Lwowski okres kardynała Mariana Franciszka Jaworskiego. Starania o należyte sprawowanie kultu administratora apostolskiego archidiecezji w Lubaczowie biskupa Mariana Jaworskiego w latach 1984 – 1991
Budownictwo nowych świątyń na terenie archidiecezji w Lubaczowie
W okresie rządów biskupich Mariana Jaworskiego podobnie jak w przypadku jego poprzednika bpa Mariana Rechowicza na szczególną uwagę zasługuje budownictwo sakralne. Jeszcze w 1984 zostały ukończone budowy nowych świątyń w Uśmierzu, Zabiałej i Przewodowie. Jedenaście ośrodków duszpasterskich prowadziło budowę nowych kościołów, kaplic oraz plebanii. Były to następujące miejscowości: Antoniki – kaplica, Borowa Góra – kościół, Cewków – plebania, Horyniec Zdrój – rozbudowa kaplicy zdrojowej, Lubaczów – rozbudowa prokatedry, Łukawiec – kościół, Młodów – kaplica, Stare Sioło – kaplica, Stary Dzików – punkt katechetyczny, Wasylów – punkt katechetyczny, Załuże – kościół.
Biskup Jaworski zawsze chętnie też nawiedzał miejsca budowy nowych obiektów sakralnych. Już w pierwszym roku posługi biskupiej odwiedził 10 października miejsca budowy kościołów filialnych w Przewodowie (par. Żniatyn), Ulhówku (par. Tarnoszyn), Machnowie Nowym (par. Machnów Stary). Następnego dnia odbyła się wizytacja budowy kościołów filialnych parafii św. Stanisława w Lubaczowie: w Antonikach, Młodowie, Dąbrowie oraz Borowej Górze przynależnej terytorialnie do parafii Basznia Dolna. Wiele też prowadził rozmów na temat wystroju wewnętrznego prokatedry w Lubaczowie.
Dodatkowo plany reorganizacji struktur diecezjalnych obejmowały rozpoczęcie budowy nowych ośrodków religijnych na 1985 rok w siedmiu miejscowościach. Były to: Dachnów – kościół, Dąbrowa – kaplica, Horyniec – punkt katechetyczny, Krowica – kościół, Lubaczów, par. Św. Mikołaja – plebania, Majdan Lipowiecki – kaplica, Nowy Lubliniec – punkt katechetyczny. Rozwój i finalizacja budownictwa Archidiecezji w Lubaczowie z lat 1984 – 1990 ukazuje tablica.
W okresie rządów bp. Mariana Jaworskiego w Lubaczowie dokonano szereg reorganizacji. Terytorialnie diecezja w 1989 roku była podzielona na cztery dekanaty: cieszanowski, lubaczowski, narolski i tarnoszyński. Biskup Marian Jaworski osobnymi dekretami powołał do istnienia nowe ośrodki parafialne. W 1984 roku utworzono parafię w Ulchówku. Kościół parafialny wybudowany w latach 1982-1985 św. Maksymiliana Kolbe został poświęcony 22 września 1985 roku przez bp. Mariana Jaworskiego. Powstały też nowe parafie w Młodowie (1987), Lisich Jamach (8. 12. 1988) oraz Przewodowie (1988).
Pod koniec epoki komunizmu w gronie realizatorów budownictwa sakralnego na terenie archidiecezji w Lubaczowie największe zasługi posiadał ks. Bronisław Gwóźdź (1929-2005), który przez 31 lat był wikariuszem parafii prokatedralnej w Lubaczowie. Od 1957 roku pełnił funkcję kapelana miejscowego szpitala. W 1988 roku został mianowany proboszczem w parafii Lisie Jamy. W 1993 roku został zwolniony z obowiązku zarządzania parafią Lisie Jamy, celem niesienia pomocy archidiecezji lwowskiej. W 2003 roku został odznaczony przez Ojca Świętego Jana Pawła godnością protonotariusza apostolskiego. To właśnie ks. Bronisław Gwóźdź wykazał wyjątkowy talent organizatorski i skuteczność w działaniu, zwłaszcza przy wznoszeniu budynku kurii metropolitalnej w Lubaczowie.
