W Lwowskim Narodowym Akademickim Teatrze Opery i Baletu w dniu 23 września odbył się koncert „Solomija.Brava!” podczas którego uczczono 150. rocznicę urodzin wybitnej śpiewaczki operowej Salomei Kruszelnickiej, patronki teatru. Podczas transmisji na żywo koncert mogli obejrzeć widzowie w 10 państwach na czterech kontynentach. Wydarzeniu patronowali m.in. Ministerstwo Kultury i Informacyjnej Polityki Ukrainy, UNESCO, Włoska Ambasada w Kijowie i Włoski Instytut Kultury, Festiwal Giacomo Pucciniego w Torre del Lago, Muzeum S. Kruszelnickiej we Lwowie. Jubileusz połączył na jednej scenie najlepszych wykonawców ze Lwowa, Kijowa, Odessy i Dnipra.
Kruszelnicka była obdarzona sopranem liryczno-dramatycznym, jej talent porównywali do kunsztu Carusa, Battistiniego, Ruffo, Szalapina. Salomea Kruszelnicka kształciła się we Lwowie. Dużo też lat spędziła we Włoszech, łączyła ją przyjaźń z Giacommo Puccinim, który nazwał ją idealną operową śpiewaczką oraz „najbardziej czarująca Butterfly”. Szczególny rozgłos przyniosły jej występy w La Scali. Dlatego też nic dziwnego, że gwiazdą wieczoru był włoski dyrygent Alberto Veronesi, dyrektor Międzynarodowego Festiwalu Giacomo Pucciniego w Torre del Lago. Maestro współpracował z teatrami i symfonicznymi orkiestrami we Włoszech, Austrii, Niemczech, Belgii, USA. Na lwowskiej scenie dyrygował po raz pierwszy.
Podczas koncertu zabrzmiały arie ze słynnych oper takich jak „Madam Butterfly” Pucciniego, „Carmen” Bizeta, „Lohengrin” Wagnera, czy też „Faworyta” Donizettiego, w której zadebiutowała Salomea Kruszelnicka na lwowskiej scenie.
Na zakończenie koncertu zabrzmiał zachowany w nagraniu autentyczny głos wielkiej diwy operowej z przełomu XIX i XX wieku. Wszyscy wykonawcy wyszli na scenę z kwiatami i razem z widzami oklaskami uszanowali przypadająca właśnie w tym dniu 150. rocznicę urodzin Salomei Kruszelnickiej.
Galę w Operze Lwowskiej poprzedziło otwarcie wystawy poświęconej Kruszelnickiej pt. „Historia triumfu”.
Salomea Kruszelnicka urodziła się 23 września 1873 roku pod Tarnopolem. Pochodziła z szanowanej rodziny ukraińskiej, była córką grekokatolickiego księdza. Ukończyła konserwatorium Galicyjskiego Towarzystwa Muzycznego w klasie śpiewu słynnego pedagoga, Walerego Wysockiego. Po debiucie w Operze Lwowskiej w partii Leonory w Faworycie Donizettiego (1893) przez krótki czas doskonaliła umiejętności wokalne we Włoszech, następnie wróciła do Lwowa. Występowała na lwowskiej scenie, a także w Odessie, we Włoszech i w Chile. W latach 1898–1902, po sensacyjnym debiucie w tytułowej partii Aidy Verdiego, była solistką warszawskiego Teatru Wielkiego, najlepiej opłacaną ze śpiewaczek zespołu. Stworzyła tu wówczas wiele znakomitych ról: tytułowej w Manon Lescaut i Mimì w Cyganerii Pucciniego, Leonory w Mocy przeznaczenia, Elwiry w Ernanim i Amelii w Balu maskowym Verdiego, Charlotty w Wertherze Masseneta, Tatiany w Eugeniuszu Onieginie i Lizy w Damie pikowej Czajkowskiego, Elzy w Lohengrinie i Elżbiety w Tannhäuserze Wagnera, Racheli w Żydówce Halévy’ego, Walentyny w Hugonotach Meyerbeera.
