Ludzie, miejsca, wydarzenia
„Pamięć o przeszłości oznacza zaangażowanie w przyszłość”
Św. Jan Paweł II
16 października 1978 roku, 45 lat temu kardynałowie, uczestniczący w konklawe, podczas ósmego głosowania dokonali wyboru nowego Biskupa Rzymu. Został nim 58-letni Polak – kardynał Karol Wojtyła, który przyjął imię Jan Paweł II. Był on pierwszym od 1522 roku papieżem, który nie pochodził z Włoch. Ponadto był pierwszym w historii ,,słowiańskim papieżem”, o którym w proroczej wizji pisał dokładnie 130 lat wcześniej, w 1848 roku, wieszcz z Krzemieńca – Juliusz Słowacki:
„Pośród niesnasek Pan Bóg uderza
W ogromny dzwon,
Dla słowiańskiego oto papieża
Otworzył tron
Ten przed mieczami tak nie uciecze
Jako ten Włoch,
On śmiało, jak Bóg, pójdzie na miecze;
Świat mu – to proch!
Twarz jego, słowem rozpromieniona,
Lampa dla sług,
Za nim rosnące pójdą plemiona
W światło, gdzie Bóg”.
Uroczysta msza święta inaugurująca pontyfikat odbyła się 22 października 1978 roku na Placu św. Piotra w Rzymie. W tym dniu w Kościele katolickim na całym świecie przypada wspomnienie liturgiczne św. Jana Pawła II. W 2020 roku we Lwowie-Sokolnikach został konsekrowany kościół pw. św. Jana Pawła II. Papieża Polaka upamiętniają liczne pomniki na placach przykościelnych: we Lwowie i Stanisławowie, a także m.in. w Bołszowcach, Brzuchowicach, Drohobyczu, Jaworowie, Mościskach, Nowym Jaryczowie, Samborze, Sokolnikach, Strzałkowicach, Truskawcu, Winnikach, Żółkwi.
18 października 1928 roku, 95 lat temu w lecznicy św. Józefa przy ul. Hożej w Warszawie zmarł generał Tadeusz Jordan-Rozwadowski, Szef Sztabu Generalnego Wojska Polskiego w 1920 roku. Opracował plan kontrnatarcia oraz koncepcję Bitwy Warszawskiej, której został głównym koordynatorem. Aresztowany po przewrocie majowym w 1926 roku, był więziony przez rok bez aktu oskarżenia w Wilnie, co wpłynęło negatywnie na stan jego zdrowia. Był jednym z najwybitniejszych polskich strategów oraz konstruktorów i wynalazców wojskowych. Został pochowany, zgodnie z ostatnią wolą, wśród swoich żołnierzy na Cmentarzu Obrońców Lwowa. Jego odnowiony grób jest jednak obecnie pusty. Według jednej z wersji w latach siedemdziesiątych XX wieku w obawie przed profanacją szczątki doczesne generała zostały przeniesione przez Polaków w bezpieczne na ten czas a niezidentyfikowane do dziś miejsce na terenie Cmentarza Łyczakowskiego.
20 października 1938 roku, 85 lat temu w Dolinie urodził się Janusz Popławski, polski gitarzysta, kompozytor, aranżer, publicysta i wydawca. Znany był z długoletniej współpracy z zespołem Niebiesko-Czarni, z którym występował i nagrywał od 1963 do 1976 roku. Zmarł w 2004 roku w Gdyni.
24 października 1558 roku, 465 lat temu we Lwowie w rodzinie mieszczańskiej urodził się Szymon Szymonowic, polski humanista i poeta okresu renesansu. Kształcił się w lwowskiej szkole katedralnej, w której jego ojciec, rajca lwowski Szymon z Brzezin był rektorem oraz w Akademii Krakowskiej. Był jednym z głównych organizatorów Akademii Zamojskiej. Dzięki swemu możnemu protektorowi Janowi Zamojskiemu uzyskał tytuł Poety Jego Królewskiej Mości. Zmarł w 1629 roku w Czernięcinie pod Zamościem, gdzie spędził ostatnie lata życia. Datę tę uważa się za koniec polskiego renesansu.
24 października 1843 roku, 180 lat temu w majątku Pieczeniegi w pobliżu Charkowa, urodził się Henryk Hektor Siemiradzki, polski malarz, przedstawiciel akademizmu w malarstwie europejskim. Jest autorem m.in. kurtyny „Parnas” w Teatrze Miejskim (w Operze) we Lwowie.
24 października 1897 roku przy Placu Akademickim we Lwowie został odsłonięty pomnik Aleksandra hr. Fredry, polskiego komediopisarza, zmarłego 15 lipca 1876 roku we Lwowie, w położonym naprzeciwko placu własnym dworku na Chorążczyźnie (dziś już nieistniejącym). Pomnik, który jest dziełem pochodzącego z Warszawy lwowskiego rzeźbiarza Leonarda Marconiego, powstał z inicjatywy lwowskiego Koła Literacko-Artystycznego. Od roku 1956 znajduje się na wrocławskim Rynku.
