19 lutego obchodzimy 180. rocznicę urodzin wybitnego organmistrza Jana Śliwińskiego. Był on twórca największej wówczas fabryki organów w Galicji. Stworzone przez niego instrumenty do dziś poruszają ludzkie serca w licznych kościołach, zarówno w Polsce, jak i na Ukrainie.
Jan Śliwiński urodził się we wsi Pistyń w powiecie kosowskim, obecnie obwód iwanofrankiwski. Od najmłodszych lat okazywał niezwykłe zamiłowanie do muzyki. Jego droga do mistrzostwa prowadziła przez lata nauki we Francji, gdzie zdobywał wiedzę i umiejętności, które stały się fundamentem jego późniejszej pracy.
– Przez prawie 10 lat terminował u znanego paryskiego budowniczego organów Aristide Cavaille-Colla – podkreśla dr Michał Piekarski z Polskiej Akademii Nauk. – Doświadczenie, które zdobył we Francji przeszczepił na grunt Polski. W drugiej połowie XIX wieku przez prawie 30 lat budował różne instrumenty. Od bardzo małych instrumentów, jak w kościele w Strzałkowicach koło Sambora, po duże instrumenty jak w kościele pw. Św. Katarzyny w Krakowie. Te ograny były rzeczywiście dobrej jakości, o czym świadczy to, że wielu z nich do dzisiaj grają, one nie zamilkły – dodał muzykolog z Warszawy.
Założona przez Śliwińskiego fabryka organów we Lwowie stała się ośrodkiem innowacji i doskonałości w tej dziedzinie. Mistrz szybko zdobył popularność, a organy wyprodukowane w jego zakładzie zdobiły kościoły na terenie całej Europy. Po śmierci Jana Śliwińskiego firmą kierowała jego żona, Aurelia Śliwińska. Podczas I wojny światowej zakład został całkowicie zlikwidowany. Dziś w miejscu dawnej fabryki mieszczą się apteka, salon fotograficzny oraz mieszkania prywatne. Jednak wciąż można dostrzec ślady historii: przy wejściu do kamienicy jest zainstalowana tablica upamiętniająca wybitnego organmistrza, a na fasadzie budynku widnieją płaskorzeźby, ukazujące muzyczne emblematy, przypominając o niezwykłym dziedzictwie tego miejsca.
fot. Ihor Rewaga
–Fabryka organów kościelnych i harmonium Śliwińskiego mieściła się we Lwowie przy ulicy Kopernika 16 – mówi Joanna Pacan-Świetlicka, muzykolog ze Lwowa. –Kamienica ta powstała w 1888 roku. Zaprojektował ją Jan Tomasz Kudelski. Została ozdobiona emblematami muzycznymi na fasadzie autorstwa Piotra Harasimowicza. Natomiast sam Jan Śliwicki przyjechał do Lwowa nieco wcześniej. Pierwotnie zakład mistrza mieścił się w gmachu Skarbkowskim, potem przy ulicy Kopernika 9, a od roku 1888 przy Kopernika 16. Fabryka budowała organy na terenie całej Europy Środkowej i Wschodniej. Największe 28 głosowe organy kościelne znajdują się w Krakowie w kościele Św. Katarzyny. Natomiast we Lwowie były to 32 głosowe organy koncertowe filharmonii, które powstały na kilka miesięcy przed śmiercią słynnego organmistrza – dodała lwowianka.
Śliwiński również przebudował zarówno małe, jak i wielkie organy w katedrze lwowskiej. W 2018 roku Instytut Polonika przeprowadził remont organów piszczałkowych w prezbiterium bazyliki. Obecnie trwają też prace renowacyjne nad głównymi organami świątyni.
fot. Ihor Rewaga
– We Lwowie mieliśmy około 8 instrumentów Jana Śliwińskiego, z tego przetrwały dwa w katedrze rzymskokatolickiej. Duże organy zbudowane w 1899 roku są akurat w renowacji. Już czwarta pasterka odbyła się bez naszych wielkich organów. Bardzo tęsknimy za naszymi organami. Czekamy kiedy znów zabrzmią pełnym blaskiem – powiedziała Joanna Pacan-Świetlicka.
–Jest to długi proces, który trwa kolejny rok – podkreśla Monika Garnavault z Instytutu Polonika.–W tym roku planowane jest ich zakończenie. Niewątpliwie wojna rozciągnęła nam w czasie proces prowadzenia prac przy organach. Było to bardziej skomplikowane logistycznie dla wykonawcy, żeby wszystkie elementy organów bezpiecznie przywieźć do pracowni, a potem je odwieźć – zaznaczyła Monika Garnavault.
Jan Śliwiński zmarł we Lwowie w 1903 roku. Został pochowany na cmentarzu Łyczakowskim. Jednak dziedzictwo wybitnego organmistrza pozostaje nieśmiertelne i wciąż porusza serca wiernych i miłośników muzyki organowej.
Anna Gordijewska, Karina Wysoczańska
