26 listopada br. w Międzynarodowym Centrum Kultury w Krakowie została otwarta wystawa „Katedra ormiańska we Lwowie i jej twórcy”.
Są to fotografie malowideł ściennych autorstwa Jana Henryka Rosena (1892-1981), które zdobią katedrę ormiańską p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny we Lwowie. Ponadto wystawa porusza jeszcze jeden niezwykle ważny aspekt – rozbudowę świątyni, która została dokonana w pierwszej połowie XX wieku.
Ekspozycja unaocznia także sylwetki artystów krakowskich Franciszka Mączyńskiego (1874-1947) i Józefa Mehoffera (1869-1946), którzy zrobili olbrzymi wkład w przebudowę świątyni. Katedrę ormiańską budowano w trzech etapach: prezbiterium pochodzi z XIV wieku, nawa z XVIII wieku, zaś przedsionek z pierwszej połowy ubiegłego stulecia. Wtedy też katedra uzyskała wygląd ostateczny, który dotrwał do czasów współczesnych.
Najwięcej miejsca na wystawie poświęcono jednak malowidłom wykonanym przez Jana Henryka Rosena w latach dwudziestych XX wieku. Były one najważniejszym elementem w przebudowie świątyni ormiańskiej we Lwowie. Zobaczyć możemy m.in. takie dzieła artysty jak: „Św. Idzi broniący łani przed myśliwymi”, „Św. Katarzyna Aleksandryjska niesiona przez aniołów na Górę Synaj”, „Ustanowienie Najświętszego Sakramentu”, „Zwiastowanie”, „Pogrzeb św. Odilona”, „Hołd pasterzy betlejemskich”, „Gloryfikacja św. Jana Chrzciciela”, „Św. Krzysztof”, „Ukrzyżowanie”. Przedstawione na malowidłach postacie mają twarze znanych lwowian, wśród nich metropolity Szeptyckiego i abp. Teodorowicza. Na potrzeby wystawy została wykonana makieta katedry, która odtwarza nie tylko wygląd zewnętrzny, ale również wnętrze, w którym umieszczono specjalne lustro odbijające malowidła i mozaiki prezentowane na ekspozycji.
Oprócz dzieł Rosena, na wystawie przedstawione są oryginalne projekty rozbudowy świątyni, które zostały wykonane w 1908 roku przez architekta Franciszka Mączyńskiego. Przebudowę katedry ormiańskiej na początku XX wieku zainicjował abp Józef Teodorowicz. Miała ona na celu zastąpienie dekoracji barokowych na takie, które odwoływałyby się do tradycyjnych elementów sztuki ormiańskiej. Dodatkowo zwiedzający mogą zobaczyć zdjęcia mozaik Mehoffera. Jedna z nich przedstawia Trójcę Świętą, którą umieszczono w kopule katedry. Wkład krakowskich artystów w przebudowę świątyni symbolizuje wielowiekowy związek dwóch bliskich sobie miast – Lwowa i Krakowa.
Na stronie internetowej Międzynarodowego Centrum Kultury można przeczytać, że „wystawa będzie też okazją poznania wyjątkowości nieznanego szerzej w Polsce ormiańskiego obrządku i kilkusetletnich dziejów Ormian we Lwowie”. Dyrektor MCK prof. Jacek Purchla na wernisażu wystawy 25 listopada 2015 roku powiedział, że jest ona zachętą do zwiedzenia na żywo katedry ormiańskiej w Lwim Grodzie, która jest zabytkiem nie tylko na skalę europejską, ale i światową.
Od 2008 roku katedrę ormiańską restaurują konserwatorzy polscy i ukraińscy. Inicjatorem prac konserwatorskich jest Akademia Dziedzictwa, która działa pod nadzorem MCK i Małopolskiej Szkoły Administracji Publicznej Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie.
Wystawa „Katedra Ormiańska i jej twórcy” potrwa do 31 stycznia 2016 roku.
Andrzej Pietruszka
Tekst ukazał się w nr 23–24 (243–244) 18 grudnia 2015 – 14 stycznia 2016
