Wkład Lwowa w muzykę niepodległej Polski Witold Frieman

Wkład Lwowa w muzykę niepodległej Polski

Miesięcznik „Ruch Muzyczny” – wydawane w Warszawie czasopismo poświęcone muzyce poważnej – opublikował w listopadowym numerze listę „Sto na sto”, przedstawiającą dzieła polskich kompozytorów powstałe na przestrzeni ostatniego stulecia (1918–2018).

Z zainteresowaniem zapoznaliśmy się z tą listą, ale zauważyliśmy, że reprezentuje ona niemal wyłącznie kompozytorów działających w środkowej Polsce lub na emigracji. W naszym odczuciu tego rodzaju lista powinna także ukazać całość kraju w jego historycznych granicach sprzed 1945 roku.

Listę „Sto na sto” otwierają jak najbardziej zasługujące na uznanie Pieśni muezina szalonego Karola Szymanowskiego z 1918 r. Kompozytor ten pojawia się jeszcze parokrotnie (słusznie!) jako twórca opery Król Roger (1924), Stabat mater (1926) i baletu Harnasie (1931). Do pozostałych kompozytorów reprezentujących okres międzywojenny należą: Kazimierz Sikorski, I Symfonia (1919), Ludomir Rogowski, Mamidła (1920), Aleksander Tansman, 7 Preludiów (1921) i I Koncert fortepianowy (1925), Eugeniusz Morawski, Świtezianka (1922), Apolinary Szeluto, Pan Tadeusz (1923), Stanisław Wiechowicz, Chmiel (1927), Roman Maciejewski, Pieśni kurpiowskie (1928), Tadeusz Szeligowski, Kaziuki (1929); Michał Kondracki, Mała symfonia góralska (1930), Józef Koffler, Koncert fortepianowy (1932), Feliks Nowowiejski, IX Symfonia organowa f-moll (1933) Bolesław Wallek-Walewski, Wesele na Górnym Śląsku (1934), Szymon Laks, Suita polska (1935), Antoni Szałowski, Uwertura (1936), Ludomir Różycki, Apollo i dziewczyna (1937), Jan Adam Maklakiewicz, Cagliostro w Warszawie (1938). Z kolejnymi latami wiążą się nazwiska takich m.in. kompozytorów jak: Andrzej Panufnik, Karol Rathaus, Tadeusz Zygfryd Kassern, Roman Palester, Grażyna Bacewicz, Kazimierz Serocki, Witold Lutosławski, Henryk Mikołaj Górecki, Romuald Twardowski, Wojciech Kilar. Listę zamyka Fanfara Krzysztofa Pendereckiego z 2018 r.

Witold Frieman

Spostrzegliśmy, że na liście „Sto na sto” widnieje zaledwie jeden utwór lwowskiego kompozytora, Koncert fortepianowy Józefa Kofflera. Obecnych na liście Tadeusza Szeligowskiego, Tadeusza Kasserna, Bolesława Wallek-Walewskiego i Tadeusza Machla nie można uznać za kompozytorów reprezentujących ośrodek lwowski, choć edukację muzyczną odebrali we Lwowie, bowiem po jej ukończeniu działali już w innych miastach – Poznaniu, Wilnie czy Krakowie. Z wszystkich wymienionych Machl związany był ze Lwowem najdłużej, jednak widniejący na liście jego IV Koncert organowy powstał gdy od 10 lat mieszkał on w Krakowie.

Redakcja podkreślała, że listę zamieszczoną w „Ruchu Muzycznym” potraktować należy z pewnym dystansem. Mając na uwadze pamięć o Lwowie, jako dawnej „stolicy muzycznej Polski”, chcielibyśmy zaproponować listę utworów skomponowanych przez kompozytorów działających i na ogół wykształconych we Lwowie (i tu głównie powstałych). Warto szerszemu gronu osób zainteresowanych dziejami muzyki polskiej przybliżyć nazwiska kompozytorów oraz tytuły dzieł dziś w znacznym stopniu nieznane (choć w swoim czasie głośne).

Józef Koffler

Załączona lista w żadnym stopniu nie jest próbą podważenia kompetencji zasłużonych specjalistów zaangażowanych w tworzenie listy „Sto na sto”, pozostaje wyłącznie jej dopełnieniem o kontekst lwowski. Pamiętajmy, że Lwów odznaczył się na muzycznej mapie Polski w wyjątkowy sposób, niejednokrotnie konkurując z Warszawą. Było tak choćby w 1928 r., gdy właśnie we Lwowie odbyło się światowe prawykonanie w pełnym składzie III Symfonii Karola Szymanowskiego. Zwraca uwagę fakt, że w 1924 r. powstały w Polsce trzy znaczące wówczas opery: Król Roger Karola Szymanowskiego, Panie Kochanku Mieczysława Sołtysa i Pomsta Jontkowa Bolesława Wallek-Walewskiego. Jednak mimo zasług Sołtysa czy Walewskiego, w tym wypadku pierwszeństwo należy się znajdującemu się na liście „Ruchu Muzycznego” Rogerowi, choć o dwóch pozostałych utworach też warto pamiętać (kto dziś wie jak one brzmią?).

