W Galerii Artcentrum Dzyga we Lwowie zaprezentowano wystawę poplenerową XV Międzynarodowych Warsztatów Malarstwa Ikonowego, które odbyły się latem 2023 w Castel Gandolfo, w okolicach Rzymu. Temat pleneru w tym roku nawiązywał do słów Chrystusa wypowiedzianych na krzyżu do Maryi i św. Jana: „Oto syn Twój, oto Matka Twoja”.
Od samego początku warsztaty malarstwa ikonowego przebiegały w Polsce, w Nowicy, później na Ukrainie w Krzyworówni na Huculszczyźnie oraz w Zamłyniu na Wołyniu.
fot. Konstanty Czawaga / Nowy Kurier Galicyjski
Podczas otwarcia wernisażu Mateusz Sora, pomysłodawca i organizator plenerów oraz prezes Stowarzyszenia Przyjaciół Nowicy powiedział, że warsztaty odbyły się kolejny raz w cieniu wojny na Ukrainie.
– To już kolejny rok, kiedy nie mogli przyjechać, by wziąć udział w plenerze nasi koledzy z Ukrainy – zaznaczył Mateusz Sora. – Na tej wystawie są też prace, które powstały w odległości i po raz pierwszy wystąpiły na tej wystawie w „Dzydze”. Wcześniej tradycja dorocznych plenerów w Nowicy została naruszona przez pandemię COVID-19, potem z powodu przepisów dotyczącch wyjazdu mężczyzn z Ukrainy za granicę. Na zdjęciu zbiorowym uczestników warsztatów w Castel Gandolfo są przeważnie kobiety. We wstępie do pięknie wydanego albumu (jest to już VI tom) organizatorzy odnotowali, że przez dziesięć dni tworzono tam ponadczasową międzywyznaniową wspólnotę. Pracowali i modlili się. Temat pleneru w 2023 roku „Oto syn Twój, oto Matka Twoja” – ma dla nas wymiar podwójny – zaznaczyli organizatorzy. – Modlitwą i myślami otaczamy wszystkie matki, które straciły swoje dzieci: zabite, porwane czy przebywające na froncie setki kilometrów od domu. Temat jest równocześnie tytułem ostatniej ikony Ostapa Łozińskiego, naszego przyjaciela, wieloletniego uczestnika plenerów i ich współorganizatora. W czasie wojny, wobec bólu jaki ona niesie i niepewnej przyszłości, pochylamy się nad tajemnicą macierzyństwa, rolą i sensem ofiary. Ich miejscem w naszej wierze, sztuce i przestrzeni publicznej. Powstałe w trakcie pleneru prace są świadectwem poszukiwań odpowiedzi na wyzwania życia i wiary – tu i teraz.
fot. Konstanty Czawaga / Nowy Kurier Galicyjski
Według dr hab. Roksolany Kosiw z Lwowskiej Narodowej Akademii Sztuki malarze ikon różnych epok zwracali się ku obrazowi Ukrzyżowanego, przedstawiając największą ofiarę Chrystusa i Jego Matki. Kompozycja Ukrzyżowania wieńczyła ikonostas, ukazywana była na różnego rodzaju krzyżach, relikwiarzach, staurotekach, ramach ewangelicznych. Scena Ukrzyżowania z towarzyszącymi ikonami jest obowiązkowa w cyklu Męki Pańskiej. „Temat więzi Chrystusa z Matką był istotny w historii chrześcijaństwa, jest także istotny współcześnie, ponieważ wyraża się w nim nie tylko opowieść ewangeliczna, ale nakładają się na nią rzeczywiste wydarzenia, emocje i doświadczenia społeczeństwa. Więź między Chrystusem ukrzyżowanym a Jego Matką jest więzią każdej matki, która stoi przy swoim niewinnie zamordowanym synu. Zwłaszcza w czasie wojny” – podkreśliła Roksolana Kosiw.
