W Muzeum Artystycznym w Łucku odbyła się prezentacja monografii o ostatnim ordynacie Ołyki na Wołyniu „Janusz Radziwiłł 1880–1967. Polityczna Biografia”. Książka jest owocem wieloletniej pracy badawczej dr Jarosława Durki. Po raz pierwszy ukazała się w Warszawie w 2011 r., a teraz, dzięki poparciu Konsulatu generalnego RP w Łucku, ukazała się w ukraińskim przekładzie.
– Przedstawiciela berlińskiej gałęzi znanego rodu Radziwiłłów, Janusza Radziwiłła, znamy jako ostatniego ordynata Ołyki, polskiego posła, senatora, patriotę o poglądach konserwatywnych – powiedział podczas prezentacji książki konsul generalny RP w Łucku Sławomir Misiak. – Wiele można by mówić o jego działalności społeczno-politycznej. Główną przyczyną ukazania się tej pracy w języku ukraińskim – jest jego związek z Wołyniem. Janusz Radziwiłł posiadał majątki w Cumaniu, Szpanowie, Ołyce i mieszkał tu przez wiele lat.
Muzeum Artystyczne w łuckim zamku na miejsce prezentacji zostało wybrane nieprzypadkowo. To w tych murach właśnie – jak opowiedziała dyrektor muzeum Zoja Nawrocka – przechowywana jest większa część kolekcji obrazów z zamku w Ołyce.
– To, co rodzina Radziwiłłów zebrała w okresie XVI-XIX wieków, wywieźli w 1939 r. wrogowie, którzy i dziś niszczą naszą ziemię – podkreśliła Zoja. – Wykradli najcenniejsze i najbardziej wartościowe dzieła sztuki, którymi wypełnili muzea w Moskwie i Leningradzie. Część zbiorów Radziwiłłów udało się jednak uratować dzięki Anatolowi Dublańskiemu, wołyńskiemu krajoznawcy i przyszłemu metropolicie. Dzięki niemu mamy dziś w zbiorach kolekcję europejskiego malarstwa na światowym poziomie. Specjalnie, z okazji prezentacji, z magazynów Muzeum wystawiono portret Janusza Radziwiłła pędzla Janusza Kossaka.
Autor dołączył do prezentacji książki on-line. Opowiedział zebranym o początkach tworzenia monografii i o źródłach, z których czerpał swe wiadomości. Jak podkreślił Jarosław Durka, pierwsze wydanie zostało napisane w oparciu o polskie archiwa. W badaniach naukowiec wykorzystała międzywojenne dzienniki, wspomnienia ustne, zebrane przez niego osobiście, wspomnienia spisane i inne opublikowane dokumenty.
– W podstawowym tekście monografii, przetłumaczonej na język ukraiński, nie zmieniałem niczego – kontynuuje autor. – Książka składa się ze wstępu, specjalnie przygotowanego dla czytelnika ukraińskiego. W nim starałem się umieścić najbardziej interesujące historie, które udało mi się znaleźć w archiwach Łucka i Równego. W ukraińskim wydaniu w porównaniu z polskim są też nieco inne ilustracje.
W prezentacji wideo autor wprowadził zebranych w genealogię rodu Radziwiłłów i przedstawił biogram głównego bohatera swej książki.
Jak zaznaczyła recenzentka monografii, prof. Wołyńskiego Uniwersytetu Swietłana Hawryluk, Janusz Radziwiłł był jedną z najbardziej jaskrawych postaci polskiego konserwatyzmu, parlamentariuszem II Rzeczypospolitej, arystokratą, osobistością, życie której toczyło się na tle doniosłych wydarzeń społeczno-politycznych ówczesnej Europy.
– Aktualność badań i ukraińskiego przekładu monografii dr Durka związana jest ze wzrostem obecnej uwagi do Ołyki, majątku Radziwiłłów – twierdzi recenzentka. – Odrodzenie zamku w Ołyce w kontekście prezydenckiego programu „Wielka restauracja” symbolizuje nowy etap w studiach nad wspólną polsko-ukraińską spuścizną kulturową. Przedstawiona monografia dr Jarosława Durki jako kompleksowa publikacja o działalności politycznej ostatniego ordynata miasteczka Ołyki jest znacznym wkładem w historiografię, ukazując również rolę i znaczenie postaci księcia Janusza Radziwiłła w nowoczesnej historii Polski, a także Wołynia z przełomu XIX-XX wieków.
Jak twierdzi drugi recenzent publikacji, dr Oleg Razygrajew z Wołyńskiego Uniwersytetu, poznał on dr. Durka osobiście w Warszawie w 2011 r. na konferencji w Instytucie historii Polskiej Akademii Nauk.
– Nawiązaliśmy przyjacielskie stosunki i Jarosław przesłał mi swoją książkę o Januszu Radziwille – wspomina Oleg Razygrajew. – Przeczytałem ją i pojąłem, że ta monografia zainteresowałaby na Wołyniu wielu. Aby zapoznać z pracą szersze grono, napisałem recenzję, którą przedstawiłem na konferencji „Przeszłość i teraźniejszość Wołynia i Polesia”. Temat doprawdy okazał się interesujący.
Jak uważa Oleg, monografia Jarosława Durka „Janusz Radziwiłł 1880–1967. Polityczna biografia” jest całościowym, gruntownie opracowanym i oryginalnym badaniem naukowym, poświęconym wybitnej postaci w historii Polski. Jest przekonany, że praca zostanie należycie oceniona przez ukraińskiego czytelnika.
O zainteresowaniu monografią świadczyła pełna sala miłośników historii, naukowców i studentów. Organizatorem prezentacji jest Konsulat Generalny RP w Łucku we współpracy z Towarzystwem Kultury Polskiej im. Tadeusza Kościuszki. Przedstawiona publikacja o objętości ponad 500. stron, ukazała się w wydawnictwie „Krok”, również przy wsparciu Konsulatu. Przekładu dokonał Andrij Bodnar. Książka nie jest przewidziana do komercyjnej realizacji, ale zapoznać się z nią można będzie w bibliotekach.
Ludmiła Pryjmaczuk
Tekst ukazał się w nr 1 (437), 19 – 29 stycznia 2024
