Karol Mikuli przez 30 lat był dyrektorem konserwatorium muzycznego we Lwowie. Kultywował tradycje interpretacyjne utworów Fryderyka Chopina, dzięki czemu miasto to stało się ważnym ośrodkiem chopinowskim. Wśród uczniów Mikulego byli Maurycy Rosenthal, Raoul Koczalski, Aleksander Michałowski, Denis Siczyński i in.
Pianiści działający poza Lwowem
We Lwowie urodził się wybitny polski pianista Maurycy Rosenthal (ur. 1862 Lwów, zm. 1946 Nowy Jork). W latach 1872-1874 pobierał lekcje gry na fortepianie u Karola Mikulego, by następnie kształcić się w Wiedniu oraz Weimarze i Rzymie pod kierunkiem Ferenza Liszta.
Po debiucie w Wiedniu (1876) Rosenthal koncertował w wielu krajach, otrzymując stanowisko nadwornego pianisty króla Rumunii. Odbył także tournée po Stanach Zjednoczonych. Pomimo zagranicznych sukcesów, nie zapominał o rodzinnym mieście. W 1890 r. we Lwowie dał koncert „na rzecz Galicjan głodem dotkniętych”. Wziął także udział w I Zjeździe Muzyków Polskich odbywającym się w stolicy Galicji w 1910 r. z okazji setnej rocznicy urodzin Chopina. W 1938 r. zamieszkał w Nowym Jorku, gdzie występował i kształcił pianistów.
Wybitnym pianistą, uczniem Karola Mikulego był również Raoul (Raul) Koczalski (ur. 1884 w Warszawie, zm. 1948 w Poznaniu). Karierę rozpoczął jako „cudowne dziecko”, występując w całej Europie i grając m.in. walce i mazurki Chopina. Pianistyczne umiejętności doskonalił u Antona Rubinsteina w Petersburgu, a także w Warszawie. We Lwowie kształcił się w tym zakresie pod kierunkiem Ludwika Marka (uczeń Liszta i Mikulego) oraz właśnie Karola Mikulego. Warto nadmienić, że w szkole Ludwika Marka uczyła się także Helena Ottawowa – wybitna polska pianistka, która prowadziła we Lwowie własną szkołę muzyczną.
Raoul Koczalski w związku z ożywioną działalnością artystyczną, mieszkał głównie w Niemczech. Podczas II wojny światowej miał zakaz dawania występów publicznych oraz opuszczania Berlina. W 1945 r. zamieszkał w Poznaniu, gdzie otrzymał stanowisko profesora w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej. Uczył także w PWSM Warszawie. Raoul Koczalski był kompozytorem, autorem 6-ciu koncertów fortepianowych, koncertu skrzypcowego, 24 Preludiów na fortepian (tak jak Chopin), fortepianowych mazurków i walców oraz oper i 250 pieśni. Przez całe swoje życie Koczalski dał 4600 koncertów! Jako jeden z pierwszych pianistów występował z recitalami chopinowskimi (koncerty składające się wyłącznie z dzieł Chopina). Dzięki Karolowi Mikulemu (oraz także Ludwikowi Markowi) stał się kontynuatorem tradycji interpretacyjnych Fryderyka Chopina.
Znajomość z Karolem Mikulim zawarł także Aleksander Michałowski (ur. 1851 w Kamieńcu Podolskim, zm. 1938 w Warszawie), wybitny polski pianista, a także kompozytor. Swoją pianistyczną edukację zdobywał w Lipsku i Berlinie. W 1869 r. zadebiutował w Lipsku wykonując Koncert Fortepianowy e-moll op. 11 Fryderyka Chopina. Występował także wspólnie z Klarą Wieck-Schumann, doskonałą pianistką, wdową po Robercie Schumanie (1810-1856), wybitnym niemieckim pianiście i kompozytorze, rówieśniku Chopina.
W 1871 r. spotkał się we Lwowie z Karolem Mikulim, który miał mu przekazać tradycje interpretacyjne utworów Chopina. Od 1874 r. Aleksander Michałowski mieszkał w Warszawie, gdzie koncertował i nauczał gry na fortepianie w Instytucie Muzycznym (1874-1918). W 1919 r. objął klasę fortepianu w szkole muzycznej przy Warszawskim Towarzystwie Muzycznym. Wykształcił całe pokolenie polskich pianistów, m.in. Wandę Landowską, Józefa Śmidowicza, Witolda Friemanna i in. Będąc pod wpływem twórczości Chopina Michałowski komponował także utwory fortepianowe, m.in. etiudy, mazurki oraz walce. Jego interpretacje muzyki Chopina wniosły w Warszawie nową subtelną jakość, różniły się bowiem od wybujałej emocjonalnie gry Ignacego Jana Paderewskiego.
Tradycje chopinowskie w środowisku ukraińskim
Do ukraińskich uczniów Karola Mikulego należał Denis Siczyński (Денис Січинський). Urodził się w 1865 r. na Tarnopolszczyźnie. Kształcił się w gimnazjum w Tarnopolu, gdzie zdobywał także muzyczne umiejętności pod kierunkiem Władysława Wszelaczyńskiego. We Lwowie rozpoczął studia uniwersyteckie, jednak wolał zostać kompozytorem, dlatego rozpoczął naukę w konserwatorium. We Lwowie Denis Siczyński miał także możliwość kształcić się pod kierunkiem Karola Mikulego.
