Polska Góra i Kostiuchnówka stały się na nowo miejscem zażartych walk podczas ofensywy Brusiłowa. Rozpoczęty 4 lipca 1916 r. rosyjski atak doprowadził do przełamania frontu. Zagrożone oskrzydleniem jednostki legionowe rozpoczęły odwrót na linię Stochodu.
Prowadząc ciągłe walki ze ścigającymi ich Rosjanami, Legiony zachowały porządek i nie dały się rozbić pomimo ogromnej przewagi wroga. Bitwa pod Kostiuchnówką była najkrwawszą ze wszystkich w całej historii Legionów. Straty szacuje się na ok. 2000 zabitych, rannych i zaginionych.
Kopiec Chwały Legionów na Polskiej Górze
Pamięć poległych pod Polską Górą postanowiono uczcić dopiero w dziesięć lat po odzyskaniu niepodległości. Okrągła rocznica sprzyjała budowie upamiętnień na terenie całego kraju. W lipcu 1928 r. u stóp Polskiej Góry odsłonięto pomnik Chwały Legionowej, poświęcony żołnierzom poległym w walkach pod Kostiuchnówką.
Podczas uroczystości, które zgromadziły kilkanaście tysięcy gości, ogłoszono także projekt budowy kopca, który w sposób najbardziej monumentalny, a jednocześnie nawiązujący do tradycji, uczcił pamięć poległych legionistów. Prace budowlane rozpoczęto jednak dopiero w 1933 r. Według planu przygotowanego przez inż. architekta Stanisława Sikorskiego i technika budowlanego Stefana Lubińskiego kopiec miał mieć 25 metrów wysokości i 75 metrów średnicy u podstawy.
U podnóża planowano również wybudowanie budynku, w którym miało się mieścić muzeum poświęcone walkom w pobliżu Polskiej Góry. W pracach, finansowanych przede wszystkim przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, brała udział przeważnie ludność okolicznych wsi, która chętnie zgłaszała się do pracy, gdyż oferowane stawki były bardzo atrakcyjne. Ziemię potrzebną do sypania kopca transportowano konnymi wozami, a na górę wnoszono przy pomocy wiader, lub w mocnych workach.
Do 1936 r. przetransportowano ok 30 tys. m3 ziemi. W 1938 r. kubatura kopca osiągnęła 35 tys. m3, a wysokość 14 m. Zakończenie prac planowano na 1942 r., jednak wybuch wojny uniemożliwił ich dalsze prowadzenie. Do 1939 r. budowniczym kopca udało się osiągnąć wysokość 220 m nad poziomem morza, dzięki czemu do dziś dnia Polska Góra stanowi najwyższy punkt w całym rejonie maniewickim.
Adam „Kaczor” Kaczyński
Tekst ukazał się w nr 18 (166) 28 września–15 października 2012
