Początki organizacji dekanalnej w archidiecezji lwowskiej obrządku łacińskiego sięgają 1593 roku, kiedy to arcybiskup Jan Dymitr Solikowski na synodzie przeprowadził podział terytorium.
Kościół parafialny pw. Świętego Imienia Matki Boskiej w Hnilczu
Miejscowość Hnilcze pojawia się w źródłach w 1441 roku. Hnilcze terytorialnie pierwotnie należało do parafii w Horożance. W 1905 roku utworzono na miejscu ekspozyturę parafialną, a w 1925 roku samodzielną parafię.
Kościół w złym stanie. Brak wyposażenia. W okresie komunistycznym został podzielony na dwie kondygnacje.
Pierwszą budowlą sakralną w Hnilczu była kaplica, o nieznanej dacie powstania. W 1886 roku na jej miejscu rozpoczęto budowę kościoła. Konsekracji tej świątyni w 1892 roku dokonał sufragan lwowski biskup Jan Puzyna. W 1902 roku po misjach ludowych tak o miejscowej ludności relacjonowali misjonarze: „Naród tu ciemny, przytem niesłychanie zarozumiały, wszystko potomkowie szlachty, każdemu się wydaje, że jest, Bóg wie, czem”. W czasie I wojny światowej kościół został obrabowany i zamieniony przez żołnierzy rosyjskich na stajnię. Już w 1939 roku świątynia została zamknięta i częściowo zdewastowana. Po wojnie na krótki okres kościół zamieniono na cerkiew greckokatolicką, a następnie w latach 1950-1992 służył jako magazyn i chlew. Obecnie budowla jest opuszczona.
Kościół filialny w Panowicach
Kościół przekazany grekokatolikom. Stan techniczny świątyni zadowalający. W dolnej partii obiektu występuje duże zawilgocenie.
Terytorialnie wieś Panowice wchodziła w skład rzymskokatolickiej parafii w Hnilczu. W 1936 roku, zgodnie z danymi ze schematyzmu archidiecezji lwowskiej, został wzniesiony filialny kościół. Budowla była wybudowana z cegły palonej w „stylu romańskim”. W świątyni znajdował się ołtarz główny, drewniany, z obrazem Matki Bożej Nieustającej Pomocy.
Kościół parafialny pw. Św. Ducha w Horożance
Kościół zachowany w stanie ruiny, jeden z aneksów zburzony. Zniszczone całe otoczenie kościoła. Brak inwentarza.
Miejscowość pojawia się w źródłach w 1445 roku. W latach 1556-1635 Horożanka występuje jako miasto. Parafia w Horożance powstała najprawdopodobniej między latami 1600 i 1615, kiedy to odnotował ją biskup Tomasz Pirawski. Pierwszy drewniany kościół powstał tu przed 1615 rokiem, dzięki staraniu Mikołaja Makowieckiego. W 1620 roku został on spalony przez Turków lub Tatarów. W 1641 roku odnotowano w Horożance kościół, który mógł być odnowiony po owych zniszczeniach lub zbudowany od nowa. Była to też drewniana świątynia bez dekoracji. Na wyposażenie składały się trzy ołtarze. Świątynia ta spłonęła od uderzenia pioruna w 1751 roku.
Nowy, również drewniany kościół powstał w 1754 roku, wybudowany przez Anielę Kurdwanowską, kasztelanową halicką. W świątyni ustawiono dawny ołtarz główny oraz cztery nowe ołtarze boczne. W jednym z tych ołtarzy umieszczono łaskami słynący obraz św. Stanisława Kostki, na którego kult mocą dekretu z dnia 25 maja 1737 roku zezwolił arcybiskup Mikołaj Ignacy Wyżycki.
W 1800 roku kościół ten, podobnie jak poprzedni, uległ pożarowi. Na jego miejscu rozpoczęto budowę murowanej i zachowanej do dnia dzisiejszego świątyni. Przez pewien czas nabożeństwa były sprawowane w cerkwi greckokatolickiej. Prace budowlane ukończono w 1821 roku, a jego konsekracja przypadła na 1865 rok.
Kościół został zamknięty w dniu wyjazdu ostatniego tutejszego proboszcza ks. Franciszka Hermana 20 października 1943 roku. Kościół w Horożance zamieniono na spichlerz, a następnie urządzono w nim magazyn. W 1981 roku uległ niewielkiemu pożarowi. Obecnie świątynia w stanie ruiny jest opuszczona.
Kościół filialny pw. św. Jana w Byszowie
Kościół się nie zachował. Na miejscu dawnej rzymskokatolickiej świątyni w latach 90. XX wieku wzniesiono grekokatolicką kaplicę.
Terytorialnie miejscowość Byszów należała do rzymskokatolickiej parafii w Horożance. Kaplica w Byszowie została wzniesiona staraniem Edwina Hohendorfa ze składek miejscowej ludności. Była murowana z cegły i zwieńczona sygnaturką. W głównym ołtarzu znajdował się obraz „Golgota”. Przy świątyni znajdowała się dzwonnica z trzema dzwonami. Zgodnie z informacjami zawartymi w karcie rejestracyjnej kaplicy, świątynia została zniszczona w czasie I wojny światowej, a kolejno odbudowana i poświęcona 1 stycznia 1928 roku.
Kaplica cmentarna rodziny Szczurowskich w Dryszczowie
Stan techniczny obiektu stosunkowo dobry. Obecnie stoi opuszczona, a wewnątrz znajduje się skład dawnych krzyży cmentarnych. Terytorialnie Dryszczów należał do rzymskokatolickiej parafii w Horożance.
Początki wsi Dryszczów sięgają 1448 roku. Kaplica cmentarna, a zarazem mszalna w Dryszczowie powstała przed 1900 rokiem. W 1927 roku została ponownie rekoncyliowana.
Kaplica cmentarna w Horożance
Kaplica nie istnieje. Dawny rzymskokatolicki cmentarz niemal doszczętnie zdewastowany.
Na zachodnim brzegu rzeki Kniahinia istniała warownia, powstała tu w XVI lub XVII wieku. Pozostałości warowni w XIX wieku przerobiono na dwór rodziny Malinowskich, tutejszych właścicieli posiadłości. To właśnie rodzina Malinowskich na miejscowym cmentarzu wzniosła kaplicę grobową, którą zniszczono po zakończeniu II wojny światowej.
Kościół filialny pw. Przemienienia Pańskiego w Kończakach Starych
Kościół przekazany grekokatolikom. Kaplica w dobrym stanie technicznym. Na miejscu zachowane są resztki starego wyposażenia.
Najstarsza wzmianka historyczna na temat niniejszej wsi odnosi się do 1445 roku. W 1510 roku została przeniesiona na prawo niemieckie. W latach 1585-1661 Kończaki notowano jako miasto. Kończaki Stare wchodziły w skład parafii w Horożance, a kościół tu wzniesiono w 1903 roku. W czasie I wojny światowej świątynia została uszkodzona. Odbudowano ją dzięki ofiarom miejscowych wiernych. W świątyni znajdował się zachowany do dnia dzisiejszego neogotycki ołtarz z obrazem Najświętszego Serca Pana Jezusa. Świątynia w Kończakach Starych była czynną do 1949 roku. Od 1990 roku pełni funkcję greckokatolickiej cerkwi. Obecnie jest to wieś oddalona od głównej drogi, łączącej Halicz i Podhajce, a brak nawierzchni asfaltowej sprawia, że praktycznie jest niemożliwym dotarcie do tej miejscowości.
Marian Skowyra
Tekst ukazał się w nr 17 (285) 12-28 września 2017
