Do jubileuszu 200-lecia szkoły nr 10 im. św. Marii Magdaleny we Lwowie.
W roku 1816 przy kościele św. Marii Magdaleny we Lwowie została założona trywialna szkoła mieszana, która otrzymała ten sam patronat. Początkowo szkoła mieściła się na probostwie kościoła, w dawnym klasztorze. W 1831 r., gdy z powodu szerzącej się groźnej epidemii cholery klasztor zamieniono na szpital, szkołę przeniesiono do wynajętych przez miasto lokali prywatnych. W 1846 r. utworzono osobną szkolę dla chłopców i dziewcząt. Nadal mieściła się w różnych lokalach, które zmieniano w zależności od potrzeb. Rozwój szkolnictwa był nadzwyczaj powolny.
Po nadaniu przez Austrię autonomii Galicji i uzyskaniu w październiku 1870 r. samorządu przez stołeczne miasto Lwów, nastąpił pomyślny okres dla rozwoju wielu lwowskich szkól. Została założona autonomia szkolna i ustanowiono Radę Szkolną Okręgową. Ilość uczniów wzrastała, a pomieszczeń dla klas szkolnych brakowało. Nowy układ administracyjny stworzył możliwości, aby szkoły lwowskie otrzymały budynki i pomieszczenia. Nadszedł też moment, iż szkoła im. św. Marii Magdaleny miała posiąść własny piękny budynek. W 1882 r. miasto postanowiło zbudować dla tej szkoły gmach do zlokalizowania szkoły męskiej i żeńskiej. Nowy budynek miał stanąć na posesji, wykupionej przez miasto w 1870 r. od p. Mosinga. Na posesji tej wcześniej stał dom parterowy wykorzystywany przez szkołę św. Marii Magdaleny dla niektórych klas.
Nowy budynek zaczęto budować po wyburzeniu starego domu i uporządkowaniu ogrodu. Grunt pod nową szkołę leżał w pobliżu kościoła św. Marii Magdaleny, a cały plac, zajęty dla szkoły, mieścił się u zbiegu ulic Leona Sapiehy (ob. Bandery) i ul. Krzyżowej (później Potockiego, ob. Czuprynki). Budynek zaprojektował arch. Julian Hochberger, koszt budowy pokryło miasto. Główne prace budowlane wykonano w lecie 1883 r. Wystrój gmachu wykonano z czerwonej cegły, tzw. cegły testowanej. Budynek był wolnostojący, w stylu zbliżonym do neoromańskiego. Wykończenie całego budynku z wyposażeniem nastąpiło 1 września tegoż roku. Mieściło się tam 6 klas przeznaczonych dla 45-50 uczniów. Naukę w nowym budynku szkolnym rozpoczęto 8 września 1883 r. Szkołę żeńską wprowadzono do jednej połowy budynku, drugą otrzymała szkoła męska. Bardzo uroczyste poświęcenie szkoły miało miejsce w sali gimnastycznej w dniu 21 października 1883 r. w obecności prezydenta miasta Wacława Dąbrowskiego i inspektora szkół ludowych Bolesława Baranowskiego. Szkołę poświęcił proboszcz kościoła św. Marii Magdaleny ks. Józef Sylwester.
Z biegiem lat miał miejsce stały rozwój szkoły, powiększały się etaty, budynek stał się za ciasny. Rozbudowa budynku nastąpiła w okresie roku szkolnego 1908/1909. Po obu stronach dobudowano dwa skrzydła z czerwonej cegły, po dwie sale w trzech kondygnacjach. Uzyskano 12 nowych sal. Wówczas oświetlenie naftowe zastąpiono elektrycznym. Prace przy rozbudowie prowadziła firma budowlana arch. Michała Ulama, z urzędu budownictwa miejskiego występował Stanisław Bardzki.
Na początku I wojny światowej budynek szkoły św. Marii Magdaleny został zajęty pod szpital przez przewalające się przez Lwów wojska rosyjskie i austriackie. W tym czasie nauka odbywała się w wynajętych willach. Szkołę odzyskano 17 listopada 1915 r. Wówczas została na nowo poświęcona przez ks. Mikołaja Więcława.
W roku szkolnym 1918/1919 działania wojenne przerwały zajęcia szkolne. Po długiej przerwie naukę wznowiono dopiero w maju 1919 r. Uczniowie przychodzili na lekcje do szkoły św. Anny, gdyż budynek własny był zajęty przez wojska polskie. Wkrótce działania wojenne się zakończyły. W następnych latach, w czasie niepodległej Polski nauka odbywała się normalnie w budynku macierzystym.
Następna rozbudowa szkoły nastąpiła z końcem lat 20. ubiegłego stulecia. W okresie międzywojennym postanowiono zbudować przyległy nowy gmach szkolny od strony ul. św. Marii Magdaleny (obecnie Kolberga).