Występowała w operach polskich: w roli tytułowej Livii Quintilli w operze Noskowskiego, Balladyny w Goplanie Żeleńskiego, Amelii w Mazepie Minchejmera; kreowała również dwie wielkie postacie oper Moniuszki. Jej namiętną, cierpiącą Halkę uważano za nieporównaną, głos drgał taką boleścią, że doprowadzała widzów do łez. Do roli Hrabiny wytworna w najmniejszym ruchu i odpowiednio pyszna, a zarazem pełna wdzięku, wydawała się stworzoną. Dość wysoka, zgrabna, bardzo piękna o regularnych rysach twarzy, umiała nosić kostium. Doceniano jej wybitny talent aktorski. Świetnie wyszkolonym wysokim mezzosopranem o dramatycznym tonie operowała z absolutną pewnością. Jej śpiewaczy artyzm polegał na idealnym zespalaniu muzyki z tekstem, na dostrajaniu barwy i natężenia głosu do wyrażanych emocji.
Po opuszczeniu Warszawy krążyła między scenami Włoch i Lwowa. Przeszła do historii opery, jako ta, która po klapie prapremiery Madame Butterfly Pucciniego w La Scali (luty 1904), kreując tytułową postać w zmienionej wersji opery w Brescii w maju 1904 roku zapewniła dziełu uznanie i niesłabnące po dziś dzień powodzenie. Od 1906 r. należała do zespołu solistów La Scali, w premierach Salome Straussa (1907) pod batutą Arturo Toscaniniego, tegoż Elektry (1909), Tristana i Izoldy Wagnera tworzyła wspaniałe role tytułowe, podobnie jak w prapremierze Fedry Pizzettiego (1915). Pojawiała się w Teatro San Carlo w Neapolu, w Teatro Massimo w Palermo (śpiewała tu Brunhildę w Zmierzchu bogów Wagnera). Jeździła na występy do Buenos Aires, gdzie wykonywała m.in. partię Diemuth w Pragnieniu ognia Straussa i tytułową w Loreley Catalaniego. Wyszła za mąż za włoskiego adwokata, przyjęła włoskie obywatelstwo. Począwszy od lat 20. śpiewała rzadziej i na ogół na koncertach. W 1927 r. odbyła tournée po Stanach Zjednoczonych i Kanadzie z recitalami pieśni ukraińskich.
Przywiązana do rodziny, w 1936 r. przyjechała do Lwowa (dwie jej młodsze siostry, Anna i Kazimiera, też były śpiewaczkami). Władze sowieckie uniemożliwiły jej powrót do Włoch i odzyskanie zgromadzonego tam majątku. Przeżyła we Lwowie dramatyczne chwile i wojnę. W 1946 r. w Lwowskim Konserwatorium podjęła pracę pedagogiczną.
Od końca XX w. pamięć o Kruszelnickiej w jej ojczystej Ukrainie jest coraz bardziej żywa. Na jej grobie na Cmentarzu Łyczakowskim stanął postument. Już w 1963 r. otwarto w dawnej plebanii w Białej Wsi, gdzie spędziła dzieciństwo, niewielkie muzeum. Od 1991 r. Muzeum Salomei Kruszelnickiej działa we Lwowie w apartamencie historycznej kamienicy, w którym niegdyś mieszkała, i wciąż powiększa swoje zbiory. W 2000 roku Operze Lwowskiej nadano imię Salomei Kruszelnickiej. W 2009 r. warszawski Teatr Wielki otrzymał dar od Opery Lwowskiej – popiersie Kruszelnickiej.
Na podstawie: Słownik biograficzny teatru polskiego, t. I, Warszawa, 1973.
Anna Gordijewska
Anna Gordijewska
Anna Gordijewska. Polka, urodzona we Lwowie. Absolwentka polskiej szkoły nr 10 im. św. Marii Magdaleny we Lwowie. Ukończyła wydział dziennikarstwa w Lwowskiej Akademii Drukarstwa. W latach 1995-1997 Podyplomowe Studium Komunikowania Społecznego i Dziennikarstwa na KUL. Prowadziła programy w polskim "Radiu Lwów". Nadawała korespondencje radiowe o tematyce lwowskiej i kresowej współpracując z rozgłośniami w Polsce i za granicą. Od 2013 roku redaktor - prasa, radio, TV - w Kurierze Galicyjskim, reżyser filmów dokumentalnych "Studio Lwów" Kuriera Galicyjskiego. Od września 2019 roku pracuje w programie dla TVP Polonia "Studio Lwów". Otrzymała nagrody: Odznaka "Zasłużony dla Kultury Polskiej", 2007 r ., Złoty Krzyż Zasługi, 2018 r.
