Dialog Dwóch Kultur to polsko-ukraińskie spotkania intelektualistów, jedno z najważniejszych przedsięwzięć kulturalnych i naukowych w relacjach miedzy obu państwami. Spotkania te odbywają się na terenie Ukrainy i Polski.
Celem ich jest budowanie i utrwalanie porozumienia między elitami kulturalnymi oraz społeczeństwami obu narodów, inspirowanie do podejmowania różnorodnych badań naukowych o wzajemnych relacjach, a także do podejmowania twórczości artystycznej dotyczącej wspólnego dziedzictwa pogranicza kultur.
W tym roku Dialog Dwóch Kultur odbywał się pod tą nazwą już po raz czternasty, choć początki tych spotkań miały miejsce w Krzemieńcu jeszcze w połowie lat dziewięćdziesiątych. Przebiegał on na terenie Ukrainy w dniach 4-9 września w kilku miejscowościach. Na spotkania te złożyły się konferencje: literaturoznawcze, historyczna, kulturoznawcza, Herbertiada oraz koncerty, spotkania literackie, promocje wydawnictw, pokaz filmowy, sesje zabytkoznawcze. Tradycyjnie spotkania rozpoczęły się w Krzemieńcu, a następnie przebiegały w: Drohobyczu, Nahujowicach, Żurawnie i we Lwowie. Zakończenie Dialogu Dwóch Kultur będzie miało miejsce 16 września w Muzeum im. Anny i Jarosława Iwaszkiewiczów w Stawisku pod Warszawą.
W spotkaniach wzięli udział pisarze na czele z prof. Anną Nasiłowską, prezesem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, profesorowie i wykładowcy z Uniwersytetu Warszawskiego, Uniwersytetu Jagiellońskiego, Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, Uniwersytetu Rzeszowskiego, Wyższej Szkoły Wschodnioeuropejskiej w Przemyślu, Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu i innych ośrodków naukowych, w tym Żydowskiego Instytutu Historycznego im. Emanuela Ringelbluma i Akademii Ignatianum w Krakowie. W sesjach naukowych uczestniczyli również m.in. muzealnicy i badacze dziejów kultury z Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku, Muzeum im. Anny i Jarosława Iwaszkiewiczów w Stawisku, Muzeum Narodowego Ziemi Przemyskiej, Muzeum Józefa Czechowicza w Lublinie. Ze strony ukraińskiej na spotkania przybyli naukowcy, muzealnicy i pisarze z wielu najważniejszych ośrodków naukowych w kraju z Kijowa, ze Lwowa, z Czerkas, Iwano-Frankiwska, Łucka, Tarnopola i in. Wydarzenie zostało sfinansowane ze środków Senatu RP poprzez Fundację „Pomoc Polakom na Wschodzie” i Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego poprzez Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. Głównym organizatorem ze strony polskiej była Fundacja „Pomoc Polakom na Wschodzie”, imiennie – Mariusz i Urszula Olbromscy, inicjatorzy przed laty Dialogu Dwóch Kultur. Towarzyszące konferencjom wydawnictwo redagowało Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku.
Dialog Dwóch Kultur rozpoczęła w Krzemieńcu msza święta za duszę Juliusza Słowackiego oraz Anny Milewskiej-Młynik i Andrzeja Paluchowskiego, wielokrotnych uczestników konferencji, w kościele parafialnym św. Stanisława i Męczennika. Następnie złożono kwiaty pod pomnikiem Tarasa Szewczenki oraz na grobie Salomei Słowackiej na cmentarzu Tunickim, gdzie dr Marta Trojanowska odczytała list Poety do matki. Po przejściu przez ulicę Słowackiego, przybraną kwiatami z okazji jej święta, przy pięknej, słonecznej pogodzie tradycyjnie uroczystość otwarcia Dialogu przebiegała na dziedzińcu Muzeum Juliusza Słowackiego. W imieniu Ambasadora RP Jana Piekło głos zabrała radca Emilia Jasiuk, a w imieniu wszystkich pisarzy w Polsce zrzeszonych w Stowarzyszeniu Pisarzy Polskich prof. Anna Nasiłowska.
