19 lipca 2014 roku w Rumunii obyły się uroczystości upamiętniające założenie 180 lat temu polskiej wsi Nowy Sołoniec. Migracje przodków dzisiejszych górali polskich w Nowym Sołońcu rozpoczęły się przed wiekami z pogranicza Śląska i Małopolski na ziemię czadecką. W 1803 roku wyruszyli z Kotliny czadeckiej na Bukowinę.
Długą i ciężką drogą przebyli górale, nim osiedlili się nad potokiem Sołoniec. W 1834 roku na podstawie protokołu spisanego pomiędzy rodzinami góralskimi z Hlibokiej a zarządem gospodarczym majątku w Solce przydzielone kolonistom ziemię, pastwiska i lasy. Tak w dolinie Sołońca powstała wieś Nowy Sołoniec.
Stopniowo górale zagospodarowywali się; w wyniku przyrostu naturalnego znacznie zwiększyła się ich liczebność, a to spowodowało, że w latach 1888-1889 12 rodzin wyemigrowało do Brazylii, a w latach 1895-1910 – dalszych 40 rodzin wyjechało do Bośni, później przenosili się też do innych wsi i przysiółków bukowińskich: Piotrowiec, Arszycy, Panki, Laurenki, Dunawca i innych.
Liczba ludności polskiej w Nowym Sołońcu wzrastała: w 1880 roku mieszkało tam 648, w 1890 roku – 725, w 1900 roku – 871, w 1910 roku – 813, w 1930 roku – 900, w 1949 roku – 958. Okres pierwszej wojny światowej był dla wsi niezwykle trudny: wojska rumuńskie zajęły całą Bukowinę. Wprowadzono język rumuński jako urzędowy. Nauczyciele i urzędnicy zdawali egzamin ze znajomości rumuńskiego, aby utrzymać się w pracy. Nazwiska polskie zapisywano pisownią rumuńską.
Następna wojna również nie oszczędziła wsi. Cały Nowy Sołoniec ewakuowano w 1944 r. do Bukowiny północnej (radzieckiej); ludność powróciła jesienią tegoż roku. Zastali zniszczone gospodarstwa, kościół, plebanię, domy mieszkalne. W latach 1946-47 zorganizowano transporty repatriacyjne do Polski. Wyjechały 523 osoby. Do tych strat dodać należy 90 osób zmarłych na tyfus i 60 zaginionych w czasie wojny. Pozostało około 527 osób. Następne lata to nacjonalizacja gospodarstw prywatnych i nieudane próby utworzenia kołchozów. Lasy prywatne przeszły jednak na własność państwa, zaś urzędowa wymiana pieniędzy wpłynęła na dalsze pogorszenie warunków życia.
Obecnie w Nowym Sołońcu mieszka około 900 osób, w tym 700 Polaków wyznania rzymsko-katolickiego. 200 osób – to ludność ukraińska wyznania grecko-katolickiego. Zarówno dorośli jak i dzieci posługują się gwarą polską, również Ukraińcy mieszkający tutaj znają polską gwarę. We wsi są sklepy, kuźnia, małe warsztaty stolarskie, kilku cieśli. Dawniejsi Nowosołonczanie pracowali w kopalni soli we wsi Kaczyka. W centrum wsi jest kościół, ośrodek zdrowia, Dom Polski. W części ukraińskiej, zwanej Majdanem, jest cerkiew greckokatolicka. Mieszkańcy wsi utrzymują się z pracy na roli, hodowli bydła i owiec.
Nowy Sołoniec położony jest w środkowej części województwa suczawskiego w Rumunii. Od Suczawy odległy jest o 48 km. Najbliższym ośrodkiem miejskim jest Gurahumora.
Wędrówka polskich górali nie wpłynęła na ich poczucie tożsamości, którzy są dumni ze swego pochodzenia. Pielęgnują do dziś język, wiarę, przywiązani są do polskich obyczajów i wartości. Z godnością i czczą obchodzili swoje Święto. Organizatorem wydarzeń był Związek Polaków w Rumunii.
Część oficjalna obchodów odbyła się w nowym Domu Polskim w Nowym Sołońcu, tam miała miejsce prezentacja dwujęzycznej monografii „Nowy Sołoniec. Dzieje wsi i parafii” autorstwa ks. Alfonsa Zielonki – pochodzącego z Nowego Sołońca, aktualnie doktoranta Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II.
Na zakończenie odbył się także program artystyczny miejscowego zespołu „Sołonczanka”, po którym wystąpili między innymi „Dolina Nowego Sołońca” i „Tajdany” – zespoły, których członkowie są potomkami Polaków z Nowego Sołońca.
Helena Krasowska
Tekst ukazał się w nr 14-15 (210-211) za 19-28 sierpnia 2014
Helena Krasowska
Dr hab. Helena Krasowska, prof. IS PAN jest językoznawcą. Urodziła się we wsi Panka na Bukowinie. Zainteresowania naukowe: dialektologia, socjolingwistyka, etnologia, folklorystyka, problemy językowe i kulturowe pogranicza, mniejszości narodowe, Polacy na Wschodzie, bukowinoznawstwo. Jest autorką wielu publikacji w zakresie językoznawstwa. Witryna internetowa: http://krasowska.org.pl/
