Każdej jesieni w Londynie odbywa się wieczór Koła Lwowian. To organizacja z wielkimi tradycjami, nadzwyczaj zasłużona w dziedzinie utrwalania historii Lwowa i pamięci o losach tych jego mieszkańców, których wojna pozbawiła wyboru i rzuciła z dala od miejsca urodzenia.
Powołane w 1960 roku w Londynie Koło gromadziło niemal wszystkich, którzy po wojnie osiedlili się w Wielkiej Brytanii. Wśród członków, działaczy i sympatyków Koła znaleźli się Marian Hemar, Włada Majewska, Stefan Mękarski, Stefan Legeżyński, Zdzisław Stahl, ostatni prezydent Lwowa Stanisław Ostrowski i wielu, wielu innych.
Założycielem organizacji i jej pierwszym prezesem był generał Stanisław Kuniczak, potomek powstańca styczniowego, Orlę Lwowskie, żołnierz i bohater II wojny światowej. Po jego śmierci w 1974 roku prezesurę objął Adam Treszka, wybitny prawnik, adwokat i publicysta. Od roku 1985 kierował nią Mieczysław Hampel, zaś po jego odejściu prezesem został Ryszard Żółtaniecki, który sprawuje tę funkcję obecnie.
Londyńskie Koło od początku istnienia było bodaj najprężniejszym na emigracji ośrodkiem pielęgnującym i, co najważniejsze, dokumentującym pamięć o polskim Lwowie. Już w 1961 roku rozpoczęto wydawanie Biuletynu, czasopisma wychodzącego – choć z różną częstotliwością – do dzisiaj.
W pierwszych latach gromadzono i publikowano przede wszystkim świadectwa lwowian żyjących na emigracji i w kraju, pojawiały się także liczne teksty historyków, ekspertów, wojskowych i polityków. Dziś opracowane cyfrowo roczniki Biuletynu stanowią bezcenne źródło dla najmłodszych badaczy tematu. Niebagatelną spuściznę stanowi także twórczość literacka, często nieosiągalna w innych drukach, dla której kolejni redaktorzy znajdowali wiele miejsca na swoich łamach.
Kiedy opadła żelazna kurtyna i kontakt ze Lwowem stał się łatwiejszy, działacze podjęli także działalność charytatywną, regularnie wspierając polskie szkolnictwo na Ukrainie. Wydano między innymi dwa podręczniki dla nauczycieli, „Jak uczyć” oraz „Jestem stąd”, zaakceptowane przez resorty edukacji Polski i Ukrainy. Wsparcie otrzymują także Polacy mieszkający na Ziemi Lwowskiej, szczególnie starsi, znajdujący się w trudnej sytuacji materialnej. Koło w miarę możliwości przekazuje datki na rzecz Domu Polskiego w Brzuchowicach.
Nie zaprzestano działalności wydawniczej, w 2017 roku wznowiono, także w języku angielskim, słynną i wybitną książkę Stefana Mękarskiego „Lwów. Karta z dziejów Polski”. Koło przyciągało zawsze wielu artystów, związanych ze Lwowem lub wiążących z legendą miasta swoją twórczość. Obecny prezes, Ryszard Żółtaniecki, kontynuuje tę tradycję. Na doroczne spotkanie w Sali Malinowej POSK, cieszące się rosnącą popularnością także wśród polskiej młodzieży przebywającej w Londynie, zaprasza autorów, aktorów, muzyków i innych twórców, którzy w ostatnich latach poświęcili uwagę zarówno lwowskiej historii jak teraźniejszości miasta. Stąd pomysł, aby w Londynie zaprezentować film „Nasza Dziesiątka”, wyprodukowany przez Kurier Galicyjski TV, a zrealizowany przez Annę Gordijewską i Aleksandra Kuśnierza.
Projekcję przyjęto z aplauzem i wzruszeniem zarazem. Emocje były tym większe, że właśnie „Dziesiątka” otrzymuje wsparcie Koła Lwowian, zatem losy szkoły londyńskim lwowianom szczególnie leżą na sercu. Prezes Żółtaniecki osobiście gościł we Lwowie na jubileuszu 200-lecia placówki, inni członkowie przeżyli te chwile na filmowym ekranie w POSK-u. Film wzruszył, skłonił do refleksji i wspomnień przy tradycyjnym lwowskim stole.
Hanka Winiarska
Tekst ukazał się w nr 23-24 (315-316) 18 grudnia 2018 – 17 stycznia 2019
