„Po konsultacjach z pracownikami archiwum udało się uzyskać dostęp do rękopisów po łacinie, niemiecku i polsku, które powstały w klasztorze w Zbarażu w ciągu czterech wieków – od 1628 po 1946 rok. Ponieważ zabrania się kopiowania tych dokumentów, udało się otrzymać dwa egzemplarze książki o. Józefa Kachla „Dzieje Kościoła i klasztoru Ojców Bernardynów w Zbarażu (1628-1946)”, w której one są opisane i przeanalizowane. O. Józef planuje przyjazd do Zbaraża i spotkanie z pracownikami naukowymi Rezerwatu”. Jak zaznaczył pan Czajka, opracowanie Archiwum jest rzeczą długotrwałą i kosztowną. Kopiowanie cyfrowe czy mikrofilmowanie jest procesem kosztownym, tak, że wyjazd do Krakowa można uważać za rozpoznawczy, poprzedzający solidne badania naukowe.
Szczególne zainteresowanie naukowców ze Zbaraża wywołała ekspozycja Muzeum Archeologicznego w Krakowie. Znaczna część eksponatów została odnaleziona przy pracach archeologicznych na terenie województwa tarnopolskiego. Perełką ekspozycji jest Słup Światowida, który znaleziono w 1848 roku w rzece Zbrucz na granicy wiosek Łyczkowce i Horodnica. Odnaleziono tu również nieznany portret polskiego archeologa Adama Kirkora, który pod koniec XIX wieku prowadził prace na Zamku w Starym Zbarażu i w okolicznych wzgórzach Medoborów. Publikacje po tych pracach przedstawiają znaczne zainteresowanie wśród historyków, archeologów i krajoznawców. Szczególnym zainteresowaniem gości ze Zbaraża cieszył się kościół dominikanów p.w. św. Trójcy, ponieważ w kaplicy świątyni znajdują się grobowce ostatnich właścicieli Zbaraża – Krzysztofa i Jerzego Zbaraskich.
Naukowcy z Ukrainy pracowali również w bibliotece Jagiellońskiej. Odnaleźli tu publikację Mariusza Karpowicza „Matteo Castello i Zamek w Zbarażu” w czasopiśmie „Saeculum Christianum”. Materiał ten też nie jest dostępny w wersji cyfrowej, a tylko w wersji drukowanej. Periodyk wydrukowano w małej ilości egzemplarzy. Ale dzięki pomocy przyjaciół po krótkim czasie udało się otrzymać kserokopię artykułu, który odkrywa tajemnicę budowy Zamku w Zbarażu. Obecnie można z dużym prawdopodobieństwem stwierdzić, że pałac został zbudowany przez nadwornego architekta Zygmunta II Wazy – Matteo Castello. On też był autorem nagrobka obu ostatnich książąt Zbaraskich – Krzysztofa i Jerzego.
Wołodymyr Czajka i Rusłan Pidstawka odwiedzili też miasto partnerskie Zbaraża – Głubczyce w województwie opolskim.
„Jeszcze w 2005 roku Zbaraż i Głubczyce podpisały umowę partnerską o współpracy w wielu dziedzinach, – mówi pan Czajka. – Zgodnie z umową odbyło się kilka imprez, które nie przyniosły jednak widocznych wyników. Głównie odbywały się dzięki byłemu mieszkańcowi wioski Bazaryńce, później dyrektorowi szkoły i przewodniczącemu rady w Głubczycach Edwardowi Wołoszynowi. To on prawie co roku przyjeżdża do swojej wioski, stara się „rozruszać” bezczynność zbarażan i ożywić kontakty pomiędzy obu miastami partnerskimi. Można go zrozumieć, jako patriota Zbaraża, chce widzieć go miastem europejskim – takim jak Głubczyce.
Gości z Ukrainy zaprosił do Głubczyc burmistrz Jan Krówka. Na spotkaniu obecni byli radni miasta i przedstawiciele organizacji społecznych. Omawiano rozszerzenie współpracy w dziedzinie kultury. Podnoszono też kwestię ochrony zabytków historii i kultury. Wsparcie otrzymała inicjatywa zbarażan pozyskania funduszy europejskich na odnowienie kościoła św. Antoniego w Zbarażu. Gospodarze obiecali pomoc i zajęcie się stroną prawną projektu. Poruszono też kwestię umowy o współpracy pomiędzy Rezerwatem „Zamki Ziemi Tarnopolskiej” i Urzędem Miejskim w Głubczycach, której podpisanie przewidywane jest na kolejnym posiedzeniu rady miasta we wrześniu 2012 roku.
Sabina Różycka, Wołodymyr Czajka
