Pomimo licznych rozmów o „niepowtarzalnej piosence naszej” i „unikalnym folklorze”, tak na prawdę piosenki ludowe nie są bardzo znane, a już rzadko można zobaczyć i posłuchać czegoś prawdziwie wartościowego, „nieowspółcześnionego”.
Przed kilkoma dniami słuchałem bardzo interesującego występu zespołu „Śpiewanka” z miejscowości Mokre, koło Sanoka. Od razu na myśl przyszło mi rzadkie już dziś wydanie z roku 1967 (!) „Ukraińskie śpiewki-kroniki”, do którego weszły piosenki ludowe ze wszystkich regionów Ukrainy i wszystkich grup etnicznych naszego narodu.
To właśnie takie dawne, mało znane łemkowskie piosenki propaguje i promuje zespół z miejscowości Mokre w Polsce. Inicjatorem stworzenia zespołu i jego obecnym kierownikiem jest Marianna Jara – człowiek zadziwiający swoją energią: pedagog, muzyk, aktorka, czołowa łemkowska działaczka społeczna na Podkarpaciu. Z jej inicjatywy powstało osiem zespołów folklorystycznych. Kierownikiem artystycznym „Śpiewanki” jest Maria Biłas, prezes Towarzystwa „Baładgóra” i przewodnicząca sanockiego ośrodka Związku Ukraińców w Polsce. To przy „Baładgórze” istnieje zespół. Towarzystwo opiekuje się również szkołą w Mokrem, bo uczniów jest tam tak mało, że szkole groziło zamknięcie. W Polsce istnieją szkoły niepubliczne, które też są dotowane przez państwo. W celu zachowania nauczania języka ojczystego Łemków-Ukraińców z Mokrego i sąsiedniego Morochowa w Mokrem stworzono Towarzystwo „Baładgóra”.
Asymilacja nie ominęła też Łemków w Polsce.
Wiele osób z młodszego pokolenia nie znają własnej tradycji i kultury, a niektórzy nawet języka nie znają (a gwara łemkowska jest tak jaskrawa, kolorystyczna, można rzec – smaczna). Otóż i zwraca uwagę „Śpiewanka” na bogatą spuściznę śpiewaczą łemkowszczyzny, a w szczególności miejscowości Mokre nad rzeką Osławą.
– Na swoich spotkaniach śpiewamy piosenki, które śpiewały nasze prababcie, babcie i rodzice. Nie jest łatwo donieść te skarby do młodzieży, a szczególnie przedstawić je nie tylko ukraińskiemu słuchaczowi – mówi Maria Biłas. I jest to prawdą, bo na występy młodego zespołu (istnieje dopiero od dwóch lat) przychodzi chętnie wielu Polaków. Natomiast Marianna Jara, która jest na naszych terenach częstym gościem, przywiozła „Śpiewankę” do Truskawca i w hotelu „Oskar”, od lat współpracującym z artystką Marianna Jarą, Łemkowie z Mokrego zachwycili publiczność. Goście nie tylko śpiewali, ale też opowiadali ciekawostki z charakterystycznym łemkowskim humorem. Chociaż zespół nosi nazwę amatorskiego, to wykonuje swój repertuar perfekcyjnie i zapoznaje słuchaczy z perełkami łemkowskiej twórczości.
Po zakończeniu półtoragodzinnego koncertu dyrektor hotelu Oleg Błażiwski podziękował artystom i podkreślił, że zespół zasługuje na najwyższe nagrody. Pożartował też, że już od razu mogą zabrać figurę „Oskara”, stojąca przed hotelem. Obecny na koncercie profesor Akademii Kijowo-Mohylańskiej i dyrektor wydawnictwa „Duch i Litera” Konstanty Sigow tak zachwycił się koncertem i niezwykle rzadkim i interesującym repertuarem, że zaprosił „Śpiewankę” do Kijowa.
Zespół „Śpiewanka”, który tak błyskotliwie wystąpił w Truskawcu, nie jedynie chroni i promuje niepowtarzalną kulturę ojczystej Łemkowszczyzny, ale i przerzuca mosty pomiędzy regionem nad Osławą i historyczną ojczyzną, pomiędzy dwoma sąsiednimi krajami. Swoją postawą świadczy po raz kolejny, że kultura jest ponad granicami.
Info:
Mokre – wieś w Polsce, położona w województwie podkarpackim, w powiecie sanockim. Przed akcją Wisła wieś całkowicie zamieszkana była przez Łemków. Obecnie ludność wioski stanowi 450 osób. Mieszkańcy wsi należą do parafii greckokatolickiej Przemienienia Pańskiego w Mokrem lub parafii prawosławnej Spotkania Pańskiego w Morochowie.
Leonid Golberg
Tekst ukazał się w nr 10 (254) 31 maja – 16 czerwca 2016
