Postać Michała Piekarskiego znana jest we Lwowie nie tylko ludziom związanym z muzyką. W pamięci mamy organizowane przez niego we Lwowie koncerty muzyki lwowskich kompozytorów Mieczysława i Adama Sołtysów, czy Karola Szymanowskiego, jak również artykuły w Kurierze Galicyjskim o postaciach historycznych świata lwowskiej muzyki.
Tym razem Michał Piekarski przywiózł do Lwowa swoją książkę „Przerwany kontrapunkt. Adolf Chybiński i początki muzykologii we Lwowie. 1912-1944”. Prezentacja książki odbyła się 10 grudnia br. w ramach IX posiedzenia Klubu Galicyjskiego.
Prezentowana publikacja jest rozwinięciem pracy doktorskiej autora, która została z sukcesem obroniona w ubiegłym roku. Do publikacji książkowej zostały dołączone ilustracje, portrety osób, kopie dokumentów, indeks nazwisk. Zarówno praca doktorska, jak i proponowana Czytelnikom publikacja uzyskały wysoką ocenę środowiska muzycznego w Polsce.
„Monografia stanowi obszerne kompendium wiedzy o środowisku lwowskich muzykologów, z prof. Chybińskim jako postacią centralną, w okresie od powołania Katedry Muzykologii na Uniwersytecie Lwowskim do ostatecznego wyjazdu profesora ze Lwowa po II wojnie światowej. Tak rozległe i wnikliwe potraktowanie tematu wyróżnia tę monografię pośród innych prac, dotyczących środowiska muzycznego w przedwojennym Lwowie” – pisze w recenzji prof. dr hab. Bożena Muszkalska.
„Autor nie tylko przeprowadził rekonstrukcję badanych procesów, związanych z powstaniem i rozwojem polskiej muzykologii, ale starał się określić czynniki, które miały bezpośredni lub pośredni wpływ na omawiane zjawiska i procesy. Zaprezentował mniej znane sylwetki, związane z życiem muzycznym Lwowa oraz wzbogacił wiedzę o osobach znanych” – dodaje prof. dr. Hab. Andrzej Meissner.
Skąd wziął się ten tytuł? Przede wszystkim wyjaśnijmy najpierw, co to jest kontrapunkt. Kontrapunkt to technika kompozytorska, która polega na prowadzeniu kilku niezależnych linii melodycznych zgodnie z określonymi zasadami harmonicznymi i rytmicznymi. Michał Piekarski, podobnie jak w muzyce, wplótł w swoje opracowanie wiele wątków i wiele postaci, które były związane bezpośrednio z prof. Chybińskim, światem muzycznym Lwowa, a po przerwaniu tego świata po II wojnie światowej – stały się osobistościami świata muzycznego powojennej Polski i jej uczelni muzycznych i uniwersyteckich.
Autor przeanalizował europejskie tradycje muzykologiczne na przełomie XIX i XX wieków i ich wpływ na powstanie obu pierwszych tego rodzaju ośrodków na terenach Polski – we Lwowie i Krakowie. Pokazał, jak teoria muzykologii wyrastała na podstawie kultury muzycznej tych miast i jakie tendencje odróżniały obie szkoły.
Przeanalizował życie Adolfa Chybińskiego i jego drogę do otwarcia Katedry Muzykologii na Uniwersytecie Lwowskim. Przedstawił koło jego zainteresowań zawodowych i ich ewolucję do zajęcia się właśnie muzykologią. Michał Piekarski zbadał również krąg znajomości i współdziałanie ich z prof. Chybińskim. Przedstawił grono jego uczniów z lwowskiej katedry uniwersyteckiej i pokazał ich powojenne losy i wpływ na powojenny los samego profesora. W osobnym rozdziale przedstawiona jest organizacja Katedry Muzykologii i zasady jej działalności dydaktycznej.
