Wspomnienia Wandy Reszetniak
Ałma Ata to bardzo piękne miasto, położone u podnóża gór Tienszan, stolica Kazachskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej i więzienie dla tysięcy Polaków. To także miejsce mojego urodzenia. Moi rodzice zostali tu deportowani jako „wrogowie ludu”. Tatę rozstrzelano, mama została sama z noworodkiem i dwuletnią córką Irenką. Dzięki Bogu spotkała tam Walentynę, wspaniałą kobietę, która pomogła jej pielęgnować dzieci i podtrzymywała na duchu w momentach zwątpienia. Nie wszyscy sąsiedzi byli życzliwi, bo wszechogarniający był strach przed komunistami.
Matka, ojciec, babcia, kuzyn, kuzynka, ciocia, wujek – wielu członków mojej rodziny przeszło przez prześladowania, deportacje, wielu nie przeżyło Wielkiego Głodu i nieludzkiej zesłańczej ziemi. Miejsce pochówku moich bliskich nie jest znane. Może był to wspólny grób dla „wrogów ludu”?
Mama urodziła się w 1909 roku w Wilnie, po powrocie z zesłania w 1941 roku ukończyła instytut medyczny i od razu została zmobilizowana jako chirurg do szpitala wojskowego; był początek wojny, wielu rannych. Kiedy rozpoczęła się ewakuacja Odessy, dla naszej rodziny nie było miejsca na statku. Zostaliśmy.
Dorośli między sobą rozmawiali po polsku ukradkiem i szeptem, z dziećmi, ze względów bezpieczeństwa, mówiono po rosyjsku. Mama bardzo lubiła Mickiewicza, recytowała jego wiersze z pamięci. Książki trzeba było ukrywać przed wzrokiem sąsiadów. Pamiętam, że w szkole nr 1 w Odessie, do której chodziłam, mówiono tylko o PRL (Polska Rzeczpospolita Ludowa) i o PZPR (Polska Zjednoczona Partia Robotnicza), a moje imię w dzienniku zapisano Janina zamiast Wanda. Po wojnie władze sowieckie zamknęły wybudowany w XIX wieku kościół katolicki i urządziły w nim salę sportową, w miejscu ołtarza były toalety. Świątynię zwrócono wiernym w 1991 roku, już za czasów niepodległej Ukrainy.
Najbardziej jestem związana z Odessą, bo tu po strachu deportacji znalazłam swój dom. Teraz już możemy świętować po polsku święta religijne i państwowe.
Po raz pierwszy pojechałam do Polski w 1974 roku na zaproszenie kuzynki babci, Jadwigi Borys ze Słupska. Zwiedziłam Kraków, Poznań, Słupsk, ale największe wrażenie zrobiła na mnie Jasna Góra.
Agnieszka Głuszczak
Marcin Głuszczak
Tekst ukazał się w nr 18 (334), 30 września – 14 października 2019