Wkład inauguracyjny na temat „Szkoła ukraińska w poezji polskiej i jej krzemieniecki kontynuator – Tomasz Gustaw Olizarowski” wygłosiła prof. dr hab. Grażyna Halkiewicz-Sojak z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Ze strony ukraińskiej wykład inauguracyjny „Ukraiński romantyzm przez pryzmat XIX wieku. Historia literatury ukraińskiej we współczesnym odbiorze” wygłosił prof. dr hab. Mykoła Żołynśkyj z Instytutu Literatury im. T. Szewczenki NAN Ukrainy w Kijowie.
W ciągu dwóch dni Dialogu w Krzemieńcu odbywały się naukowe konferencje na temat: „Polski i ukraiński romantyzm”, rozważano „O dziejach literatury Wołynia, Podola i Kijowszczyzny”, poruszano „Zagadnienia z zakresu muzealnictwa i dziedzictwa kulturowego”, a także odbyła się konferencja pt. „Polskie i ukraińskie drogi do niepodległości”.
Zaprezentowano też nowe wydawnictwa: Waldemara Michalskiego z Lublina, Stanisława Burnata z Wrocławia, Franciszka Habera z Gliwic, Mariusza Olbromskiego ze Stawiska. Podczas jednego z wieczorów wspólnie z Urszulą Niemirowską wystąpił krzemieniecki zespół wokalno-muzyczny „Lubystok” razem z merem miasta Krzemieńca Ołeksijem Kowalczukiem. Do wspólnego śpiewania przyłączyli się uczestnicy Dialogu.
Trzeci dzień Dialogu Dwóch Kultur przebiegał w Nahujowicach w pobliżu Drohobycza, miejscu urodzin Iwana Franki, w muzeum jego imienia, gdzie odbył się Pierwszy Międzynarodowy Kongres Pisarzy Polskich i Ukraińskich „Literacka jesień w domu Iwana Franki”, na którą złożyły się konferencja naukowa poświęcona twórczości pisarza oraz prezentacje literackie w domu i przy kołysce tego wybitnego twórcy, zainicjowane przez Mariusza Olbromskiego. Wykład inauguracyjny „Kazimierz Wierzyński, Jarosław Iwaszkiewicz – dwaj poeci z grupy „Skamander”” wygłosiła prof. Anna Nasiłowska z Instytutu Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk. Bezpośrednim organizatorem spotkania był dr nauk hist. Bohdan Łazorak, dyrektor Muzeum Parku Narodowego Iwana Franki w Nahujowicach. Uczestnicy spotkania zwiedzili też muzeum – zarówno dom pisarza wraz z zabudowaniami gospodarskimi, jak i nowoczesny gmach muzeum.
Dalsza część Dialogu przebiegała w Drohobyczu, gdzie pod honorowym patronatem rektora Uniwersytetu Pedagogicznego im. Iwana Franki w Drohobyczu prof. Nadiji Skotnej odbyła się sesja naukowa „Drohobycz i okolice: echa wielokulturowości w literaturze i sztuce”. Współorganizatorem spotkania było Polonistyczne Centrum Naukowo-Informacyjne Uniwersytetu Pedagogicznego im. Iwana Franki w Drohobyczu, którym kieruje dr Wiera Meniok. Wśród uczestników spotkania znaleźli się profesorowie i studenci uczelni. Uczestnicy zwiedzili też bardzo interesujące Muzeum Brunona Schulza.
Dla uczestników tego wydarzenia bardzo ważne było krótkie spotkanie w siedzibie Zjednoczenia Nauczycieli Polskich na Ukrainie, gdzie powitał ich gospodarz, dyrektor Adam Chłopek.