Podczas badań autorowi udało się dotrzeć do ludzi, którzy jeszcze pamiętali prof. Chybińskiego, przeglądnąć jego prywatną korespondencję, mówiącą wiele o stosunkach panujących w środowisku muzycznym, literackim i artystycznym. Książka pisana jest w sposób interesujący, porywający czytelnika i, chociaż autor przedstawia wiele faktów, nie utrudnia to lektury, a wręcz wzbudza zainteresowanie tematem, nawet przez osoby niezwiązane zawodowo i bezpośrednio z muzyką.
Jak zaczęło się to zainteresowanie muzykologią i postacią prof. Chybińskiego? Oddajmy głos samemu Michałowi Piekarskiemu.
– Ja sam ukończyłem studia muzykologiczne, ale nie przypuszczałem, że tak głęboko będę kiedyś zajmował się historią tej nauki. Inspiracją do tych działań były moje, można powiedzieć, nieformalne rozmowy z prof. Anną Czekanowską, córką przedwojennego rektora Uniwersytetu Lwowskiego. Rodzina mieszkała przy ul. św. Zofii we Lwowie, a po opuszczeniu miasta przeniosła się do Poznania. Tu Anna Czekanowska ukończyła studia muzykologiczne u prof. Chybińskiego i później była profesorem muzykologii na Uniwersytecie Warszawskim. Miałem to szczęście, że uczestniczyłem w jej zajęciach. Podczas jednego z takich spotkań „przy herbatce” pani profesor wspomniała, że chciałaby opisać swe lwowskie lata. Ponieważ w tym okresie często odwiedzałem Lwów, więc fotografowałem różne obiekty, o które prosiła. Jej wspomnienia ukazały się w publikacji „Świat rzeczywisty, świat zapomniany”. Ponieważ studiowała u prof. Chybińskiego, znała go dobrze i znała przedwojenne lwowskie tradycje uniwersyteckie, środowisko profesorów Uniwersytetu i studentów. To te rozmowy z nią wzmocniły moje przekonanie, że temat ten godny jest zbadania i przedstawienia go szerzej. Po ukończeniu jednego i drugiego magisterium doszedłem do wniosku, że temat jest wspaniały do pracy doktorskiej, ponieważ w Polsce nie ma dokładnych opracowań na temat tej dyscypliny, nie ma żadnej monografii o prof. Chybińskim. Są tylko jego wspomnienia i kilka artykułów naukowych prof. Czekanowskiej. Przecież jest to postać tak wybitna, ojciec polskiej muzykologii, lecz obecnie prawie nieznany i zapomniany, a przecież wart jest upamiętnienia i przedstawienia go szerszemu gronu czytelników, nie koniecznie związanych z muzykologią, czy muzyką w ogóle. Inspirowała mnie również działalność w Instytucie Historii Nauki PAN, zajmującym się nauką i jej rozwojem w Polsce w różnych okresach. Byłem pierwszym muzykologiem, który zaczął pracować w tej instytucji. Gdy zacząłem działać w tym kierunku, zobaczyłem jak obszerny jest to temat. Musiałem postawić sobie konkretne ramy, bo w przeciwnym wypadku chyba nigdy nie dotarłbym do końca badań. W tej publikacji zawarte jest ostatnich pięć lat mego życia, wędrówki po Lwowie i po Polsce śladami prof. Chybińskiego i jego uczniów. Chyba mi się to udało – stwierdził na zakończenie Michał Piekarski.
Książka została wydana w serii „Monografie z dziejów oświaty” w wydawnictwie Instytutu Historii Nauki PAN. Jest bogato ilustrowana, posiada indeks nazwisk. Jej objętość – to 461 stron. Niestety, jak każda pozycja wydana przez instytuty naukowe bądź uczelnie, ma ograniczony nakład i jest trudna do nabycia w księgarniach. W sprawie jej zakupu można zwracać się do księgarni wysyłkowej wydawnictwa ASPRA-JR na adres: www.aspra.pl.
Spotkania Klubu Galicyjskiego są wspierane przez Senat RP w ramach sprawowania opieki nad Polonią i Polakami zagranicą za pośrednictwem fundacji Wolność i Demokracja.
Krzysztof Szymański
