Niech żyje Galicyjska Republika Rad! Teren, objęty administracją GSRR, pl.wikipedia.org

Niech żyje Galicyjska Republika Rad!

Takie hasła z pewnością w lipcu 1920 roku widniały na ulicach Tarnopola, Złoczowa czy Buczacza. Obecnie mało kto o tym wie i prawie się nie mówi i nie pisze, że na szablach Budionnego w 1920 roku przyniesiono do Galicji Republikę Rad – Galrewkom (skrót od Galicyjski Rewolucyjny Komitet).

Na początku lipca 1920 roku lwowska prasa zamieściła krótką notatkę o następującej treści:

Wschodnio-galicyjski sowiecki (!) rząd w Kijowie (??)

„Prikarpatskaja Ruś” dowiaduje się z Kijowa, że zjeżdżają tam członkowie „wschodnio-galicyjskiego sowieckiego rządu” (!!). Przybyli mianowicie do Kijowa galicyjscy komuniści: Rybak, Baran i Lewicki. Naznaczono im kwaterę w domu pod l. 41 na Chreszczatyku.

Wołodymyr Zatonśkyj, pl.wikipedia.org

Galicyjski Komitet Rewolucyjny – „Galrewkom” – proklamowany został przez niewielką grupę komunistów w lipcu 1920 r. i okazał się jedynie epizodem w dziejach tych terenów. Jej powstanie ogłosił 15 lipca 1920 r. w Kijowie Galicyjski Komitet Rewolucyjny, który stanowił rząd Galicyjskiej Socjalistycznej Republiki Rad (GSRR). Jego przewodniczącym był ukraiński komunista Wołodymyr Zatonśkyj, wcześniej minister Ukraińskiej SRR, a w tym czasie szef polityczny 14 armii. W skład Galrewkomu wchodzili ponadto Mychajło Baran (zastępca przewodniczącego), M. Łewyćkyj, K. Łytwynowycz i I. Nemołowśkyj. Po wkroczeniu 22 lipca 1920 r. oddziałów Armii Czerwonej na teren Galicji Wschodniej Galrewkom przeniósł swą siedzibę do Tarnopola. 1 sierpnia 1920 r. wydał dekret „O ustanowieniu władzy sowieckiej w Galicji”.

Galrewkom cieszył się jak na te czasy znaczną niezależnością. Jego członkowie nie uważali go za filię ukraińskiego, polskiego czy rosyjskiego ruchu komunistycznego, lecz za prekursora zupełnie odrębnej republiki sowieckiej – Galicyjskiej SRR. Ponieważ przetrwał od 8 lipca do 21 września 1920 roku, miał czas zorganizować swoje sprawy. Udało mu się ustanowić nową strukturę administracyjną, nowy system sprawiedliwości i edukacji oraz nową milicję. Zapoczątkowano galicyjską Armię Czerwoną. Wprowadzono sowiecką walutę. Ustalono, że równorzędnymi językami urzędowymi będą polski, ukraiński oraz jidysz. Nie trudno byłoby się domyślić z ambitnych oświadczeń Galrewkomu, że dwa najważniejsze obszary wschodniej Galicji – miasto Lwów i zagłębie naftowe Borysławia i Drohobycza – nie pozostaną poza jego kontrolą.

Galicyjska Republika Radziecka okazała się jedynie interesującym eksperymentem na wiejskiej prowincji. Po kilku tygodniach GSRR rozpadła się w wyniku ofensywnych działań polskiej 6 Armii i jej ukraińskich sojuszników, dowodzonych przez Symona Petlurę i Mychajła Omelianowicza-Pawlenkę. Po bitwie pod Komarowem Galrewkom opuścił Tarnopol, zaś 21 września GSRR przestała istnieć. Działalność Komitetu była kontynuowana przez utworzone jesienią 1920 Biuro Galicyjskie przy KP(b)U, które zakończyło działalność po zawarciu traktatu pokojowego pomiędzy Polską a Rosją i Ukrainą Sowiecką w Rydze w marcu 1921 roku.

Istnienie GSRR nie wywarło większego wpływu na polityczne poglądy ukraińskich, polskich i żydowskich mieszkańców wschodniej Galicji. Nie nawiązały do niej również radzieckie instytucje, powołane jesienią 1939 r., po ponownym zajęciu tego obszaru przez Czerwoną Armię. Nie pozostawiła także wyraźnego śladu we wspomnieniach komunistycznych działaczy, a jedynie niewielkie wzmianki w literaturze historycznej powstającej w czasach ZSRR.

Krzysztof Szymański

Tekst ukazał się w nr 12 (376), 29 czerwca – 15 lipca 2021

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

X