Jak piszą ukraińscy historycy muzyki, romantyczna natura Siczyńskiego nie mogła znieść rutyny dnia codziennego, dlatego kompozytor nigdzie nie mógł znaleźć stałego zatrudnienia na państwowej posadzie. Przez kilka lat Siczyński mieszkał w Brzeżanach, gdzie kierował chórem znanego i zasłużonego ukraińskiego towarzystwa „Bojan”, później przeniósł się do Kołomyi, gdzie otrzymał atrakcyjną posadę nauczyciela i dyrygenta. Niestety – zgodnie z naturą artysty – Siczyńskiemu w końcu znudziło się życie w prowincjonalnym mieście. Ostatnie lata życia spędził w majątku koło Brzeżan. Zmarł w Stanisławowie.
Twórczość Siczyńskiego obejmuje różne gatunki, przede wszystkim muzykę wokalną – operę, kantaty, pieśni na głos solowy. Komponował także utwory fortepianowe – różnego rodzaju miniatury. W swej twórczości czerpał często inspiracje z ukraińskiej muzyki ludowej. W 100-lecie urodzin Denisa Siczyńskiego jego imię nadano szkole muzycznej w Iwano-Frankowsku (Івано-Франківське музичне училище ім. Дениса Січинського).
Pozostali ukraińscy muzycy i kompozytorzy, którzy mieli okazję poznać tradycje interpretacyjne utworów Chopina, należeli do uczniów Mieczysława Sołtysa. Wśród nich należy wymienić Stanisława Ludkiewicza (ur. 1879 w Jarosławiu, zm. 1979 we Lwowie), późniejszego zasłużonego wykładowcę Wyższego Muzycznego Instytutu im. Mykoły Łysenki we Lwowie, nazywanego także ukraińskim konserwatorium (działał w latach 1903-1939).
Pozostali uczniowie Karola Mikulego
Do uczniów Karola Mikulego należeli także inni pianiści oraz muzycy, dla których gra na fortepianie nie należała do ich głównego zajęcia. Warto wymienić tu 3 nazwiska, choć było ich znacznie więcej. Pod kierunkiem Karola Mikulego muzyczną edukację zdobywał Jarosław Zieliński (ur. 1847 Lubocza Królewska, zm. 1922 w Kalifornii), pianista i kompozytor oraz krytyk muzyczny. Swoje umiejętności doskonalił także w Berlinie, Wiedniu i Mediolanie.
Warto wspomnieć, że ukończył instytut wojskowy Theresianum w Wiedniu. W 1864 r. wyjechał na stałe do Stanów Zjednoczonych, gdzie brał udział w wojnie secesyjnej. W 1878 r. Jarosław Zieliński został dyrektorem wydziału muzycznego Tairncount College w Tenesea, a w 1893 r. zorganizował wydział muzyczny przy uniwersytecie w Alabamie w Bailey Springs. W 1910 r. w Los Angeles założył własną szkołę gry na fortepianie. Komponował utwory fortepianowe, m.in. walce, preludia, marsze oraz pieśni do tekstów w języku angielskim.
Lekcje gry na fortepianie u Karola Mikulego oraz Władysława Wszelaczyńskiego pobierała Zofia Kozłowska (ur. 1871 we Lwowie, zm. 1958 w Laskach k. Warszawy). Uczyła się również śpiewu solowego w Mediolanie pod kierunkiem Fausty Crespi, której uczennicą była Salomea Kruszelnicka – wybitna ukraińska śpiewaczka. W latach 1914-1935 Zofia Kozłowska prowadziła klasę śpiewu solowego w konserwatorium we Lwowie. Od 1946 r. pełniła obowiązki nauczycielki w Zakładzie dla Ociemniałych w Laskach pod Warszawą.
Warto wspomnieć, że gry na fortepianie pod kierunkiem Karola Mikulego uczyła się również Helena Winadkewiczowa-Rogalska (ur. 1868 we Lwowie, zm. 1956 w Krakowie), późniejsza krakowska muzykolog, zajmująca się m.in. zagadnieniami rytmiki polskiej muzyki ludowej.
***
Karol Mikuli dzięki swojej 40-letniej działalności pedagogicznej wykształcił cały szereg pianistów i kompozytorów. Dzięki niemu kolejnym pokoleniom muzyków przekazane zostały tradycje interpretacyjne utworów Chopina, którzy przekazywali je dalej począwszy od Lwowa, a skończywszy na Nowym Jorku. Jego zasługi na rzecz kultury polskiej są zatem trudne do porównania z jakimkolwiek innym muzycznym pedagogiem. Pamiętajmy o tym również idąc na cmentarz łyczakowski, aby także na jego grobie, znajdującym się w pobliżu kaplicy Barczewskich, płonęły znicze.
Część XVII cyklu Fryderyk Chopin (1810+1849) i jego lwowscy kontynuatorzy
Michał Piekarski
Tekst ukazał się w nr 19 (119) 15 – 28 października 2010