Na podstawie uchwały magistratu z dnia 4 września 1928 r. prace budowlane oddano firmie „Jan Rozmus”. Dwa dni później spisano protokół oddania placu pod budowę nowego gmachu według projektu arch. Tadeusza Pisiewicza. Kierownikiem budowy został dr Czesław Thulie, nadzorcą budowy był inżynier I. Weithorn. W następnym roku dr Cz. Thulie odszedł ze stanowiska kierownika budowy z powodu objęcia stanowiska profesora Państwowej Szkoły Technicznej. Nowym kierownikiem budowy został inż. K. Weiss. Projekt centralnego ogrzewania nowej szkoły opracował inż. Cieślikowski, wykonawcą projektu była firma „Inż. Zielski.”
Prace rozpoczęto 8 września 1926 r. od niwelacji terenu, wyznaczenia usytuowania budynku, wykonania wykopów. Szybko podciągnięto mury. Podczas budowy dokonano niektórych zmian w projekcie, o nich warto wspomnieć: 1) klatkę schodowa wykonano wiszącą na dźwigniach bez słupów żelbetowych w celu lepszego oświetlenia schodów i korytarza, 2) wykonano schody „terazzowe” w miejsce betonowych dla ich lepszej trwałości i czystości, 3) ze względów bezpieczeństwa wstawiono kraty między słupami bocznymi schodów, 4) fasada także zaznała pewnych zmian. Do robót nieprzewidzianych należało wmurowanie suchego kanału dla osuszenia ściany od strony ul. Potockiego.
Wybudowany i gotowy budynek szkolny został odebrany w dniu 18 sierpnia 1930 r. w obecności wiceprezydenta miasta F. Irzyka, autora projektu arch. Tadeusza Pisiewicza, kierowników budowy i przedstawicieli firm związanych z budową. W tym dniu został oddany do użytku szkolnego.
Nowy dwupiętrowy gmach szkolny prezentował się okazale, jego kubatura wynosiła 8827m³, został zbudowany w stylu Art-Déco. Otynkowano go w jasnym kolorze. Z tej przyczyny popularnie nazywają go „białą szkołą”, w odróżnieniu od starego budynku z czerwonej cegły. W okresie budowy miasto udzielało corocznego kredytu. Ogólny koszt budowy wraz z pracami instalacyjnymi stanowił 462.000 złotych.
Nowy budynek szkolny przeznaczono dla męskiej młodzieży. Rok szkolny 1930/1931 rozpoczęto w nowych, przestrzennych klasach. Wkrótce nastąpiło poświęcenie tego nowego nabytku edukacyjnego. W następnych latach nauka szkolna odbywała się normalnym trybem. Poziom edukacji młodzieży był wysoki. W ostatnich latach Polski niepodległej dyrektorami szkoły św. Marii Magdaleny byli wybitni pedagodzy, ostatnim dyrektorem przedwojennym był Mieczysław Opałek – literat, poeta, znawca historii Lwowa.
Wybuch II wojny światowej w 1939 r. stał się dla szkoły najtrudniejszym okresem. Trzeba było się zmagać z wieloma ciężkimi przeciwnościami. W budynkach szkolnych nauka trwała nadal, ze zmiennymi możliwościami. Po odejściu Niemców w roku 1944 szkoła została zamieniona na szpital. Dopiero w roku 1946 nastąpił powrót uczniów-Polaków do budynku „białego”, ostatnio zbudowanego. Szkoła polska zaczęła funkcjonować jako sowiecka dziesięciolatka z numerem 10. Stała się ona jedną z trzech pozostałych w tym czasie szkół polskich we Lwowie. Nadchodziły również trudne dla szkoły lata. W 1962 r. zarządzono, aby szkoła stała się podstawowa, klasy przedmaturalne zlikwidowano. Władze sowieckie nadal utrudniały pracę szkoły. Robiono wiele, aby tę szkołę polską zamknąć. Dzięki energicznym nauczycielom i gronu rodziców placówka przetrwała do „pierestrojki”. Otrzymana przez Ukrainę niepodległość spowodowała, że szkoła znów stała się średnia i do dziś nią jest.
Obecnie lwowska szkoła nr 10 im. św. Marii Magdaleny może poszczycić się przetrwaniem wszystkich trudnych okresów i może w „białym” budynku nadal uczyć i wychowywać dzieci polskie pod kierownictwem oddanej pani dyrektor Marty Markuniny.
Jeśli chodzi o budynek z czerwonej cegły, to po drugiej wojnie światowej mieściła się w nim szkoła rosyjska nr 3. Po uzyskaniu przez Ukrainę niepodległości mieści się tam szkoła ukraińska.
Tekst ukazał się w Gazecie Lwowskiej nr 18 (30 września 2006).
Przedruk za zgodą autora.
Jan Tysson
Tekst ukazał się w nr 6 (250) 31 marca – 14 kwietnia 2016
