Siódmego grudnia w Warszawie rusza ekspozycja poświęcona historii mało znanej w Polsce nekropolii Bajkowa. Przez blisko miesiąc (do czwartego stycznia 2022), przed Galerią Narodowego Centrum Kultury „Kordegarda”, obejrzymy serię najciekawszych zdjęć Norberta Piwowarczyka wykonanych w Kijowie wraz z merytorycznym komentarzem historyka sztuki i inwentaryzatora dr. Bartłomieja Gutowskiego.
– Jednym z naszych statutowych obowiązków jest popularyzacja wiedzy o polonikach – mówi dyrektor Instytutu POLONIKA, Dorota Janiszewska-Jakubiak. -Staramy się ją przekazywać na różne sposoby, np. przygotowując filmy czy właśnie organizując wystawy. Plenerowa ekspozycja w Warszawie, którą prezentujemy wspólnie z Narodowym Centrum Kultury, opowiada o cmentarzu w Kijowie, a to miasto kryje wiele nieoczywistych polskich śladów. Nekropolia Bajkowa powstała w 1834. Warto od razu zaznaczyć, że jego nazwa nie ma nic wspólnego z bajkami, lecz wywodzi się od rosyjskiego generała Siergieja Bajkowa, do którego na początku XIX wieku należały grunty w okolicy dzisiejszego cmentarza. Do dziś zachowało się na nim wiele kaplic autorstwa znanych architektów kijowskich, m.in. Władysława Horodeckiego. Nagrobków z napisami w języku polskim jest kilkaset. Spoczywa tu m.in. księgarz i wydawca Leon Idzikowski, prawnik Leonard Jankowski, malarz Wilhelm Kotarbiński, fotograf Włodzimierz Wysocki, kolekcjoner Józef Choynowski czy prezydent Kijowa Józef Zawadzki. Leżą tu także znani obywatele Ukrainy, np. poetka Łesia Ukrainka czy konstruktor samolotów Oleg Antonow. Wystawa zdecydowanie przybliża miejsce, które powinniśmy lepiej poznać.
Dr Magdalena Gutowska, która w Instytucie POLONIKA zajmuje się projektami Programu Strategicznego „Popularyzacja”, a więc odpowiada m.in. za tworzenie i realizację wystaw plenerowych, dodaje: – Bez wątpienia kijowska nekropolia niektórym wcale nie kojarzy się z naszą historią. Tymczasem w XIX i XX wieku w Kijowie swoje przedstawicielstwa miały znaczące polskie przedsiębiorstwa. Na miejscu działały liczne polskie organizacje, np. „Sokół” oraz polski teatr. Była też prasa, m.in. „Dziennik Kijowski” oraz „Kłosy Ukraińskie”. Około 1870 roku w tym mieście żyło przeszło8 tysięcy Polaków. Stanowili nawet 1/10 wszystkich mieszkańców – jak chcą niektóre statystyki. Niektórzy z tych ludzi zdobyli wysoką pozycję, jak np. Józef Zawadzki, założyciel lokalnej giełdy i prezydent Kijowa.
Prof. Rafał Wiśniewski, Dyrektor Narodowego Centrum Kultury podkreśla dużą wartość poznawczą ekspozycji: – Nekropolie stanowią ważny element naszego dziedzictwa. Te zlokalizowane poza granicami naszego krajuczęsto są nam zupełnie nieznane, a przecież znajdujące się tam mogiły to interesujące ślady polskiej obecności. Doceniam, że Instytut Polonika dba o takie miejsca i przywraca je naszej pamięci. Ekspozycja plenerowa, prezentująca cmentarz Bajkowa, podobnie jak wcześniejsze wspólne przedsięwzięcia wystawiennicze, w których organizacji Narodowe Centrum Kultury wspiera zespół Pani Dyrektor Janiszewskiej, ma bez wątpienia walory edukacyjne. Dlatego warto zatrzymać się przy Kordegardzie podczas grudniowych spacerów po Krakowskim Przedmieściu – komentuje prof. Wiśniewski.
Ekspozycję plenerową tworzy 10 plansz ze zdjęciami Norberta Piwowarczyka, które uzupełniają ilustracje archiwalne oraz zdjęcia dokumentacyjnez komentarzem merytorycznym Bartłomieja Gutowskiego. Zapraszamy przed Kordegardę, Galerię Narodowego Centrum Kultury! Oficjalne otwarcie odbędzie się 7 grudnia, o godzinie 17. Wystawę można oglądać w Warszawie do 4 stycznia 2022 roku. Później będzie pokazywana także w innych miastach Polski oraz poza granicami kraju.
Warto wspomnieć, że w roku 2021 na zlecenie Instytutu Polonika przeprowadzono inwentaryzację pomników nagrobnych na cmentarzu Bajkowa (powstałych do końca 1945 roku). Wystawa przy Krakowskim Przedmieściu, podobnie jak planowane na 2022 r. wydanie popularnonaukowej książki poświęconej cmentarzowi, jest pokłosiem tamtych prac.
Wystawa „Nekropolia na Bajkowej Górze. Polskie ślady na cmentarzu Bajkowa w Kijowie” będzie trwała od 7 grudnia 2021 do 4 stycznia 2022 r.
Uroczyste otwarciewystawy 7 grudnia 2021, o godz. 17 przed galerią Kordegarda, Krakowskie Przedmieście 15/17
Kurator: dr Magdalena Gutowska, Instytut POLONIKA
Organizatorzy: Instytut Polonika, Narodowe Centrum Kultury
Patronat medialny nad wystawą przygotowaną wspólnie z Narodowym Centrum Kultury objęły TVP Historia, TVP Kultura, TVP3 Warszawa oraz Artifex.
Ekspozycja „Nekropolia na Bajkowej Górze. Polskie ślady na cmentarzu Bajkowa w Kijowie” została objęta honorowym patronatem Wiceprezesa Rady Ministrów, Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego,
prof. Piotra Glińskiego.
Narodowy Instytut Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą POLONIKA jest wyspecjalizowaną państwową instytucją kultury powołaną w 2017 r. przez Ministra Kultury i Dziedzictwa NarodowegoPiotra Glińskiego. Instytut prowadzi projekty o charakterze konserwatorskim, naukowo-badawczym, edukacyjnym i popularyzatorskim. Dzięki nim zachowywane są materialne świadectwa naszych dziejów i przywracana pamięć o ważnych dla współczesnych Polaków osobach oraz istotnych faktach historycznych.
Rafał Jemielita
Specjalista ds. PR Narodowego Instytutu Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą POLONIKA
