Efektem współpracy polskich i rumuńskich archiwistów jest bogaty wybór dokumentów „Polscy uchodźcy w Rumunii 1939-1947. Dokumenty z Narodowych Archiwów Rumunii”.
17 września 1939 roku wschodnią granicę Rzeczypospolitej na całej długości przekroczyła Armia Czerwona. Władze polskie – prezydent, premier, naczelne dowództwo – podjęły decyzję o ewakuacji do Rumunii. Po przekroczeniu granicy zarówno władze cywilne, jak i wojskowe, mimo wcześniejszej zgody na przepuszczenie ich na Zachód, zostały internowane. O tych wydarzeniach opowiada najnowsza publikacja Instytutu Pamięci Narodowej, wydana wspólnie z Narodowymi Archiwami Rumunii oraz Instytutem Ścigania Zbrodni Komunistycznych i Pamięci o Rumuńskim Wychodźstwie. Jest to monumentalne, dwutomowe, dwujęzyczne wydawnictwo, którego nie może ominąć nikt, kto na poważnie zajmuje się historią Polski i Europy XX wieku.
Rumuni we wrześniu 1939 roku udzielili schronienia dziesiątkom tysięcy obywateli polskich – wojskowych, cywili, urzędników najwyższej rangi z prezydentem Ignacym Mościckim, premierem gen. Felicjanem Sławojem Składkowskim i Naczelnym Wodzem marszałkiem Edwardem Rydzem-Śmigłym. Na temat pobytu Polaków w Rumunii toczyły się długie i skomplikowane negocjacje. Ich trudność była spowodowana przede wszystkim bliskimi stosunkami miedzy Bukaresztem i Berlinem. Szczególnie delikatna była kwestia pobytu i możliwości wyjazdu z Rumunii – do którego w końcu nie doszło – głównego architekta polskiej przedwrześniowej polityki zagranicznej – ministra Józefa Becka.
W zbiorach Narodowych Archiwów Rumunii znajduje się bogata kolekcja dokumentów dotyczących polskich uchodźców. W 2008 roku rozpoczęła się wspólna – polskich i rumuńskich naukowców – praca nad ich opracowaniem. Pierwotnie wybrano półtora tysiąca dokumentów, ostatecznie do książki weszło 302 pochodzących z lat 1939-1947, przy czym większość dotyczy dwóch pierwszych lat tego okresu. Warto podkreślić, że na wniosek dyrektora Narodowych Archiwów Rumunii publikację dedykowano pamięci Janusza Kurtyki.
Polscy uchodźcy w Rumunii 1939 – 1947
Dokumenty z Narodowych Archiwów Rumunii
IPN
Warszawa–Bukareszt
2013