25 października 1780 roku w Obroszynie koło Lwowa zmarł Wacław Hieronim Sierakowski, arcybiskup lwowski obrządku łacińskiego w latach 1760-1780, konfederat barski, inicjator monumentalnej przebudowy wnętrza katedry lwowskiej w stylu barokowym. Umieścił na stałe w nowym ołtarzu głównym świątyni obraz Matki Boskiej Łaskawej, przeniesiony z usytuowanej na zewnątrz od strony ul. Halickiej kaplicy Domagaliczowskiej i w 1776 roku dokonał jego koronacji papieskimi koronami. Przez autora XVIII-wiecznych malowideł Stanisława Stroińskiego został uwieczniony w prezbiterium katedry na czele uroczystego orszaku w momencie ogłoszenia dekretu o łaskami słynącym obrazie Matki Boskiej Łaskawej. Urodzony w 1700 roku w Rabie Wyżnej na Podhalu hierarcha, przeżywszy lat 80, spoczął w podziemiach odnowionej jego staraniem katedry. Jego marmurowy pomnik z figurą leżącą, wystawiony cztery lata po śmierci przez następcę abp Ferdynanda Onufrego Kickiego, widnieje w Kaplicy Chrystusa Ukrzyżowanego (Jabłonowskich). Serce arcybiskupa zostało złożone w kościele pw. Matki Boskiej Śnieżnej we Lwowie, który podniósł do rangi kolegiaty.
27 października 1848 roku, 175 lat temu we Lwowie, w ufundowanym przez siebie gmachu Teatru Skarbkowskiego zmarł Stanisław Marcin hr. Skarbek, polski hrabia, ziemianin galicyjski, przemysłowiec, filantrop, mecenas kultury. Pierwotnie został pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim. Po czterdziestu latach, 8 maja 1888 roku, jego szczątki uroczyście przeniesiono do kaplicy w Drohowyżu koło Mikołajowa.
27 października 1953 roku, 70 lat temu w Krakowie zmarł Zdzisław Jachimecki, polski muzykolog, krytyk muzyczny i teatralny, kompozytor, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, członek PAU. Urodzony we Lwowie w 1882 roku kształcił się pod kierunkiem lwowskich pedagogów, m.in. Henryka Jareckiego i Stanisława Niewiadomskiego oraz na uniwersytecie w Wiedniu. Na równi z krakowianinem Adolfem Chybińskim, działającym we Lwowie, założył w Krakowie podwaliny pod rozwój polskiej muzykologii jako dyscypliny uniwersyteckiej.
29 października 1736 roku na szczycie kolumny, ufundowanej przed lwowskim kościołem oo. bernardynów przez Seweryna Józefa Rzewuskiego herbu Krzywda, dziedzica Oleska i jego małżonkę Antoninę z Potockich została umieszczona kamienna postać wyniesionego trzy lata wcześniej do chwały ołtarzy bł. Jana z Dukli. Kanonizacji patrona Korony i Litwy, miasta Lwowa oraz rycerstwa polskiego dokonał w 1997 roku Jan Paweł II. Wieńcząca kolumnę figura klęczącego na obłokach świętego zakonnika, przedstawionego w bernardyńskim habicie, z rękoma rozłożonymi w geście błagalnej modlitwy i zwróconą ku niebu głową, otoczoną promienistą aureolą została po II wojnie światowej zastąpiona ozdobnym wazonem.
29 października 1924 roku we Lwowie urodził się Zbigniew Herbert, polski poeta, eseista, dramaturg. Jego utwory zostały przetłumaczone na 38 języków. Zmarł w Warszawie w 1998 roku. Książę Poetów został upamiętniony w rodzinnym mieście dwiema tablicami: na fasadzie kamienicy przy ul. Łyczakowskiej 55, w której się urodził i spędził dzieciństwo oraz w kościele pw. św. Antoniego we Lwowie, w którym był ochrzczony.
30 października 1904 roku we Lwowie odbyła się uroczystość odsłonięcia na Placu Mariackim pomnika Adama Mickiewicza autorstwa Antoniego Popiela. Uczestniczyli w wydarzeniu przedstawiciele władz, liczne delegacje, rzesze lwowian oraz jako gość honorowy syn poety, Władysław Mickiewicz. Uświetniło je wykonanie przez połączone lwowskie chóry kantaty Stanisława Niewiadomskiego pt. „Pod kolumną wieszcza” do słów Kazimierza Przerwy-Tetmajera.
Przygotowała Joanna Pacan-Świetlicka
Tekst ukazał się w nr 19 (431), 17 – 30 października 2023
