Młode stowarzyszenie Res Carpathica i Fundacja Pomoc Polakom na Wschodzie już po raz drugi zorganizowało dużą konferencję poświęconą Karpatom Wschodnim. W Stanisławowie i w Rafajłowej spotkali się specjaliści z dziedziny historii, architektury, etnologii, kultury, turystyki miejsc położonych w Karpatach wschodnich.
Res Carpathica po raz pierwszy zorganizowała konferencję w 2017 roku. Poświęcona wówczas była 80. rocznicy wydania „Prawd starowieku”, pierwszej części cyklu na „Na wysokiej połoninie” Stanisława Vincenza. Jan Skłodowski, prezes stowarzyszenia, postanowił powtórzyć udany projekt dwa lata później. Podobnie jak przy pierwszej edycji do Stanisławowa przybyła czterdziestoosobowa grupa z Polski. Znawcy Karpat i członkowie Stowarzyszenia Res Carpathica przybyli z Warszawy, Krakowa, Gdańska, Łodzi, Lublina, Krosna, a nawet z Paryża i Genewy.
Uroczyste otwarcie i pierwszy panel odbyły się w auli uniwersytetu w Iwano-Frankiwsku. Stanisławowska uczelnia była już po raz drugi współorganizatorem wydarzenia. Zebranych przywitali Ihor Cependa, rektor uniwersytetu, Maria Osidacz, dyrektor Centrum Kultury Polskiej i Dialogu Europejskiego, i Jan Skłodowski.
– Dziedzictwo kulturowe Karpat jest naszym wspólnym dziedzictwem. Nie tylko ostatnich dziesięcioleci, ale sięga ono końca XVIII wieku – zaznaczył Jan Skłodowski. – Ta konferencja jest próbą uhonorowania całej wspólnoty kulturowo-cywilizacyjnej, która zapoczątkowana została wiele stuleci temu w postaci niegdyś naszego wspólnego państwa.
Pierwszy panel otworzył referatem „Powstanie i działalność Muzeum Pokuckiego w Stanisławowie w latach 1929-39” Jarosław Krasnodębski, doktorant Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. Dzień wcześniej Krasnodębski zaprezentował się jako znawca Stanisławowa, gdyż oprowadzał uczestników konferencji z Polski uliczkami urokliwego miasta. Dr Krzysztof Duda z krakowskiej Akademii Ignatianum wygłosił referat „Tadeusz Wilczyński na Połoninie Pożyżewskiej”. Kandydat sztuk, Ołena Kozakewycz z Instytutu Ludoznawstwa Narodowej Akademii Nauk Ukrainy przedstawiła muzea sztuki ludowej na mapie turystycznej Huculszczyzny. Etnolodzy wystąpili tego dnia w silnej grupie. Zaprezentowali wyniki badań w ramach współpracy polskich i ukraińskich badaczy Huculszczyzny w ramach projektu „Huculszczyzna – antropologiczne obszary pamięci”. Jest to rezultat badań grantowych realizowanych przez Narodowy Program Rozwoju Humanistyki. Odbyło się wspólne wystąpienie prof. Lecha Mroza z Uniwersytetu Warszawskiego i docenta Petro Kostiuczoka z Uniwersytetu Podkarpackiego im. Wasyla Stefanyka „Antropologiczna pamięć Huculszczyzny”. Roman Czmełyk, dyrektor Lwowskiego Muzeum Historycznego, omówił narracje muzealne na Huculszczyźnie. Jak się okazało, ta część wywołała najżywsze reakcje, dwie osoby zadały pytania dotyczące Huculszczyzny, ale wybiegające poza terytorium Ukrainy. Dyskusja dotyczyła rumuńskiej Huculszczyzny i Hucułów. Znawczyni historii ośrodka kuracyjnego doktora Tarnawskiego wygłosiła referat o swej ukochanej lecznicy, jako o determinancie rozwoju turystycznego Kosowa w latach 1893–1939.
