We Lwowie na placu Katedralnym, obok kaplicy Boimów otwarto wystawę fotograficzną poświęconą dziesięciu latom wspólnych polsko-ukraińskich prac konserwatorskich na Cmentarzu Łyczakowskim.
Inicjatorami i organizatorami wystawy wystąpiły Rada Miejska Lwowa, polskie Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego (MKiDN) i Warszawska Fundacja Dziedzictwa Kulturowego. W słowie wstępnym do wystawy zaznaczono, że wspólne prace były rozpoczęte w 2008 roku dzięki funduszom MKiDN. W ciągu dziesięciu lat udało się odrestaurować przeszło 80 szczególnie cennych pomników nagrobnych, będących świadectwem historii wielonarodowego Lwowa. Prace konserwatorskie w latach 2008-2012 prowadzone były przez Warszawskie Towarzystwo Opieki nad Zabytkami, zaś w latach 2013-2017 przez polską Fundację Dziedzictwa Kulturowego. Polsko-ukraińskie prace konserwatorskie realizowano we współpracy z Zarządem Ochrony Środowiska Historycznego Lwowskiej Rady Miejskiej. Nadzór konserwatorski sprawują ze strony ukraińskiej docent Jurij Ostrowski z Akademii Sztuk Pięknych we Lwowie, ze strony polskiej – profesor Janusz Smaza z warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych.
Przygotowanie planszy zorganizowano dzięki współpracy Wydziału Kultury Rady Miejskiej Lwowa i Aleksego Łozińskiego, konserwatora, przedstawiciela Fundacji Dziedzictwa Kulturowego we Lwowie. Doktor Michał Laszczkowski, prezes Fundacji Dziedzictwa Kulturowego, powiedział dla Czytelników Kuriera Galicyjskiego, że Fundacja organizuje i prowadzi liczne wieloletnie projekty konserwatorskie na terenie Ukrainy, nie tylko we Lwowie, ale też w Łucku, Ołyce, Kamieńcu Podolskim, Żółkwi, Kutach. Fundacja prowadzi prace konserwatorskie również na Cmentarzu Katolickim w Brześciu na Białorusi, Cmentarzu Tatarskim w Studziance na Podlasiu, Cmentarzu Żydowskim przy ul. Okopowej w Warszawie. Zakończono prace terenowe w ramach wieloletniego programu inwentaryzacji nagrobków polskich na cmentarzach dawnych Inflant Polskich na Łotwie.
Kolegiata Świętej Trójcy w Ołyce została zbudowana w latach 1635-1640 z fundacji rodu Radziwiłłów według projektu włoskiego architekta Giovanniego Malverny. Kolegiata pomimo dewastacji jest wyjątkowym zabytkiem sztuki sakralnej okresu wczesnego baroku, stanowiącym zarówno element polskiego, jak i ważny element ponadlokalnego, europejskiego dziedzictwa kulturowego. Prace restauratorsko-konserwatorskie w kościele stanowią największe i najtrudniejsze wyzwanie, stojące przed Fundacją. Stan techniczny wyposażenia, jak i stan samej bryły był katastrofalny. Rozpoczęty w 2013 roku projekt ratowania tego cennego zabytku z powodu ogromnej dewastacji oraz konieczności podjęcia niezbędnych prac będzie trwał przez wiele lat. Przeprowadzono również prace po odwodnieniu fundamentów rzymskokatolickiej katedry w Łucku. Odkryto unikatowe krypty pięciometrowej wysokości. Jedna z tych krypt-kaplic zostanie dopasowana na Muzeum Diecezjalne.
W cerkwi na terenie Włodzimierza Wołyńskiego trwają prace konserwatorskie na grobie Adama Kisiela, ostatniego XVIII-wiecznego prawosławnego senatora Rzeczypospolitej.
W kościele pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Kutach od 2014 roku prowadzone są prace konserwatorskie wspólnie z Towarzystwem Tradycji Akademickiej. Jest to kontynuacja prac wykonywanych w latach 1997-2001 i przerwanych z powodu braku kosztów. Prace konserwatorskie w 2016 roku polegały na rekonstrukcji warstwy malarskiej na południowej ścianie nawy kościoła. Projekt zrealizowany dzięki środkom MKiDN.
W kolegiacie pw. Świętego Wawrzyńca w Żółkwi w ramach II etapu prac konserwatorskich prowadzona jest renowacja unikatowego fryzu kamiennego. Zadanie realizuje zespół konserwatorski pod kierunkiem Andrzeja Kazberuka. Prace sfinansowano ze środków MKiDN oraz Senatu Rzeczypospolitej Polskiej. Ponadto firmy Xervon Polska Sp. z o.o. z Piaseczna oraz Termokor Kaefer Sp. z o.o. z Rogowca przekazały na rzecz prac konserwatorskich kilkanaście ton rusztowań, niezbędnych do przeprowadzenia wyżej wymienionych prac.
Kolejnym miejscem prac konserwatorów polskich jest barokowy zespół klasztorny oo. dominikanów w Kamieńcu Podolskim, którego integralną częścią jest kościół pw. św. Mikołaja Biskupa. Zespół budowli powstał na początku XVII wieku i został odbudowany w wieku XVIII po zniszczeniach w czasach wojen tureckich. Degradacji oryginalnej struktury, zachowanego wystroju malarskiego i wyposażenia dopełnił pożar w 1993 roku. W latach 90. XX wieku świątynię zwrócono wiernym, a od 1998 roku remontowano staraniem oo. Paulinów, pełniących w nim posługę duszpasterską. Od 2012 roku Fundacja Dziedzictwo Kresowe realizuje wieloletnie prace konserwatorskie w tej świątyni. W 2016 roku zakończono renowację nawy głównej, odnowiono rokokową dekorację sztukatorską, przeprowadzono prace pozłotnicze detalu sztukatorskiego. Zbadano zachowane fragmenty polichromii w kaplicach bocznych. Prace prowadzą trzy zespoły konserwatorów. W 2017 roku rozpoczęto remont i odnowienie kaplic bocznych. Prace finansuje Senat Rzeczypospolitej Polskiej, MKiDN oraz polskie firmy prywatne.
Prace konserwatorskie na tych wszystkich obiektach są wieloletnie i zaplanowane na wiele następnych etapów. Ważnym zadaniem dla Fundacji Dziedzictwa Kulturowego jest promocja wykonanych prac i współpraca z ukraińskimi kolegami – konserwatorami zabytków. W wielu zespołach konserwatorskich pracują oni wspólnie obok siebie. Takiej promocji służy wystawa fotograficzna w centrum Lwowa, a także m.in. film o polskich pomnikach we Lwowie pod tytułem „Pomniki dawnego Lwowa” w reżyserii Artura Jaworskiego, zrealizowany przez Fundację, a sfinansowany przez MKiDN.
Jurij Smirnow
Tekst ukazał się w nr 15 (283) 15-28 sierpnia 2017
