Przy pomniku upamiętniającym walki w obronie Lwowa w latach 1918-1920 w Rzęsnej (ukr. Riasne – dawn. Rzęsna Polska, obecnie jedna z dzielnic we Lwowie), we wrześniu wykonano prace zabezpieczające.
Tuż obok drogi Lwów – Jaworów stoi pomnik, który został odsłonięty 22 listopada 1932 r. wykonany według projektu architekta Wincentego Rawskiego z udziałem rzeźbiarza Bronisława Sołtysa. Kompozycja składa się z dwóch zasadniczych części. W części dolnej jest wysoki, zwężający się trzon z tablicą inskrypcyjną od strony południowej (nie zachowana), osadzony na dwustopniowej podstawie. Na niej prostokątny trzon ozdobiony z czterech stron płaskorzeźbami przedstawiającymi uskrzydlonego rycerza w zbroi z mieczami (połamane z ubytkami). Trzon zwieńczony ozdobnym fryzem składającym się z czterech narożnych przedstawień orłów (z dużymi ubytkami). Pomiędzy nimi girlandy z liści laurowych. Po środku w zwieńczeniu krzyż (niezachowany).
Dolna część pomnika wykonana jest z kamiennych głazów z piaskowca, o płaszczyznach z naturalnymi przełamami. Zewnętrzna warstwa tworzy rodzaj okładziny cokołu. Wnętrze wypełnione – niewłaściwie – nieregularnymi głazami kamiennymi, żwirem i zaprawą piaskowo-cementową. Górna część, w tym płaskorzeźby, wykonane w formie wielu odlewów w zaprawach piaskowo- i żwirowo-cementowych. Wnętrze wypełnione podobnie jak w cokole.
Mimo doraźnych działań miejscowych Polaków, zwłaszcza Polskiego Towarzystwa Opieki nad Grobami Wojskowymi i wieloletnich rozmów wszystkich zainteresowanych stron w ratowaniu pomnika stan zachowania pogarszał się. W wyniku zaniedbań, wandalizmu i częściowo niewłaściwych technologii wykonania trzon pomnika groził upadkiem i zniszczeniem.
We wrześniu br. grupa pracowników Służby Ochrony i Kontaktu Konsulatu Generalnego RP we Lwowie: Marcin Kunicki, Jerzy Olpiński, Tomasz Matecki, Miłosz Sobuś, Jacek Mokrzycki, pod opieką konsula generalnego Jarosława Drozda, przy wsparciu organizacyjnym konsula Marcina Zieniewicza i pod kierownictwem zawodowym prof. Janusza Smazy, z własnej inicjatywy wykonała szereg prac ratujących pomnik. W pierwszej kolejności usunięto samosiejki wraz z korzeniami oraz naniesioną przez wiatr ziemię i zdezintegrowaną zaprawę mineralną. Najbardziej zniszczone fragmenty cokołu odbudowano w zakresie zabezpieczającym stabilność trzonu. Zaprawami mineralnymi wypełniono również wszystkie szczeliny i fugi między kamieniami. Z funduszy Konsulatu Generalnego RP zakupiono m. in.: piasek, cement, podstawowe narzędzia budowlane. Zorganizowano część surowca kamiennego „z odzysku”. Konsulat udostępnił również transport. Pozostały surowiec kamienny zakupił jeden z uczestników prac.
Bardzo aktywny udział w pracach wziął również właściciel terenu, na którym znajduje się pomnik – pan Andrzej Gałeczka – udostępnił zaplecze budowlane w postaci swojej posesji prywatnej.
Prace powyższe mają charakter interwencyjny. Zabezpieczają pomnik na jakiś czas. Niezbędne są jednak kompleksowe prace remontowo-budowlane, włącznie z pracami konserwatorsko-rekonstrukcyjnymi. Niezależnie od wszystkiego należałoby w najbliższym czasie wykonać najprostszą kładkę – mostek umożliwiający dojście do pomnika, a także posadzić ozdobną roślinność.
Janusz Smaza
Tekst ukazał się w nr 21 (217) za 18-27 listopada 2014