– Ta wystawa jest dla mnie bardzo poruszająca – nie ukrywała emocji wicekonsul Bogumiła Rybak-Ziółkowska, która w imieniu konsul generalnej RP we Lwowie Elizy Dzwonkiewicz złożyła życzenia organizatorom i uczestnikom pleneru oraz wystawy w „Dzydze.
fot. Konstanty Czawaga / Nowy Kurier Galicyjski
To już po raz drugi „Dzyga” gościła uczestników plenerów ikonopisów.
Zdaniem Mateusza Sory jest to chyba najlepsze miejsce dla nich we Lwowie, ponieważ jest związane z historią plenerów. Wszystko zaczęło się od znajomości ze śp. Markijanem Iwaszczyszynym, założycielem i dyrektorem „Dzygi”. Dalej Sora zapoznał profesora Romana Wasyłyka, znanego ikonopisa i założyciela katedry sztuki sakralnej Lwowskiej Narodowej Akademii Sztuki.
Obecny prof. Roman Wasyłyk wspomniał:
– W roku 2008 Mateusz Sora wyszedł z prowokacyjną w pewnym sensie propozycją organizowania plenerów poświęconych wyłącznie pisaniu ikon. Zgodziliśmy się. I co roku plener nabierał nowego brzmienia.
Pierwszy plener odbył się w Nowicy 12–23 września 2009 roku. Wzięło w nim udział 17 twórców ikon z Polski, Słowacji i Ukrainy. Poplenerowe wystawy prezentowano w Nowicy, Krynicy Zdroju, Warszawie, Lwowie, Supraślu.
Czy to są ikony prawdziwe? – można czasem usłyszeć podczas wystaw poplenerowych.
– Te prace są niezwykle nowoczesne, wyprzedzają czas – wyjaśnił prof. Roman Wasyłyk. – Czasem ktoś może powiedzieć, że nie są kanoniczne. Tak, pewnie nie są przeznaczone dla ludzi, którzy mają ponad 70 lat. Są przeznaczone dla ludzi, którzy jeszcze się nie narodzili, ale którzy muszą zwrócić się do Boga. Właśnie poprzez takie dzieła. I to jest bardzo ważne. Mówimy o rzeczach, które przemawiają do nas, do naszych dzieci i przyszłych pokoleń.
Współorganizatorami XV Międzynarodowych Warsztatów Ikonopisów są Stowarzyszenie Przyjaciół Nowicy, Katedra Sztuki Sakralnej Lwowskiej Narodowej Akademii Sztuki oraz Pracownia Badań nad Ukraińską Tożsamością przy Katedrze Ukrainistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
– Dla mnie oraz dla moich przyjaciół z Polski i Ukrainy te plenery są ważnym czasem spotkania – powiedziała dr Katarzyna Jakubowska-Krawczyk z UW, komisarz pleneru. – Spotkania między narodami, ale spotkania ponad konfesjami, spotkania przedstawicieli bardzo różnych szkół. I myślę, że takie spotkanie dwutygodniowe spotkanie daje szansę prawdziwego budowania mostów. Mostów, które później sprawdzają się w bardzo różnych wymianach.
Włodko Kaufman, kurator artystyczny „Dzygi” w swoim słowie podkreślił:
– Moim zdaniem sens, znaczenie i konieczność tego projektu polega na tym, że ludzie, którzy są zaangażowani i zaproszeni do tego projektu, eksperymentują i poszerzają zakres świętości do punktu, w którym może ona przekształcić się w sztukę. I wydaje mi się, że jest to bardzo dobry pomysł i że ten projekt będzie kontynuowany przez długi czas i zadziwi wszystkich swoją nieoczekiwaną interpretacją sacrum.
Konstanty Czawaga
Konstanty Czawaga
Przez całe życie pracuje jako reporter, jest podróżnikiem i poszukiwaczem ciekawych osobowości do reportaży i wywiadów. Skupiony głównie na tematach związanych z relacjami polsko-ukraińskimi i życiem religijnym. Zamiłowany w Huculszczyźnie i Bukowinie, gdzie ładuje swoje akumulatory.