Były to czasy, kiedy zdobycie niezbędnych środków budowlanych wymagały szczególnych zachodów. Jako wikariusz parafii prokatedralnej umiejętnie łączył pracę fizyczną z duszpasterstwem. Największym przedsięwzięciem dla archidiecezji była budowa prokatedry w Lubaczowie, której chętnie się podjął wraz z ówczesnym proboszczem ks. Jakubem Winiarzem. Do tej liczby należy zaliczyć także nowe świątynie w Antonikach, Dąbrowie-Kornagach, Lisich Jamach oraz Młodowie.
Widząc naglącą potrzebę zabezpieczenia wiernych należytym miejscem kultu oraz godnym mieszkaniem kapłanów, biskup Marian Jaworski w dniu 16 października 1984 roku zwrócił się ze specjalną odezwą do wiernych i kapłanów Archidiecezji. Ten list pasterski, podpisany w dniu wspomnienia św. Jadwigi Śląskiej, patronki budownictwa sakralnego, miał na celu uświadomienie świeckich o potrzebie pomocy w tym dziele. „W związku z tym zwracam się z gorącą prośbą do wszystkich o ofiary na budowę świątyń. To, co ofiarujemy tutaj na chwałę Bożą, w żadnym wypadku nie będzie stanowić zubożenia dla was, ale przyniesie ubogacenie. Zwracam się również do parafian, na których terenie budują się świątynie, aby w miarę swych możliwości własną pracą pomagali przy ich wznoszeniu. Pamiętajmy! Pan Bóg nie da się prześcignąć w hojności. Obdarzy nas miarą o wiele pełniejszą od tej, którą możemy złożyć Jemu”.
Dziś z perspektywy dziesięcioleci można jasno stwierdzić, że niniejsza odezwa przyniosła zamierzony cel, gdyż w archidiecezji będącej najmniejszą terytorialnie i najbiedniejszą w PRL-u w 1985 i 1986 roku udało się zrealizować kilka projektów budowlanych i rozpocząć nowe. Przy tej okazji warto zwrócić uwagę, że bp Marian był przeciwnikiem budowy monumentalnych świątyń. Zwracał jedynie uwagę na skromność wystroju oraz funkcjonalność danego obiektu. Sam zawsze mieszkał w skromnych warunkach, tego też żądał od duchowieństwa, aby „nie razić uczuć ludzi świeckich”.
Troskę o należyte sprawowanie kultu biskup Marian Jaworski tak podsumował w liście pasterskim z 22 sierpnia 1990 roku. „Troska o świątynie! Podjęliśmy i podejmujemy budowę domów Pańskich, a także zabezpieczenie świątyń, które z powrotem zostały zwrócone wiernym do kultu. W nich i poza nimi staje przed nami zadanie przepowiadania Chrystusa, nauczania prawd wiary świętej, bez której nikt nie może być zbawiony. Zachęcam kapłanów, siostry zakonne i świeckich, by w miarę swoich możliwości z całą gorliwością podejmowali to podstawowe zadanie w duchu misji błogosławionego Jakuba wszędzie tam, gdzie zostają otwarte drzwi dla Chrystusa”, mając na myśli szczególnie wracające do kultu świątynie łacińskie na terenie archidiecezji lwowskiej.
Ponowne poświęcenia kościołów na terenie archidiecezji lwowskiej do 1991 roku
Mianowany do Lubaczowa biskup Marian Jaworski, który tak wiele zabiegał o odnowienie struktur kościelnych na terenach dawnej archidiecezji lwowskiej, przy okazji pierwszych wizyt do Lwowa dokonał również wielu konsekracji odzyskiwanych kościołów. 4 października 1987 roku był przywrócony do kultu kościół w Pnikucie, który poświęcił ks. Józef Legowicz proboszcz z Mościsk.