Drugi panel tego dnia odbył się w progach współorganizatora konferencji Centrum Kultury Polskiej i Dialogu Europejskiego w Iwano-Frankiwsku. Tę część otworzyły iwanofrankiwszczanki – dr Zoriana Łukomska z Uniwersytetu Nafty i Gazu mówiła o inwentaryzacji architektury turystycznej w górskiej dolinie Prutu w ramach współpracy między polskimi a ukraińskimi uniwersytetami, natomiast Łarysa Poliszczuk skupiła uwagę słuchaczy na degradacji obiektów turystycznych z okresu międzywojennego oraz na próbach ich rewitalizacji. Prekursorzy powojennych badań architektury kosowskiej lecznicy Katarzyna Tur-Marciszuk i dr Włodzimierz Witkowski wygłosili wspólny referat, podzielony na dwie części, „Architektura Zakładu Przyrodoleczniczego dr. Apolinarego Tarnawskiego na tle architektury Kosowa”. Członek Stowarzyszenia Res Carpathica dr Dariusz Dyląg wygłosił referat „Zdrój burkucki dawniej i dziś”. W trakcie konferencji był reprezentowany również Lwów – kandydat architektury Tetiana Kłymeniuk z lwowskiej politechniki miała wystąpienie poświęcone sylwetce architekta Jana Bagieńskiego, natomiast docent Bohdana Czich-Knysz z Lwowskiej Narodowej Akademii Sztuki poświęciła wystąpienie na korelacje miedzy turystyką a sztuką ludową Huculszczyzny. Tego dnia dumnie zaprezentowała się również Genewa. Dr Stanisław Zawodnik ze Związku Polskiego w Genewie zaprezentował sylwetkę prekursora badań karpackich Baltazara Hacqueta de la Motte.
Pierwszego dnia otwarto również dwie wystawy poświęcone fotografii Karpat wschodnich. Na uniwersytecie zaprezentowano zdjęcia z cyklu „Huculszczyzna – antropologiczne obszary pamięci”. Jacek Wnuk zaprezentował w CKPiDE efekt swojej wieloletniej pracy fotograficznej pod tytułem „Karpaty wschodnie”. Czarnobiałe fotografie pokazujące różne oblicza Karpat ukraińskich Wnuka będą tam wystawione do 15 sierpnia.
Drugi dzień obrad przeniósł się do Rafajłowej, obecnie nazywaną Bystrzycą (po ukraińsku Bystrycia). Jest to miejsce szczególne, gdzie II Brygada Legionów stoczyła bitwę z Rosjanami w 1915 roku, i miejsce szczególnych zainteresowań Res Carpathica. Dr Włodzimierz Witkowski z Politechniki Łódzkiej zaprezentował huculskie cerkwie w karpackich letniskach. Pojawił się również motyw lwowski. Dziennikarz Andrzej W. Kaczorowski wygłosił referat „Lwowska i wschodniokarpacka działalność Ignacego Kozielskiego (1882-1964)”. Zasłużony filmowiec Waldemar Czechowski zaprezentował film poświęcony kolejnej karpackiej legendzie. Uczestnicy Warsztatów Rafajłowskich obejrzeli dzieło „Stanisław Vincenz i jego Huculszczyzna”. W Bystrzycy ponadto w Domu Kultury odbył się wernisaż wystawy Jana Szarana „Moje bazgroły. Kościółki, cerkiewki i widoki górskie”. Odbył się tam również koncert dla uczestników i mieszkańców wsi.
Rafajłowicze ostatni dzień poświęcili na piesze wycieczki. Uczestnicy podzielili się na trzy grupy turystyczne i mogli odpocząć po dwóch bardzo intensywnych dniach konferencyjnych.
Warsztaty Rafajłowskie stają się wydarzeniem cyklicznym. Prezes Stowarzyszenia Res Carpathica Jan Skłodowski jest inicjatorem Spotkań na Pokuciu, a sama Rafajłowa jest mu szczególnie bliska. Jest autorem książki „Rafajłowa – huculska wieś w Karpatach Wschodnich”. Jak przyznaje, jego fascynacja jest niemal wielopokoleniowa, bo w 1935 roku jego ojciec był tu na obozie harcerskim i przywiózł do domu opowieści o Hucułach i polskim czynie legionowym.
Tradycyjnie uczestnicy wyjazdu odwiedzają miejsca pamięci na szlaku bojowym II Legionu Polskiego, na przykład w Zielonej. Uczestniczyli również we mszy świętej w Nadwórnej.
Współorganizatorami Warsztatów Rafajłowskich były ze strony ukraińskiej Centrum Kultury Polskiej i Dialogu Europejskiego w Iwano-Frankiwsku, Uniwersytet Podkarpacki im. Stefanyka i Rada Wiejska w Bystrzycy, ze strony polskiej – Fundacja Pomoc Polakom na Wschodzie, Instytut Kulturoznawstwa Akademii Ignatianum. Wydarzenie wsparł Senat Rzeczypospolitej Polskiej, patronatem honorowym objął Konsulat Generalny RP we Lwowie. Wydarzenie odbyło się w dniach od 5 do 9 czerwca. Patronem Warsztatów Rafajłowskich był Kurier Galicyjski.
Wojciech Jankowski
{gallery}gallery/2019/rafajlowa_spotkania{/gallery}