Wyjątkowo ważne wydarzenie tegorocznego Dialogu Dwóch Kultur miało miejsce w Żurawnie, gdzie 4 grudnia 1505 roku urodził się wielki syn Ziemi Żurawieńskiej, prekursor polskiej literatury – Mikołaj Rej. Trzeba wspomnieć, że w ubiegłym roku w sali widowiskowej ratusza w obecności członków rady wsi Żurawno i przedstawicieli władz polskich i ukraińskich podpisano deklarację w sprawie utworzenia Muzeum Mikołaja Reja w Żurawnie. List intencyjny popisał Mariusz Olbromski, pisarz i inicjator utworzenia tego muzeum, oraz sołtys Żurawna Wasyl Witer. Następnie jako świadkowie wydarzenia deklarację podpisało kilkadziesiąt osób, w tym przedstawiciel Kuriera Galicyjskiego. W ratuszu miasta została otwarta wystawa „Mikołaj Rej, wielki syn ziemi żurawieńskiej. Prekursor literatury polskiej” poświęcona poecie, a przygotowana przez Muzeum im. Anny i Jarosława Iwaszkiewiczów w Stawisku. W czasie tegorocznego spotkania zebranych serdecznie powitał gospodarz Żurawna, który ponownie wyraził swoją i mieszkańców Żurawna aprobatę dla utworzenia muzeum. W imieniu polskich literatów zrzeszonych w Stowarzyszeniu Pisarzy Polskich ideę poparła prezes zarządu prof. dr hab. Anna Nasiłowska. Warto podkreślić, że w tym roku oprócz mieszkańców miejscowości i uczestników Dialogu przybyli licznie przedstawiciele środowisk polskich z terenu Ziemi Lwowskiej m.in. wspomniany wyżej Adam Chłopek z Drohobycza, Natalia Bojko ze Zjednoczenia Przedsiębiorców Ziemi Lwowskiej; licznie było reprezentowane Towarzystwo Kultury Polskiej w Stryju i Żydaczowie. W czasie spotkania przekazano do przyszłego Muzeum Mikołaja Reja portret pisarza, który namalowała jako swój dar Klara Szafrańska, młoda artystka, prawnuczka Ludwika Gronowskiego, słynnego fotografa z Krzemieńca. Uczestnicy Dialogu Dwóch Kultur przekazali panu Wasylowi Witerowi do przyszłego muzeum również książki z prywatnych zbiorów – różne wydania dzieł Mikołaja Reja, jak również opracowania dotyczące jego twórczości.
Koncepcję utworzenia i funkcjonowania muzeum przedstawił Mariusz Olbromski, dr Jan Musiał z Państwowej Wyższej Szkoły Wschodnioeuropejskiej w Przemyślu wygłosił wykład „Królestwo doskonałe Stanisława Orzechowskiego jako gwarant gospodarstwa doskonałego Mikołaja Reja – z pism obu Okszyców wywiedzione”. Zapoznano się ze stanem przygotowań pomieszczenia w ratuszu dla przyszłej ekspozycji. Wzruszającym momentem było złożenie wieńca pod obeliskiem ku czci króla Jana III Sobieskiego upamiętniającym walki w obronie Żurawna wojsk polskich z tureckimi w roku 1676. Obecni mogli wysłuchać krótkiego wykładu dr. Emila Noińskiego z Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku o przebiegu tych zmagań, a następnie wszyscy udali się w krótką peregrynację po Żurawnie zakończoną spacerem po moście nad Dniestrem.
Z Żurawna droga dalej wiodła do Lwowa, gdzie w dniach 8 i 9 września odbyła się w czytelni dawnego gmachu Biblioteki im. Ossolińskich, a dziś Lwowskiej Narodowej Naukowej Biblioteki im. Wasyla Stefanyka sesja naukowa „Zbigniew Herbert – Książę Poetów. W dwudziestą rocznicę śmierci wielkiego Lwowianina przygotowana wspólnie przez Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Wrocławiu, bibliotekę Stefanyka oraz Wydział Filologii Lwowskiego Uniwersytetu Narodowego im. Iwana Franki, przy szczególnym zaangażowaniu prof. dr hab. Ałły Tatarenko. Należy podkreślić, że Sejm RP ogłosił rok 2018 Rokiem Zbigniewa Herberta.
Głównym gościem był dr hab. Rafał Żebrowski, siostrzeniec poety, autor monumentalnego dzieła „Zbigniew Herbert. Kamień na którym mnie urodzono”, który prowadził całość spotkania. W swoim inauguracyjnym wystąpieniu „Lwowskie korzenie Zbigniewa Herberta” przedstawił jak głęboko zakorzeniony jest ród Herbertów w lwowskich dziejach, a także twórczość wybitnego poety.