Pierwszym natomiast poświęconym przez biskupa Mariana Jaworskiego kościołem na terenie archidiecezji lwowskiej była świątynia w Żydaczowie, przez okres komunistyczny użytkowana jako dworzec autobusowy. Została ona ponownie poświęcona 11 listopada 1989 roku w czasie pamiętnej pierwszej wizyty biskupa Mariana Jaworskiego we Lwowie. Jak wówczas zanotowano w „Czynnościach Księdza Biskupa 1989 roku”, uroczystość ta zgromadziła „wielką rzeszę pielgrzymów z okolic Lwowa oraz z Polski”. Wcześniej 1 listopada 1989 roku bp Jaworski odwiedził zwróconą wiernym świątynię w Bóbrce, dla której ofiarował od papieża Jana Pawła II nowy ornat. Zaś poświęcenia kościoła w Bóbrce, gdzie posługę kapłańską sprawował ks. kan. Ludwik Kamilewski, biskup Jaworski dokonał 23 grudnia 1989 roku w czasie drugiej wizyty we Lwowie. W Wigilię Bożego Narodzenia tegoż roku poświęcił kościół w Rawie Ruskiej.
W czasie mszy św. w Bóbrce biskup Marian Jaworski tak mówił: „Obchodziliście co roku te święta, udawaliście się tam, gdzie mogliście na msze święte, ale oto można powiedzieć, że w tym roku, ta świątynia staje się dla was Betlejem, staje się dla was miejscem ponownego przyjścia Jezusa Chrystusa. Ze wzruszeniem i radością podzielam dzisiaj wasze uczucia. Jakżeż nie cieszyć się i jakżeż nie radować, jakżeż nie podziwiać wasze pragnienia i wasze starania, które włożyliście tutaj, ażeby tę świątynię przygotować na ten dzień poświęcenia kościoła i pierwszej mszy św. po tylu latach. Tak Opatrzność Boża kierowała moimi krokami, że mogłem tutaj być w tej świątyni 1 listopada w dzień Wszystkich Świętych i widziałem ten zapał wasz, to pragnienie, ażeby ta świątynia została jak najszybciej otwarta”.
Jeszcze dobitniej 24 grudnia 1989 roku wołał w czasie poświęcenia kolejnej świątyni w Rawie Ruskiej: „My dzisiaj tutaj w szczególny sposób chcemy dziękować Panu Bogu za to, że te podwoje świątyni zostały otwarte Bogu dzięki, że tak się stało. Bogu dzięki, że władze obecne wyszły naprzeciw pragnieniom waszym i zrozumiały, że to jest właśnie to dobro, które one także mogą świadczyć ludziom, a przez to samo, jak powiedziałem, na tej ziemi może wzrastać pokój i zgoda pomiędzy ludźmi”.
W 1990 roku biskup Marian Jaworski dokonał poświęcenia kolejnych oddanych do użytku kościołów na terenie jeszcze Związku Radzieckiego: Gródek Jagielloński (14. 07.), Połupanówka (16. 07.), Jezierzany (21. 07.), Kopyczyńce (1. 11.), Kołomyja (3.11.), Mikołajów (4. 11.) i Chodorów (4.11.).
Na terenach przynależnych przed wojną do diecezji przemyskiej poświęcenia oddanych kościołów dokonywali biskupi pomocniczy przemyscy Bolesław Taborski i Stefan Moskwa.
Stróż dziedzictwa bł. Jakuba Strzemię
W posłudze pasterskiej biskup Marian Jaworski często nawiązywał do „ogromnego dziedzictwa bł. Jakuba Strzemię”, którego stał się rządcą. Jako jedną z pierwszych czynności podjął starania o rozpoczęcie procesu informacyjnego dotyczącego ks. Stanisława Frankla (1903 – 1944), ostatniego lwowskiego rektora Seminarium Duchownego. W tym celu do poszczególnych kapłanów zostały nadesłane ankiety z prośbą o spisanie wspomnień na temat ostatniego rektora lwowskiego seminarium.
