Dar na szkle malowany

Dar na szkle malowany

Największy zbiór ikon na szkle z Huculszczyzny i Pokucia z przełomu XIX i XX wieku przekazał Ukraińskiemu Uniwersytetowi Katolickiemu 84-letni kolekcjoner ze Lwowa Iwan Hreczko.

Ofiarowane zbiory – 50 obrazów ludowych – poświęcił podczas uroczystości przekazania rektor uczelni a zarazem biskup greckokatolickiej diecezji św. Włodzimierza Wielkiego w Paryżu, Borys Hudziak. Dotychczasowy właściciel kolekcji zaznaczył, że ofiarowane ikony stanowią jedynie połowę jego prywatnej kolekcji.

W latach 80. XX wieku po raz pierwszy usłyszałem o niej w lwowskiej kawiarni „Nektar” przy ul. Saksagańskiego. W tym miejscu codziennie między godziną 13:00 a 14:00 można było spotkać pana Hreczkę. Był to już okres pierestrojki Gorbaczowa, spróbowałem więc napisać o jego kolekcji ikon na szkle. Tak trafiłem do skarbca tego człowieka: pokoju w starej lwowskiej kamienicy. Ze wszystkich stron patrzyły na mnie nieco dziwne wizerunki świętych, przeważnie w czerwonych odcieniach. Dookoła było mnóstwo rzeźbionych krzyży, figurek, stosy haftowanych koszul oraz starych cerkiewnych książek.

Iwan Hreczko (Fot. Konstanty Czawaga)Iwan Hreczko opowiedział o sobie, że urodził się w Nadwórnej na Huculszczyźnie i jest wielkim miłośnikiem kultury tego regionu. Potrafił posługiwać się gwarą huculską. Będąc inżynierem odpowiedzialnym za budowę linii elektrycznych w Karpatach, a z zamiłowania turystą, przez całe życie zwiedzał góralskie wioski i przysiółki. Odnajdywał tam obrazy sakralne malowane na szkle, a także inne dzieła sakralnej sztuki ludowej.

 

– Ratowałem dzieła na różny sposób, – opowiadał Hreczko. – Czasami w zamian przywoziłem Hucułom drukowane obrazy świętych oraz dewocjonalia z Polski. Za czasów komunistycznych dewocjonalia można było potajemnie nabyć we Lwowie.

Iwan Hreczko nigdy nie ukrywał swoich poglądów religijnych i patriotycznych. Kiedy cerkiew greckokatolicka działała w podziemiu, pełnił obowiązki osobistego sekretarza arcybiskupa Wołodymyra Sterniuka, greckokatolickiego metropolity lwowskiego. To właśnie Hreczko w imieniu władyki Sterniuka uczestniczył w negocjacjach z o. Rafałem Kiernickim i ks. Ludwikiem Kamilewskim w kwestii zażegnania konfliktu między grekokatolikami i katolikami, między Polakami i Ukraińcami we Lwowie w okresie rozpadu ZSRR i starań o niepodległość Ukrainy i legalizację cerkwi greckokatolickiej. Spotkanie odbyło się z inicjatywy pierwszego konsula Polski we Lwowie Włodzimierza Woskowskiego. Powstał wówczas we Lwowie, wzorowany na polskich KIK-ach pierwszy na Ukrainie Klub Inteligencji Greckokatolickiej, którego prezesem był właśnie Iwan Hreczko. Był również przewodniczącym komisji do spraw Wyznań i Mniejszości Narodowych regionalnej organizacji Ludowego Ruchu na Rzecz Przebudowy na Ukrainie, aktywnie uczestniczył w działalności lwowskiej organizacji obwodowej Ukraińskiej Fundacji Kultury.


Iwan Hreczko z wdzięcznością wspomina polskich konsuli, którzy pomagali mu w otrzymaniu wiz i nawiązaniu współpracy z partnerami w Polsce. Uczestniczył w wielu konferencjach naukowych we Wrocławiu, Krakowie, Lublinie i innych miastach. Podczas amatorskich ekspedycji etnograficznych na Huculszczyznę i Pokucie pod przewodnictwem Iwana Hreczki, prawie zawsze brzmiał język polski.

W niepodległej Ukrainie ikony z prywatnej kolekcji Iwana Hreczki były eksponowane na różnych wystawach we Lwowie. Bezskutecznie próbował założyć muzeum z prywatnej kolekcji. Nie udało mu się przekazać swych zbiorów któremuś z muzeów państwowych, ponieważ nie otrzymał gwarancji, że kolekcja będzie udostępniona dla zwiedzających. Miał nawet pomysł przekazania ikon na szkle Muzeum Ukraińskiemu w Nowym Jorku. Ostatecznie podjął decyzję o przekazaniu zbiorów Ukraińskiemu Uniwersytetowi Katolickiemu we Lwowie. Zbiory eksponowane są na razie w jednej dużej sali. Ks. Bogdan Prach, wicerektor UKU zapewnił, że zbiory Iwana Hreczki będą pokazywane w muzeum, który tworzy uczelnia. Rektor UKU biskup Borys Hudziak złożył serdeczne podziękowania za dar Iwana Hreczki.

– Jestem szczęśliwy, że te ikony są teraz w dobrych rękach, – stwierdził Iwan Hreczko. Jednocześnie zapowiedział, że przekaże uczelni resztę zbiorów: ikony na szkle, krzyże huculskie, rzeźby, księgi cerkiewne i materiały o podziemnej działalności Cerkwi greckokatolickiej.

Konstanty Czawaga

Tekst ukazał się w nr 4 (176) 26 lutego–14 marca 2013

 

Obejrzyj galerię:

Ikony na szkle z Huculszczyzny i Pokucia

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

X