Wyższe uczelnie lwowskie w latach 50. XIX wieku. Część 2

W XVII wieku wydział medycyny stanowił ważną część lwowskiej Akademii jezuickiej. Ten wydział znalazł się w strukturach uniwersyteckich przy ufundowaniu 21 października 1784 roku przez cesarza Józefa II nowego Uniwersytetu, tzw. Uniwersytetu Józefińskiego.

Jednak od 1817 roku Uniwersytet Józefiński miał tylko trzy wydziały, zaś w miejsce wydziału medycznego powołano Zakład medyczno-chirurgiczny, który działał osobno do 1894 r., kiedy to oficjalnie znów został przyłączony do Uniwersytetu jako czwarty wydział w jego strukturze.

W 1851 Zakład posiadał etaty dyrektora, siedmiu stałych profesorów, jednego docenta prywatnego i dwóch asystentów. Studiowało w nim 83 studentów i 23 studentki w szkole akuszerek. Były to studia trzyletnie. Na pierwszym roku studiowało 34 studentów, na drugim – 34, na trzecim – 15. Rzymskich katolików wśród studentów było 21, wśród akuszerek – 16. Grekokatolików wśród studentów było 3 i 2 akuszerki. Izraelitów (Żydów) było 62 osoby i 5 akuszerek. Na tych studiach jednoznacznie przeważali Żydzi.

Za dziesięć lat Zakład medyczno-chirurgiczny nieznacznie się zmienił. W 1860 dodano etaty jednego profesora nadzwyczajnego, jednego suplenta i dwóch ludzi (robotników) do pomocy. Studentów było tylko 74, akuszerek zaś 35. Zakład miał ogród botaniczny, sale do nauk anatomicznych, klinikę medyczną, klinikę chirurgiczną, osobne „infiknarium dla udzielenia praktycznej nauki o chorobach żeńskich, osobną salę dla udzielenia nauki w słabości oczu i sale nauki patologiczno-anatomicznej. Dla ćwiczeń trzymano zapas dostatecznej liczby trupów”.

Prawie bez zmian przetrwał lata 50. również Uniwersytet Lwowski. W roku 1859 jego skład był następujący: wydziałów było 3, ogólna liczba profesorów zwyczajnych stanowiła 19 i nadzwyczajnych – 5, docentów – 2, suplentów – 5, urzędników kancelarii – 1, służba – 5 osób. Do służby uniwersyteckiej należał też tzw. pedel, czyli zarządca ekonomiczny, który zawiadował sprawami gospodarskimi, również mechanik i ogrodnik w ogrodzie botanicznym. Studentów było nawet mniej niż w 1851 roku, mianowicie w półroczu zimowym 632 osoby, w półroczu letnim – 580 osób. Stypendia stanowiły 5.591 złr. w semestrze zimowym i 5.436 złr. w semestrze letnim. Według wyznania religijnego rzymskich katolików było 298 osób, grekokatolików – 271 osób, katolików ormiańskich – 7, prawosławnych – 9, ewangelików – 4, Żydów – 43. Według narodowości Niemców było 103, Węgrów – 1, Czechów – 7, Polaków – 192, Rusinów – 270, Włochów – 9, Ormian – 7, Żydów – 43.

Na wydziale teologicznym wykładano 15 przedmiotów, z nich jeden po niemiecku, jeden polsku i jeden po rusku, zaś 12 po łacinie. Na wydziale prawniczym – 20 przedmiotów, wszystkie po niemiecku. Na wydziale filozoficznym wykładano 32 przedmioty – wszystkie po niemiecku, z wyjątkiem literatury polskiej, języka starosłowiańskiego (cerkiewnosłowiańskiego), analizy poetów polskich (po polsku), Ewangelii, języka i śpiewu po rusku (ukraińsku).

Natomiast z roku na rok rosła liczba książek w bibliotece i okazów w muzeach i zbiorów uniwersyteckich. Biblioteka zawierała już 38.317 tomów (w 1859 było ich 34.450), 110 sztuk map geograficznych (w 1859 – 61) i 454 rękopisów (w 1859 – 312). Zbiór numizmatyczny i medali, zbiór przedmiotów artystycznych – 6 tomów rycin, 23 zeszyty litografii i 348 obrazów olejnych. Kolekcja minerałów składała się z 1027 sztuk z daru śp. Stanisława hr. Borkowskiego. Biblioteka była przekazana na użytek publiczny. Czytelnia była otwarta dla wszystkich pięć dni w tygodniu.

