszyckich herbu Sas inicjuje takie wydarzenia, jak przedstawienia teatralne, wystawy czy konferencje naukowe. Ważną częścią działalności stowarzyszenia jest troska o zachowanie pamięci o przodkach rodziny, której wyrazem jest renowacja zabytkowych nagrobków na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie.
***
Zapraszamy do obejrzenia reportażu, który przygotował Związek Rodowy Dzieduszyckich herbu Sas, a który przedstawia przebieg prac renowacyjnych na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie. Głos zabierają w nim historycy sztuki, konserwatorzy i przedstawiciele rodziny zaangażowanej w renowacje nagrobków.
Melania Dzieduszycka
Sekretarz Rady Związku Rodowego Dzieduszyckich herbu Sas
Projekt dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury
