W dniach 17–21 września w Przemyślu po raz pierwszy odbyły się warsztaty polsko-ukraińskie, poświęcone wspólnemu kulturowemu dziedzictwu pogranicza.
Nazwa wydarzenia „Znane i nieznane” nawiązuje do jego głównego celu – znaleźć i ponownie odtworzyć zjawiska i postacie, które cementują stosunki polsko-ukraińskie i są przykładem konstruktywnego współdziałania obu narodów, a także aktualizują kwestię wspólnego dziedzictwa polsko-ukraińskiego pogranicza oraz jego wpływu na budowanie współczesnych więzi społecznych.
Na warsztaty, zorganizowane przez Stowarzyszenie Absolwentów i Przyjaciół Państwowej Wyższej Szkoły Wschodnioeuropejskiej w Przemyślu, przyjechało 30 dziennikarzy i przedstawicieli organizacji pozarządowych ze wszystkich zakątków Ukrainy (Kijów, Charków, Odessa, Czernihów, Lwów, Drohobycz, Iwano-Frankiwsk i inne miasta).
Otwarcia warsztatów dokonała koordynator projektu dr Małgorzata Kuźbida, która powiedziała, że pomysł warsztatów należy do osób związanych z Wyższą Szkołą Wschodnioeuropejską, które mieszkają w Przemyślu i często nie mają więzi rodzinnych na Ukrainie, ale zachwyciły się tym krajem i zrozumiały że „jesteśmy tak blisko, a jednocześnie tak daleko”. Także rektor dr Paweł Trefler zauważył, że fakt, iż warsztaty odbywają się właśnie w Przemyślu, jest bardzo ważny i symboliczny tak dla uczelni, jak i dla niego osobiście, ponieważ to miasto ma ogromne doświadczenie polsko-ukraińskiego współżycia w przeciągu wieków i właśnie może i powinno stać się centrum dialogu.
Uczestnicy warsztatów mieli zajęcia tematyczne z literatury, etnologii, socjologii, historii, polityki, sztuki oraz historii polsko-ukraińskiego pogranicza z udziałem polskich naukowców i działaczy. Tak Szymon Modrzejewski oraz dr Olga Solarz ze stowarzyszenia „Magurycz” podzielili się doświadczeniem ratowania przed zniszczeniem starych ukraińskich cerkwi i cmentarzy na terenie Polski, dr Jan Skłodowski zaprezentował wielokulturową przestrzeń Huculszczyzny, wykładowcy PWSW dr Jan Zięba i dr Piotr Długosz opowiedzieli o literaturze pogranicza i przedstawili narodowe stereotypy Polaków i Ukraińców, dr Katarzyna Dzierżawin przedstawiła Centrum nauki, kultury i języka polskiego PWSW.
Niektóre zajęcia przechodziły w ostre dyskusje wokół kontrowersyjnych tematów historycznych, jak np. debata z publicystą Wiesławem Romanowskim dotycząca jego książki „Bandera. Ikona Putina” oraz dysputa z dr. Stanisławem Stępniem o zbrodniach uczynionych na rzecz narodu. Jak zauważył publicysta, polsko-ukraińska historia jest zbyt skomplikowana i wspólnego punktu widzenia na sporne problematyczne aspekty naszej wspólnej przeszłości nigdy nie uda się znaleźć, ale co najważniejsze – trzeba nauczyć się słyszeć każdą ze stron i skupić się na konstruktywnym doświadczeniu historycznym, przenosząc go w przyszłość.
Warsztaty skierowane są do dziennikarzy i przedstawicieli organizacji pozarządowych, bo to właśnie oni kreują opinię publiczną i są w stanie oprzeć się licznym fejkom i negatywnej informacji na temat stosunków polsko-ukraińskich i dziedzictwa, które obecnie zalewają przestrzeń medialną. Lwowski dziennikarz Igor Konopenko podkreślił, że teraz ważnym jest bezpośrednie przekazanie informacji od ukraińskich mediów polskim dziennikarzom i otrzymywanie informacji dotyczącej Ukraińców od polskich mediów, ponieważ „tylko łącząc dwa punkty widzenia możemy naprawdę mówić o wspólnych projektach i działalności, znaleźć wspólną płaszczyznę, ponieważ większość ukraińsko-polskich portali informacyjnych teraz, niestety, działa praktycznie w formacie opisu wiadomości, często negatywnych, bez analityki i skoncentrowania się na tym co łączy”.
Wydawca z Czernihowa Petro Antonenko nazywa Polskę „naszą byłą sąsiadką w celi w obozie socjalistycznym” i zauważa, że doświadczenie Polski, której udało się dość szybko przeprowadzić reformy, jest dla Ukrainy „bardzo przydatne we wszystkich aspektach – politycznym, gospodarczym, duchowym itp.”, takie zaś warsztaty dają możliwość zapoznania się z polskimi doświadczeniami transformacji przestrzeni informacyjnej, która teraz na Ukrainie jest „zupełnie nie taką, jaka powinna być w niepodległym demokratycznym państwie europejskim”.
Dzień trzeci warsztatów, 19 września, został poświęcony turystycznemu zwiedzaniu zabytków Przemyśla i okolic, podczas którego ukraińscy goście mieli okazję zapoznać się z miejscami wspólnego kulturowego i historycznego polsko-ukraińskiego dziedzictwa – kościołami i cerkwiami, klasztorami, muzeami oraz twierdzą Przemyśl. Podsumowanie warsztatów odbyło się podczas wspólnej debaty z udziałem posła na Sejm RP, członka polsko-ukraińskiej grupy parlamentarnej Wojciecha Bakuna, zastępcy prezydenta miasta Janusza Hamryszczaka oraz dra Stanisława Stępnia.
22 września uczestnicy warsztatów zwiedzili polsko-ukraińskie zabytki historyczne Lwowa, biorąc udział w wycieczce, którą poprowadził artysta fotografik Andrij Kiś.
Na podstawie wyników warsztatów organizatorzy planują napisać memorandum, które, według dr Małgorzaty Kuźbidy, „będzie podsumowaniem dla nas, zostanie wysłane do Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Otrzymają go również wszyscy posłowie Ziemi Przemyskiej oraz ambasadorowie, czyli pan Deszczycia i pan Piekło”. Na podstawie tego memorandum zaplanowano założyć Wschodnioeuropejskie Centrum Dialogu w Przemyślu.
Uczestnikami obecnych warsztatów byli głównie ukraińscy dziennikarze i przedstawiciele organizacji pozarządowych, strona polska wystąpiła jako prelegenci. Na kolejnych polsko-ukraińskich spotkaniach w Przemyślu, które będą odbywać się co dwa lata, równowaga grup organizatorów zostanie odnowiona i oferta rozszerzy się również na polskich i ukraińskich wykładowców, żeby sprawa kreacji pozytywnego wizerunku stosunków polsko-ukraińskich i wspólnego dziedzictwa rozprzestrzeniała się po obu stronach granicy.
Natalia Tkaczyk
Tekst ukazał się w nr 18 (286) 29 września – 16 października 2017