Gabinet naturalistyczny składał się z trzech sekcji, mianowicie sekcji mineralogicznej, botanicznej i zoologicznej. Ogród botaniczny posiadał oranżerię i osobne cieplarnie. Znajdowało się w nich 1.141 roślin w oranżerii i 1.314 – w cieplarni. W ogrodzie rosło 437 gatunków drzew i krzewów, również „wieczystych” roślin – 1369 gatunków, rocznych i dwurocznych roślin – 1040 gatunków”. Działała też szkoła ogrodnicza, teoretyczno-praktyczna, a uczniowie po egzaminach otrzymywali patent na zawód ogrodnika.

Muzeum fizykalne składało się ze zbioru 696 instrumentów rozmaitych i z 73 sztuk różnych narzędzi i sprzętów. Działało również laboratorium chemiczne.

Bardzo interesujące jest porównanie uniwersytetów lwowskiego i krakowskiego. W 1851 roku słynny Uniwersytet Jagielloński liczył tylko 376 studentów w półroczu zimowym i 363 studentów w półroczu letnim na 4 wydziałach. Wydział medyczny przynależał do uniwersytetu. Kwota stypendiów wynosiła tylko 396,5 złr. na półrocze. Na Uniwersytecie Jagiellońskim było zatrudnionych 33 profesorów, z nich 28 zwyczajnych, innych wykładowców – 16. Na uniwersytecie zatrudniono też 7 kancelarzystów i 21 osób służby.

Otóż w 1851 r. na Uniwersytecie Jagiellońskim studiowało prawie 2,5 razy mniej studentów niż na Uniwersytecie Lwowskim (924 osoby), ale profesorów było o 14. więcej (w Krakowie – 33, we Lwowie – 19). W 1852 roku na Uniwersytecie Jagiellońskim studiowało 252 studentów w półroczu zimowym i 219 w półroczu letnim. Stanowiło to prawie trzy razy mniej niż we Lwowie (698 osób). Jeśli dodać 106 studentów-medyków lwowskich, różnica będzie jeszcze większa (we Lwowie wydział medyczny działał osobno od Uniwersytetu).

Wśród studentów krakowskich katolików rzymskich było 198, grekokatolików – 3, ewangelików – 5, izraelitów – 13. Na wydziale teologicznym wszystkie wykłady były prowadzone w języku łacińskim, na wydziale medycznym – w języku polskim, na prawie – również w języku polskim i tylko trzy dyscypliny wykładano po niemiecku. Na wydziale filozoficznym sytuacja była podobna. Po niemiecku wykładano tylko dwa przedmioty, czyli historię literatury niemieckiej. Można wnioskować, że Uniwersytet Jagielloński miał charakter wyraźnie polski zarówno co do wykładów w języku polskim, jak i do liczby studentów Polaków. Tymczasem Uniwersytet Lwowski miał charakter niemiecki, zaś ponad połowę studentów stanowili Rusini (w 1852 we Lwowie studiowało 314 Rusinów i 255 Polaków). Polskość Uniwersytetu Jagiellońskiego można objaśnić wielowiekową tradycją, jak też tym, że w latach 1815–1846 istniała niepodległa Rzeczpospolita Krakowska z administracją polską, dopiero po nieudanym powstaniu krakowskim 1846 roku przyłączona do Imperium Austriackiego. W 1851 roku biblioteka Uniwersytetu Jagiellońskiego była znacznie bogatsza niż lwowska i liczyła 72.906 tomów druku, 1.041 atlasów, map, planów, 5.376 rękopisów. Trzeba jednak pamiętać, że część biblioteki Uniwersytetu Lwowskiego spłonęła podczas wydarzeń 2 listopada 1848 roku i obstrzału gmachu uniwersyteckiego przez artylerię austriacką.

Przy Uniwersytecie krakowskim od lat był bogaty ogród botaniczny – podobny we Lwowie założono dopiero w 1852 roku – oraz obserwatorium astronomiczne, którego we Lwowie w tym okresie wcale nie było.

We Lwowie i Krakowie działały też wyższe uczelnie techniczne. We Lwowie – Akademia Techniczna, w Krakowie – Instytut Techniczny i połączona z nim szkoła sztuk pięknych i muzyki.

Jurij Smirnow
Tekst ukazał się w nr 12 (352), 29 czerwca – 16 lipca 2020

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

X