Spotkanie rozpoczęło wystąpienie Mariana Orlikowskiego, konsula RP we Lwowie, następnie głos zabrała Wiktoria Malicka, pełnomocnik Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Lwowie. W imieniu lwowian i całej społeczności polskiej na Ukrainie zebranych powitała Emilia Chmielowa – prezes Federacji Organizacji Polskich na Ukrainie, a w imieniu wszystkich pisarzy polskich – prof. Anna Nasiłowska.
Spotkanie rozpoczęło się od prezentacji wierszy Zbigniewa Herberta przez młodzież polską z lwowskich szkół przygotowaną przez Marię Iwanową i polonistki oraz młodzież ukraińską, studentów polonistyki na Wydziale Filologii Lwowskiego Uniwersytetu Narodowego im. Iwana Franki. Następnie swe referaty wygłosili polscy i ukraińscy badacze twórczości Zbigniewa Herberta oraz tłumacze. Wiktoria Malicka przedstawiła znajdujący się w druku „Wybór poezji” Zbigniewa Herberta przygotowany przez Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Zakończenie obrad stanowiła prezentacja dwóch filmów autorstwa Piotra Załuskiego („U Dorów” i „Herbert – fresk w kościele”) nakręconych do utworów Zbigniewa Herberta z komentarzem autorskim reżysera. Była to niezwykła uczta duchowa.
Ostatni dzień Dialogu Dwóch Kultur we Lwowie, w niedzielę 9 września, rozpoczęło spotkanie przy kamienicy na ul. Łyczakowskiej 55, gdzie zamieszkiwała rodzina Herbertów, ubogacone recytacjami przez polską młodzież. Następnie w kościele pod wezwaniem św. Antoniego została odprawiona msza święta za duszę Zbigniewa Herberta i Halinę Herbert-Żebrowską.
Dialog był w tym roku bardzo bogaty. Obfitował w wydarzenia literackie, artystyczne, naukowe. Poszerzył swe oddziaływanie na nowe ośrodki, zbliżył polskie i ukraińskie środowiska intelektualne, pogłębił stan badań nad dziedzictwem kulturowych tych ziem. Zgromadził szereg wspaniałych ludzi, Polaków i Ukraińców, dla których ważne jest wzajemne zrozumienie i rozwijanie dalszej współpracy.
Zakończenie Dialogu Dwóch Kultur nastąpi w dniu 16 września w Muzeum Anny i Jarosława Iwaszkiewiczów w Stawisku. Gościem honorowym będzie Dmytro Pawłyczko, który za swe prace translatorskie i budowanie porozumienia środowisk literackich obu krajów został uhonorowany medalem „Zasłużony Kulturze „Gloria Artis””. Dokona on prezentacji własnego przekładu na język ukraiński poezji Jarosława Iwaszkiewicza zebranych w tomiku „Wieże” poprzedzonych wstępem Mariusza Olbromskiego, które opublikowało wydawnictwo „Bosz”.
Tegoroczny Dialog Dwóch Kultur objęli patronatem minister Kultury Ukrainy oraz wicepremier, minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego RP, jak również ambasador RP w Kijowie. Opieką konsularną przedsięwzięcie otoczyły Konsulat Generalny RP we Łucku oraz Konsulat Generalny we Lwowie przy wsparciu władz wojewódzkich Tarnopola oraz władz powiatowych i miejskich Krzemieńca.
Anna Gordijewska
Anna Gordijewska
Anna Gordijewska. Polka, urodzona we Lwowie. Absolwentka polskiej szkoły nr 10 im. św. Marii Magdaleny we Lwowie. Ukończyła wydział dziennikarstwa w Lwowskiej Akademii Drukarstwa. W latach 1995-1997 Podyplomowe Studium Komunikowania Społecznego i Dziennikarstwa na KUL. Prowadziła programy w polskim "Radiu Lwów". Nadawała korespondencje radiowe o tematyce lwowskiej i kresowej współpracując z rozgłośniami w Polsce i za granicą. Od 2013 roku redaktor - prasa, radio, TV - w Kurierze Galicyjskim, reżyser filmów dokumentalnych "Studio Lwów" Kuriera Galicyjskiego. Od września 2019 roku pracuje w programie dla TVP Polonia "Studio Lwów". Otrzymała nagrody: Odznaka "Zasłużony dla Kultury Polskiej", 2007 r ., Złoty Krzyż Zasługi, 2018 r.