Kompozytorzy lwowscy w większości byli Polakami, ale również przedstawiciele innych narodowości, tworząc w mieście wówczas polskim, przyczyniali się do rozwoju ogólnopolskiej kultury muzycznej, dlatego też ich twórczość należy rozpatrywać łącznie. Po II wojnie światowej i zmianie granic za twórców polskich zamieszkałych we Lwowie uznajemy już tylko muzyków narodowości polskiej (zgodnie z deklarowaną przez nich przynależnością narodową).

Tadeusz Majerski

Dramatyczne wydarzenia II wojny światowej i Holokaust pozbawiły Lwów większości muzyków i kompozytorów. Załączona lista utworów wykracza jednak poza rok zakończenia wojny, sygnalizując, że mimo zmiany granic i wymuszonego przesiedlenia większości mieszkańców, we Lwowie w dalszym ciągu istniało środowisko polskiej inteligencji, w tym także niewielkie grono muzyków i kompozytorów (wydawane w PRL prace fakt ten konsekwentnie pomijały).

Zachęcamy do zapoznania się z poniższą listą, która pokazuje dorobek lwowskich kompozytorów. Z naszej strony nie jest to próba zamiany listy ogólnopolskiej na lwowską, opracowanie listy wynikało raczej z chęci zapoznania Czytelników z twórczością muzyczną we Lwowie w ciągu 30 lat od odzyskania przez Polskę niepodległości. Można ją potraktować jako przejaw lokalnego patriotyzmu i odpowiedź na warszawską listę Redakcji „Ruchu Muzycznego”, ale naszym zdaniem przynajmniej kilka utworów z tej listy powinno trafić na listę ogólnopolską.

Lwowska lista 31 grudnia 2018 r. została przesłana redakcji „Ruchu Muzycznego”, obecnie publikujemy ją na łamach „Kuriera Galicyjskiego”.

Beata Kost
Michał Piekarski
Tekst ukazał się w nr 4 (320) 28 lutego – 14 marca 2019

Lwów 1918–1948
Utwory kompozytorów lwowskich powstałe w ciągu 30 lat od odzyskania przez Polskę niepodległości

1918 Stanisław Niewiadomski, Maki (pieśni do sł. Kornela Makuszyńskiego)
1919 Adam Sołtys, Elegia (na orkiestrę)
1920 Stanisław Niewiadomski, Słonko (pieśni do sł. Adama Asnyka)
1921 Witold Friemann, Psalmy do słów Jana Kochanowskiego XXX (na chór i ork.)
1922 Witold Friemann, Psalmy do słów Jana Kochanowskiego XC (na chór i ork.)
1923 Adam Sołtys, Noc majowa sł. Maria Konopnicka
1924 Mieczysław Sołtys, Panie Kochanku (opera do libretta Henryka Kopii wg J.I. Kraszewskiego, 2. wersja)
1925 Adam Sołtys, Symfonia d-moll op. 8 (z organami)
1926 Stanisław Ludkiewicz, Каменярі [Kamieniarze] (poemat symfoniczny)
1927 Witold Friemann, Marsz żałobny (na orkiestrę)
1928 Witold Friemann, Pieśni (do sł. Kazimierza Przerwy-Tetmajera)
1929 Mieczysław Sołtys, Ver sacrum (misterium dramatyczne, libr M. Sołtys) (podawane są 2 daty powstania: 1927 i 1929)
1930 Józef Koffler, I Symfonia op. 11
1931 Adam Sołtys, Lwie serca (muzyka sceniczna/balet do dramatu Juliusza Stefana Petry’ego)
1932 Józef Koffler, Koncert fortepianowy op. 13
1933 Józef Koffler, II Symfonia op. 17
1934 Tadeusz Majerski, Koncert fortepianowy
1935 Józef Koffler, III Symfonia op. 21
1936 Józef Koffler, Suita polska op. 24 (na ork. kameralną)
1937 Wasyl Barwiński, Koncert fortepianowy f-moll
1938 Tadeusz Majerski, Etiudy symfoniczne
1939 Tadeusz Majerski, Symfonia
1940 Adam Sołtys, Suita na tematy podhalańskie (na ork.)
1941 Stanisław Ludkiewicz, Наймит [Najemnik] (kantata do sł. Iwana Franki)
1942 Jerzy Kołaczkowski, Święty Boże (na chór, gł. solowe i ork. do sł. Kazimierza Wierzyńskiego)
1943 Tadeusz Machl, Missa brevis (sopr, alt, chór żeński i org.)
1944 Wasyl Barwiński, Лемківські пісні [Pieśni łemkowskie] na głos z fortepianem
1945 Adam Sołtys, II Symfonia
1946 Andrzej Nikodemowicz, Nokturn na skrzypce i fortepian
1947 Tadeusz Majerski, Koncert – poemat fortepianowy (na fortepian i ork.)
1948 Andrzej Nikodemowicz, Pięć preludiów na fortepian

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

X