Uroczystości w Syhocie Marmaroskim – w setną rocznicę wydarzeń 1918–2018
W następstwie cyklu artykułów na temat bitwy pod Rarańczą i jej następstw, które ukazały się na naszych łamach na początku tego roku, przypominany, że Stowarzyszenie „Res Carpathica” (z siedzibą w Warszawie, zajmujące się m.in. dziedzictwem kulturowym i historycznym Karpat) postanowiło upamiętnić, we współpracy ze stroną rumuńską, ważne i znamienne epizody z naszej historii – bitwę pod Rarańczą, która odbyła się w nocy z 15 na 16 lutego 1918 roku (na pograniczu należącej natenczas do Austro-Węgier Bukowiny i przynależnej do Rosji Besarabii), oraz proces legionistów polskich uwięzionych w Syhocie Marmaroskim (wówczas węg. Máramarossziget, dziś rum. Sighetu Marmaţiei) w następstwie nieudanej próby przebicia się części ich oddziałów przez linię frontu pomiędzy Austro-Węgrami a Rosją. Została ona powzięta w akcie protestu wobec państw centralnych w następstwie haniebnego dla Polaków postanowienia – wyrażonego 9 lutego 1918 roku w traktacie brzeskim – odłączenia od Królestwa Polskiego Chełmszczyzny i Podlasia.
Rok 2018 to setna rocznica tych pamiętnych wydarzeń, które zapisały się trwale nie tylko na kartach naszej historii, ale też pozostały w żywej pamięci mieszkańców i historyków dawnego Marmaroszu, przede wszystkim w mieście Syhot. W tym to rocznicowym roku 2018 – po dokonaniu ustaleń z przedstawicielami lokalnego rumuńskiego środowiska historycznego tego miasta i dyrekcją tamtejszego Miejsca Pamięci Ofiar Komunizmu i Ruchu Oporu „Memorialul” oraz roztaczającą nad nim opiekę Fundacją Academia Civică w Bukareszcie, Stowarzyszenie „Res Carpathica” zorganizuje wspólnie z nim sesję historyczną w Syhocie oraz – co jest kluczowym punktem obchodów – umieści i dokona uroczystego odsłonięcia w dawnym więzieniu w Syhocie (dziś muzeum „Memorialul”) kamiennej tablicy z okolicznościową odznaką II Brygady Legionów Polskich oraz tekstem (rumuńskim i polskim) upamiętniającym bitwę pod Rarańczą i uwięzienie legionistów. Tablica (wykonanie i montaż) została sfinansowana przez stronę polską – Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Stowarzyszenie „Res Carpathica”.
Uroczystości rocznicowe odbędą się 8 czerwca 2018, dokładnie w setną rocznicę pierwszego dnia procesu polskich legionistów. Zostały one objęte patronatem ambasadora Rzeczypospolitej Polskiej w Rumunii oraz Instytutu Polskiego w Bukareszcie. Patronatu medialnego udzielił imprezie dwutygodnik „Kurier Galicyjski”.
Realizacja inicjatywy Stowarzyszenia „Res Carpathica”, przy wsparciu instytucji kultury obu krajów, wpisuje się w szerszy kontekst utrwalania wspólnej pamięci historycznej i budowania dialogu kulturowego między Polakami a Rumunami, w 2018 roku – Roku Niepodległości.
Zapraszamy wszystkich miłośników historii i Karpat – zwłaszcza tych z Polski, Rumunii i Ukrainy – do uczestnictwa w czerwcowych obchodach w Syhocie. Odwiedzenie pięknego geograficznie Marmaroszu, nie tylko bogatego w zabytki, ale i o nadal żywym, fascynującym etnosie jego niezwykle serdecznych mieszkańców będzie dodatkowym niezapomnianym przeżyciem.
Program uroczystości w miejscach pamięci jest następujący:
– godz. 10:00–11:30 – uroczyste odsłonięcie w miejscowym muzeum „Memorialul” (Str. Corneliu Coposu 4) tablicy poświęconej bitwie pod Rarańczą (15/16.02.1918) i procesowi legionistów w Syhocie Marmaroskim (rozpoczętemu 8 czerwca 1918), z udziałem gości i gospodarzy, przedstawicieli wojska polskiego i rumuńskiego oraz z oprawą religijną księży z Polski i Rumunii;
– godz. 11:30–13:00 – uroczyste spotkanie w pobliskiej miejscowości Berbeşti i złożenie wieńców przy pomniku poległych polskich legionistów (ofiar walk w październiku 1914 roku), z udziałem gości i gospodarzy, przedstawicieli wojska polskiego i rumuńskiego oraz z oprawą religijną księży z Polski i Rumunii;
– godz. 14:00–15:30 – konferencja historyczna w Syhocie Marmaroskim, wystąpienia referatowe ze strony gości i gospodarzy.
Jan Skłodowski
Tekst ukazał się w nr 10 (302) 30 maja – 14 czerwca 2018