Postać ks. Stanisława Frankla w obecnych czasach na terenie archidiecezji lwowskiej pozostaje niemal całkowicie zapomniana. Urodził się w rodzinie Adolfa i Zefiryny 15 stycznia 1903 roku w Tłustem. Uczęszczał do gimnazjum w Czortkowie. Święcenia kapłańskie otrzymał w Innsbrucku 26 lipca 1929 roku. Dwa lata później obronił pracę doktorską w Innsbrucku. Pracował jako wikariusz w Radziechowie, a od 1931 w bazylice metropolitalnej we Lwowie. W latach 1932-1934 podjął studia na Papieskim Uniwersytecie Gregoriańskim w Rzymie. W latach 1934 – 1939 mianowany profesorem dogmatyki na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, również w latach 1934-1937 był prefektem seminarium. Od 1939 roku pełnił funkcję rektora lwowskiego seminarium. Angażował się w duszpasterstwo akademickie i konspirację. W czasie okupacji sowieckiej 5 grudnia 1939 roku nastąpiło rozwiązanie seminarium przez władze okupacyjne, jednak dzięki staraniom rektora nadal odbywały się zajęcia i wykłady dla alumnów. Ponowne przywrócenie seminarium nastąpiło w czasie okupacji niemieckiej. 27 stycznia 1942 roku ks. Frankl został aresztowany przez gestapo. Został wyzwolony przez AK 15 kwietnia 1943 roku. Do śmierci mieszkał w ukryciu w klasztorze reformatów we Lwowie przy ul. Janowskiej 66. Zmarł w wieku 41 lat 26 czerwca 1944 roku. Został pochowany na cmentarzu Janowskim we Lwowskie jako Jan Gliniecki.
W pierwszą rocznicę śmierci bpa Mariana Rechowicza zarządził, aby niedziela 30 września 1984 roku, była dniem modlitwy za duszę zmarłego biskupa, „za którego inicjatywą podjęto m.in. budowę archiwum i domu kurialnego, budowę prokatedry w Lubaczowie i zorganizowano kolegium kleryckie w Lublinie”.
Kolejne listy pasterskie, podpisane jeszcze w tym roku, mówiły o Bożym Miłosierdziu. Chcąc przyjść z pomocą ludziom samotnym, starszym, chorym, a także młodzieży, zachęcał, aby na terenie poszczególnych ośrodków parafialnych „uaktywniono opiekę nad potrzebującymi” w myśl miłosierdzia, jakie realizował bł. Albert Adam Chmielowski.
Po drugiej stronie „żelaznej kurtyny” kapłani archidiecezji lwowskiej nominację nowego biskupa-lwowianina, przyjęli z ogromną radością. W niektórych kościołach, poza żelazną „kurtyną”, w trakcie mszy św. wspominano już imię biskupa Mariana. W ten sposób od samego początku posługi pasterskiej na tronie bł. Jakuba Strzemię bp Marian Jaworski stał się rządcą już nie części, ale całej przedwojennej archidiecezji lwowskiej, choć formalnie należało jeszcze kilka lat oczekiwać na przywrócenie struktur Kościoła na Ukrainie. Rozumiano przy tym, że jedyną przeszkodą jest historyczna i geopolityczna sytuacja obecnej chwili. Mimo szykan ze strony władz komunistycznych wierni Lwowa wierzyli w rychłą zmianę i powrót arcypasterza do macierzystej siedziby. Wyjątkową konsekrację biskupią w Archikatedrze na Wawelu dostrzegli także lwowiacy rozsiani po całym świecie. W myśl uznania zasług i działalności na rzecz Lwowa i ziem południowo-wschodnich Rzeczypospolitej Polskiej biskup Marian Jaworski w dniu 17 grudnia 1985 roku otrzymał złotą odznakę honorową.
Marian Skowyra
Tekst ukazał się w nr 23 (363), 15–28 grudnia 2020
