Międzynarodowa konferencja naukowa pn. „Góry Marmaroszu – środowisko przyrodnicze, ewolucja historyczna i kulturowa” (rum. Munții Maramureșului – mediul lor natural, evoluția istorică șiculturală) odbyła się w dn. 1 – 3 września 2022 r. w Centrum Badań Historycznych Akademii Rumuńskiej Giulești w regionie marmaroskim w Rumunii. Sesję główną prowadził prof. dr Gheorghe Onișoru (pierwszy przewodniczący Kolegium Narodowej Rady Badań nad Archiwami Bezpieczeństwa – CNSAS – w Bukareszcie) wraz z dr Liwią Ardelean (dyrektor Centrum Badań Giulești, starszy doradca Wydziału Archiwów Narodowych w Klużu). Powitał zgromadzonych i wygłosił słowo wstępne dr Laurențiu Batin (organizator konferencji i burmistrz gminy Giulești, historyk, badacz losów polskich uchodźców wojennych w Rumunii).
Głos zabrali w imieniu gospodarzy: Ionel Bogdan (przewodniczący Rady Województwa Marmaroskiego) i Rudolf Stauder (prefekt Okręgu Marmaroskiego). W imieniu zaproszonych gości: prof. Anca-Minodora Costin-Hendea (Sekretarz Stanu w Ministerstwie Rodziny), dr Gheorghe Anghel(radca i konsul, Konsulat Rumunii w Sołotwinie, Ukraina), prof. Gheorghe Berinde (przewodniczący Rady Rejonu Tiacziw, Zakarpacie, Ukraina), dr Stephen (Istvan) Pogany (emerytowany profesor Wydziału Prawa, University of Warwick, Wielka Brytania), dr Jan Skłodowski (prezes Stowarzyszenia „Res Carpathica”, Warszawa). Odczytano także list od konsula Jarosława Szkirpana (Ambasada RP w Bukareszcie) skierowany do uczestników konferencji.
Stronę polską reprezentowali badacze zrzeszeni w Stowarzyszeniu „Res Carpathica”, którzy wygłosili wykłady o następującej tematyce: dr Jan Skłodowski – „Mityczne szczyty Karpat Wschodnich: Pop Iwan, Stoh i Hnitesa (Ignateasa) – pomiędzy historią a legendą”, prof. dr hab. Jarosław Komorowski – „Pisane skały – pisane ściany. Jak zbójnicy, mieszkańcy i turyści zapisywali się w historii”, dr Dariusz Dyląg – „Polski ruch turystyczny w Karpatach Marmaroskich i Alpach Rodniańskich do wybuchu I wojny światowej na wybranych przykładach”, jak również Aleksander Dymek – „Jak pisałem przewodnik pt. «Góry Rumunii»”.
Spośród grona prawie trzydziestu prelegentów największe zainteresowanie wzbudziły m.in. prezentacje prof. Istvana Pogany – „Z Marmaroszu do Manchesteru – podróż jednej kobiety”, dr Liwii Ardelaen – „Góry Marmaroskie i ich rola w ewolucji społecznej i ruchach migracyjnych ludności”, dra Iona Botosza (przewodniczącego Regionalnego Związku Rumunów z Zakarpacia, Apșa de Jos,Ukraina) – „Góry Beșicura i ich rola w życiu Rumunów po prawej stronie Cisy”, prof. Georghe’a Oniszoru – „Międzynarodowy kontekst afery Odoviciuca (styczeń – kwiecień 1945)”, dra Teodora Ardeleana (dyrektora Biblioteki Wojewódzkiej w Baia Mare) – „Górale – pomost między Polską a Rumunią”, dr Klary Guseth (dyrektor Wydziału Powiatowego Marmaroskich Archiwów Narodowych) – „Marmaroskie Archiwa Narodowe – 70 lat od założenia”, dr. Laurenția Batina – „Cmentarz wojenny «Miraj» w Górach Marmaroskich”, prof. Mariusa Voinaghi – „«Osoi» – semantyka historyczno-geograficzna”, Sztefana Andrejki (Poliția de Frontieră Vișeu de Sus) – „Stare toponimy z doliny Vaser (Valea Râului) w Górach Marmaroskich”, dra Gabriela Rusu (prof. nadzw. Uniwersytetu „Babeș-Bolyai” w Klużu) – „Zbójnicy w Górach Marmaroskich” czy Vasila Chiș (kierownika sekcji nauk przyrodniczych Muzeum Marmaroskiego w Sygiecie Marmaroskim) – „Słupki graniczne na połoninie Apeckiej, Ukraina” i prof. dr Odarki Bout (Colegiul Național Pedagogic „Regele Ferdinand”) oraz prof. Simony Havrileţ (Colegiul Național „Dragoș-Vodă”) – ,,Tożsamość i kultura Hucułów z Gór Marmaroskich”.
Po konferencji przedstawiciele Stowarzyszenia „Res Carpathica” – wraz z delegacją gminy Giulești – złożyli kwiaty i zapalili znicze w polskich barwach narodowych na cmentarnej kwaterze polskich legionistów w miejscowości Berbești, przy drewnianym monumencie postawionym staraniem dra Laurenția Batina. Jak co roku oddaliśmy również hołd polskim legionistom, więzionym w 1918 r. w ośmiu obozach odosobnienia na obszarze ówczesnego Komitatu Marmaroskiego, przy odsłoniętej staraniem Stowarzyszenia „Res Carpathica” tablicy na dziedzińcu dawnego ciężkiego więzienia austrowęgierskiego, a obecnie Memoriału Ofiar Komunizmu w Sygiecie Marmaroskim. Na ręce dr. Laurenția Batina i wszystkich pracowników gminy Giulești, którzy gościli nas w Rumunii, składamy bardzo serdeczne podziękowania. Zachęcamy Czytelników „Kuriera Galicyjskiego” do zwiedzania rumuńskiego Maramureszu i jednocześnie do odwiedzania zachowanych i odnowionych upamiętnień na mogiłach polskich legionistów w Berbești i Cârlibabie, jak również na dziedzińcu Memoriału w Sygiecie Marmaroskim.
Dariusz Dyląg
Tekst ukazał się w nr 19 (407), 18 – 31 października 2022
